Tiô pôa Y E| {on Choih, ối a pơlê Rjai, cheăm Nam Ka, tơring Lak, kong pơlê Dak Lak, khôi túa ki tơvế tơmeăm ‘mế tơdrêng [ă mơngế hlâ ga hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh ton nah, [ă nôkố mâu rơpo\ng dêi M’nông Gar xuân ối rak vế. Pak^ng mâu kế tơmeăm ki ku\n má môi tá troh a mâu tơmeăm khoăng ki kân, môi tiah hmân ếo, pơkhom bung, hnâng, hơlo\ng tuăn, mâ xâng, mơnăn păn [ă hên mâu tơmeăm ki ê kô châ tâp ‘mế ăm mơngế hiăng hlâ.

Ngăn tiô kơ tơdroăng ki rơpo\ng hngêi tơná ai, tơdroăng ki tâp ‘mế kế tơmeăm ăm mơngế hlâ vâi hmâ pêi pro pơrá phá dêi pó. Mâu rơpo\ng ki dah lơ ai xêh kế tơmeăm, pak^ng mâu tơmeăm ki ai tung rơpo\ng hngêi, lơ mâu hdroâng hdrê pơrá rơkâu xối ăm mơhúa mơngế hiăng hlâ, drêng tâp ‘mế, mơngế M’nông ối xing xoăng kế kâ a hâi ‘mế kiâ, vâi pói tơngah, mơngế ki hlâ kô châ ai tơdroăng hơniâp ro, châ kâ phâi, xâp tơtô. Pôa Y E| {on Choih, krâ pơlê Rjai, cheăm Nam Ka, tơring Lak, kong pơlê Dak Lak tối ăm nâi, xua ti lâi khoh chiâng ai khôi túa djâ tơmeăm khoăng ‘mế tơchôam [ă mơngế hlâ, ki xiâm ga xua mơngế M’nông Gar hmâ loi dêi ‘’hlâ athế djâ tâi kế tơmeăm’’.

‘’Tâng ai kế tơmeăm mê pin athế xing xoăng iâ ăm mơhúa dêi mơngế ki hiăng hlâ. Tâng ôh tá mơhúa ai jâ, pôa tamo châi, ah hlâ, mê kuăn ‘ne\ng, cháu cháu athế rơkâu xối ăm mơhúa jâ pôa. Môi tiah tơná á hdrối nah, jâ pôa á hlâ, a xuân xing xoăng môi iâ kế tơmeăm ăm jâ pôa ai môi to vó vâ dâ hmê kơchâi, hmân ếo, ko chu, chêng chu, mâm í. Khôi túa ki kố ôh tá păng lôi xua ga hiăng ai sap ing chal krâ nah troh nôkố’’.

Mơngế M’nông hmâ loi dêi tiah kố, klêi kơ’nâi ai mơngế hlâ, mơhúa kô tâk tro a kong hơngế, mơhúa ki mê xuân kal athế ai tu\m kế tơmeăm vâ rêh kâ ối [ă pêi chiâk pêi deăng. Xua ti mê, drêng ai mơngế tung rơpo\ng hngêi hlâ, hdroâng hdrê hlâ, vâi pơrá athế xing xoăng kế tơmeăm, djâ troh a tơnâp [ă hnối tâp tung poăng dế mơngế hlâ. Hdrối nah, mâu tơmeăm ki xing xoăng ăm mơngế hlâ, tung mê ai tá mâu kế tơmeăm ki hmâ xúa rêm hâi, môi tiah vó, mâ xâng ko\ng, chêng, priê pâ a rơno\ng, kơríu, mơne\ng, răng mơne\ng troh a mâu tơmeăm pêi chiâk deăng, môi tiah: ‘nêk, kơ-[ên, chăng, khiâ, hlong, tơkâ, kơtum, kơto\n [ă hên mâu tơmeăm ki ê [ă mâu tơmeăm ki xúa tung tơdroăng rêh ối rêm hâi, môi tiah: hmân ếo, muâk, [arê, kơđo, hdro kăng, hdro ku\n, hơtâu, mo\ng, mơnge\n, uâng tơvó, uâng krêu, hơ’nêh mâm, ká, drôu, po, [ôt ngot [ă hên mâu tơmeăm ki ê. Mâu tơmeăm ki kố vâi ôh tá ai pơkâ hên iâ to lâi, mê ngăn tiô kơ rêm rơpo\ng tơná ai, mơngế hlâ xuân châ xo, châ xúa mâu tơmeăm hên iâ pơrá phá dêi pó.

Maluâ ti mê, tiô pôa Y Chung {Dăp, Kăn pho\ hnê ngăn khu vâi krâ cheăm Nam Ka, tơring Lăk, kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi, dế nôkố, tơdroăng ki xing xoăng tơmeăm bu vâ mơhno mâu tơmeăm ki xúa, vâ mơhno tuăn mơno koh tơbâ mơngế hiăng hlâ. Pak^ng mâu tơmeăm ki xúa, mơngế M’nông roh vâi krâ nah ối tâp ‘mế tá í ối rêh tung tơnâp mơngế hlâ. Drêng ting tông mơngế hlâ troh a ilâng kiâ, vâi hmâ djâ 2 to í. Tung mê, 1 to vâi kô tâp, ‘mế tung poăng mơngế hlâ, ối pá 1 to vâi kơ’nê pá pêng tơnâp, klêi kơ’nâi hiăng kơđu poăng mơngế hlâ.

‘’{ă mơngế ki hlâ, mê đi đo athế ai 2 to í ki ối rêh, ôh tá xê êa rah kuăn í ki kân, í hmong lơ í kăn. Ki mê, vâi tối, cho í ki vâ po mâu oâ hdrong, kơmú, kơmuâ tung tơnâp kiâ dêi mơngế hlâ. Môi to í ki kơ’nêi a kơpêng tơnâp, cho vâ ăm ga kơxiah pá pêng tơnâp, í ki mê kô rêh ối xêh tung ilâng kiâ, tung kong  hlối’’.

Klêi kơ’nâi tâp ‘mế, 7 hâi kơ’nâi mê, klêi kơ’nâi vâi chiân hmê kơchâi, têa ôu roh má mơ’nui, mê rơpo\ng hngêi ôh pá ai rơkâu xối xếo. Vâi tối tiah kố, mâu kế tơmeăm ki vâi tâp ‘mế [ă mơngế hlâ hiăng châ xúa [ă bê vâ pêi cheăng kâ, rêh ối. Pôa Y E| {on Choih, krâ pơlê Rjai xuân tối ăm ‘nâi: Mơngế M’nông Gar roh nah hmâ loi dêi tiah kố, drêng rơpo\ng hngêi ai mơngế hlâ, tâng pin ôh tá ăm tu\m kế tơmeăm mê mơngế hlâ kô vêh mơnhâu, tí tăng tơ, pâ kế tơmeăm. Maluâ tiah mê, tơdroăng ki hmâ loi mê ôh tá tro [ă tơdroăng ki ai khât nôkố, xua mê, dế nôkố, mơngế M’nông a tơring La, kong pơlê Dak Lak bu ối rak vế to khôi túa xing xoăng tơmeăm ki iâ tê vâ koh tơbâ mơngế hiăng hlâ:

Dế nôkố xuân u ối la bu iâ tê, mâu khôi túa, vêa vong dêi vâi krâ roh nah hmâ pro, la jâ pôa bu hmâ hơ’muăn tối ăm dêi kuăn cháu, kal athế rak vế dêi túa tơlá ki mê. Ngăn tiô kơ rơpo\ng hngêi pin ai, ga athế ai tu\m vâ rơkâu xối mơhúa mơngế ki hlâ, môi tiah pâ á hlâ nah, mê nôu á, tâi rơpo\ng ngin xuân xing xoăng vó vâ tâ kế kâ, vó kân lơ vó ku\n ngăn tiô kơ tơná pin. Athế xing xoăng tu\m kế tơmeăm, kế kâ ăm mơngế ki hiăng hlâ vâ rak vế ăm mơngế ki ối rêh, tâi tâng pơrá athế xing xoăng tơ’mô, tu\m têk tâi tâng.

Tơdroăng ki loi kuăn mơngế ai mơhúa dêi mơngế M’nông Gar môi pâ vâi hmâ loi dêi, mơhúa mơngế hlâ kơ kring vế [ă to\ng veăng ăm tâi tâng mơngế tung rơpo\ng hngêi, hdroâng hdrê châ ai tơdroăng rêh kâ ối phâi tơtô, hơniâp ro. Xuân ai tơdjâk ing tơdroăng loi t^ng mê, mơngế M’nông Gar, Rlâm tối krê [ă pơlê pơla mơngế M’nông a tơring La, kong pơlê Dak Lak tối tơdjoâm xuân ối rak vế dêi khôi túa, vêa vong ki xing xoăng kế tơmeăm vâ tâp tơdrêng [ă mơngế hlâ, cho vâ mơhno tơdroăng ki s^ng úa, hơ-ui pâ, mơjo phe\ng kơ mơngế hiăng prôk lêk lôi, hiăng hía păng ‘nâng.

Y Sưng Phê Ja chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng