Xua ing tuăn loi ‘’rêm tơmeăm khoăng pơrá ai xeăng pơkuâ rak’’, tu\m tơdroăng rêh ối, cheăng kâ pơrá ai tơdroăng ki xeăng pơkuâ ngăn, xua mê, vâ pêi pro ki klâi mơngế M’nông xuân pơrá rơkâu xối xeăng. Pôa Y Sê, ối a cheăm Dak Săk, tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông tối tiah kố: Mâu tơdroăng ki rơkâu xối, djeăm ‘măn kế kâ, tơmeăm hdroăng vâ xối xeăng tí xê to tơmeăm ki vâ koh mơnê kơ khu xeăng, mê ối cho mơhno tối hiâm mơno loi tơngah khu xeăng veăng i kum.

‘’Mơngế M’nông ai tuăn loi, tu\m tơdroăng rêh ối tâ tá, tu\m tơmeăm khoăng pơrá ai khu xeăng ối tung mê, maluâ mê cho hngêi trăng xuân ai khu xeăng veăng rak ngăn, xeăng kơnoh on pơchên kế kâ, tung kong xuân ai xeăng kong, xeăng têa, xeăng chiâk deăng, xeăng báu. Xua ti mê, pin athế ‘nâi koh mơnê kơ khu xeăng vâ khu xeăng i to\ng veăng, rak ngăn, rơkâu châ ai tơdroăng rêh ối phâi tơtô, chiâk deăng dâi le\m, châ báu prá alâi hên, lăm tung kong, têa têa xuân tơniăn. Tơmeăm hdroăng ki vâ xối xeăng ngăn tiô kơ rêm rơpo\ng tơná ai, ki xiâm ga kal athế ai tuăn hiâm ki ‘nâi koh nhoa#m, tơdroăng kố ga hiăng ai sap ing chal vâi krâ nah’’.

Mâu tơdroăng ki rơkâu xối, pâ phep khu xeăng ai tơdjâk troh tơdroăng rêh kâ ối dêi kuăn pơlê; sap ing hâi ki pôu hngăm, mơ-êa kuăn ngá, xông kân, chiâng droh rơtăm, tá troh a hiăng krâ, troh hlâ pơrá ai rơkâu xối xeăng, xối pâ khu xeăng kum ăm ai ivá mo sêi têi ‘răng, pon mơhúa, châ ai tơdroăng cheăng  kâ tơniăn, phâi tơtô mơhno tối ‘na tơdroăng ki le\m tro.

Tung tơdroăng pêi chiâk pêi deăng, ing treăm muih chiâk deăng, xâng loăng xâng, chối báu, vâi krâ-nho\ng o pơrá rơkâu xối khu xeăng vâ pói tơngah báu ki mê ah kô chiâng dâi le\m, kơpâu hên, châ xo báu phái hên. Mơngế M’nông hmâ loi tiah kố: Kơnôm ai rơkâu xối mê xeăng báu, nôu xeăng báu to\ng kum, ôh ti xê to to\ng kum báu phái, prá alâi mê ối pơtroh tơdroăng ki tơniăn, ivá mo le\m ăm mâu ngế tung rơpo\ng hngêi. Xua tiah mê, hdrối vâ ‘no hdrê báu lăm chối, athế xối báu hdrối vâ tôh têa. Drêng ‘mot báu tung hnôu, kăn rơpo\ng hngêi rơkâu xối tơdah xo mơhúa báu vêh mot tung hngêi [ă rơkâu xối kâ báu nếo. Hơnăm ki lâi châ báu hên, tâng troh a hr^ng to pong báu, pơlê kô kâ kơpôu vâ rơkâu xối khu xeăng, ing tơdroăng leh mơd^ng ki tơru\m tuăn.

Rơkâu kơxối xeăng dêi mơngế M’nông a Dak Nông

Pôa Y Tiêng, ối a cheăm Nâm Nung, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông cho môi ngế ki rơkê ple\ng tung tơdroăng rơkâu xối [ă rơkê pêi pro tu\m mâu tơdroăng rơkâu xôi, pôa ai tối tiah kố: Rơkong tơpui rơkâu xối xeăng cho tơdroăng tơpui tơcho, tơdjếi, rêm roh kơxối xeăng mê pơrá ai tơpui tối pơrá phá dêi pó, tơdroăng pro kân lơ ku\n, rêm leh mơd^ng, rêm rơkâu xối pơrá ai [ai phá krê xêh.

‘’Hdrối nah, mơngế M’nông ai hên khôi túa, vêa vong, ai hên tơdroăng leh mơd^ng, rơkâu xối khu xeăng, tung mâu hâi leh mơd^ng, rơkâu xối xuân ai rơkong kơxối xeăng pơrá phá dêi pó, môi tiah kơxối rơkâu xeăng báu, rơkâu xối xeăng ivá, rơkâu xối xeăng têa [ă hên h^n mâu tơdroăng ki ê. Kơxối xeăng báu xuân cho vâ pâ xeăng hơ-ui kum ăm pêi lo báu phái hên, ôh tá tro kuăn kiâ kâ ‘nhê. Rơkong kơxối pâ ivá mo rơdêi le\m mê rơkâu xối khu xeăng kum ăm ivá, ôh tá châi tamo, kơ-o kơ-ôk, tơngê, ai ivá vâ kring vế ăm pơlê cheăm phâi tơtô’’.

Tiô jâ H’Thương, Kăn pho\ hnê ngăn cheăm Nâm Nung, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông tối, rơkâu xối xeăng dêi mơngế M’nông ối cho roh ki vâi krâ-nho\ng o hlê ple\ng [ă pơtối châ xúa mâu tơdroăng ki kơnía git tung mơhno túa le\m tro tiô roh vâi krâ nah. Kơnôm ing tơdroăng pơtối rak vế, khôi túa, vêa vong, túa rơkâu xối ki krip krih, rêm ngế hlo nhên tơdroăng rơkâu xối mê cho kal git păng ‘nâng. Ing mê, rêm ngế thăm rế ‘nâi tơru\m dêi pó hên tâ, rơhêng vâ to\ng kum dêi pó hên tâ. Jâ H’Thương xuân ối tối: Ing mâu tơdroăng rơkâu xối tiah vâi krâ roh nah mê, mâu vâi krâ, mâu ngế ki rơkê kô mơhno tối dêi mâu tơdroăng ki tơná rơkê, mê cho hlu\m rơvo\ng, tôu chêng koăng, rơngê rơngối, hơ’muăn hdrôu, pong rơgi, rơneăm um loăng, rơnuâ kâng vâ krếo khe\n khu xeăng chu ngăn.

‘’Kơxối rơkâu xeăng dêi mơngế M’nông cho vâ pâ khu xeăng kring vế pơlê pơla, rak ngăn rêm rơpo\ng hngêi, kuăn mơngế, ai ivá mo dâi le\m, ôh tá tro tamo châi, kring vế tơniăn kế tơmeăm le\m, tơdroăng rêh ối phâi tơtô, hơniâp ro, mê cho tơdroăng ki pơxúa khât dêi tơdroăng rơkâu xối xeăng. Dế nôkố, tung tơrêm to cheăm, rêm rơpo\ng hngêi, preăng hlo ai tơdroăng rơkâu kơxối xeăng, bu ối to lâi rơpo\ng iâ tê ki rơkâu kơxối xeăng. Mâu tơdroăng ki leh mơd^ng kân cho xua tơring, kong pơlê tơku\m po laga bu vâ vêh po mơhno, tơdjâ hnê ‘na túa le\m tro tung tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo akố’’.

Túa rơkâu kơxối xeăng dêi hdroâng kuăn ngo M’nông hiăng chiâng ivá ki rơdêi dêi hiâm mơno hnối tơdjâk tơdroăng tơru\m pơlê pơla [ă xuân cho kơxái ki vâ tơdjêp pơla kuăn mơngế [ă khu xeăng, [ă kong kế, ngo ngối. Vâ pơtối ‘măn vế, chôu rak mâu khôi túa le\m tro dêi mâu hdroâng kuăn ngo akố, rêm hơnăm kơvâ cheăng dêi kong pơlê Dak Nông hiăng tơku\m vêh po nếo hên leh mơd^ng, tung mê, xuân ai tá rơkâu kơxối xeăng dêi mơngế M’nông.

                                                                                             Thị Đoắt chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng