Mâu hâi mơ’nui khế 3, rơpo\ng pôa Y Chung Bdăp (Hdroâng M’nông) ối a thôn 2, cheăm Nam Ka, tơring Lak, kong pơlê Dak Lak dế hbrâ rơnáu mâu tơdroăng vâ xối rơkâu kơpôu [ă pro kơdroăng kơpôu. Pôa tối, kố cho khôi túa, vêa vong dêi mơngế M’nông hiăng châ ‘măn chôu sap ing chal vâi krâ roh nah, troh nôkố, vâi krâ-nho\ng o xuân ối pơtối rak vế dêi. Sap ing vâi krâ roh nah, rơpo\ng mơgế M’nông ki lâi xuân păn kơpôu vâ xúa ivá kơpôu pơchoh klâng chiâk, toi  loăng [ă hên tơdroăng ki ê, kố xuân cho kuăn kiâ ki kơnâ liăn dêi rơpo\ng hngêi.

Rông kơpôu dêi mơngế M'nông hmâ pro a chêng ngo tíu a 'ngêi phuâng le\m

Tiô khôi hmâ sap ing chal vâi krâ nah ‘măn ăm, mơngế M’nông hmâ pro kơdroăng kơpôu a mơ’nui khế 3 rêm hơnăm. La hdrối vâ pro kơdroăng kơpôu kuăn pơlê athế rơkâu xối pơlê, pâ xeăng rak vế tơniăn ăm tơdroăng rêh ối kuăn pơlê vâ kơpôu mo dâi, hngâ kuăn hên. Pôa Y Chung {Dăp tối, sap ing apoăng hơnăm kố, rơpo\ng pôa xuân hiăng tơku\m po rơkâu xối pơlê, khế 3 kố nếo tơku\m rơkâu xối kơdroăng kơpôu.

‘’Hdrối vâ pro kơdroăng kơpôu vâi hmâ rơkâu xối. Tâng môi hơnăm, péa hơnăm, kuăn pơlê ai tơdroăng ôh tá tơniăn, mê pin athế rơkâu xối kơ pơlê hdrối. Hơnăm ki lâi xuân tơku\m rơkâu xối pơlê vâ pâ xeăng tơnêi, xeăng têa kroăng, xeăng kong tung apoăng hơnăm. Tung mơd^ng rơkâu xối mê, athế krêo krâ pơlê, mơngế ki châ kuăn pơlê loi nhoa#m, krếo khe\n tâi tâng vâi krâ-nho\ng o tung pơlê veăng ai mâ, ôh tá chiâng ai ngế ki lâi lôi. Tơmeăm hdroăng vâ rơkâu xối mê ngăn tiô kơ tơná ai, ai chu rơkâu [ă chu, ai ro xối [ă ro. Rơkâu xối mê pơlê hmâ tơku\m po apoăng hơnăm’’.

Vâ hbrâ pro kơdroăng kơpôu, hdrối nah kăn rơpo\ng hngêi athế ăm mơngế tung rơpo\ng lăm tung kong tăng hrê rái ki hdrah xo\n dâng 5 troh 10 met. Klêi mê, pơtối ko mâu kơlá, lơ loăng ki kân dâng 10 troh 15cm, loăng ki tơdrăng ai sap ing 2 troh 3 hơnăm. Tiô tơdroăng hmâ loi dêi mơngế M’nông, vâ ai mâu tơmeăm ki krá le\m, mê khu ki kố athế lăm tung kong ing kơxo má vâ pôi tá ai chiu kơpôp, chêm kong kơtốu. Tối ‘na tơdroăng kố, pôa Y Chung {Dăp ăm ‘nâi, tâng ai chiu [ă chêm kong châ hlo pin lăm tung kong, chiu kơpôp, chêm kơtốu ah kô trâm tơdroăng hơgốu. Xua ti mê, kăn rơpo\ng hngêi athế rah xo hâi khế ki le\m tro vâ mot tung kong:

‘’Hdrối vâ pro kơdroăng kơpôu pin athế mot tung kong tăng rah kơlá, pơ-ốu, loăng, lơ pơlái ki vâ pro trăng, [ă hrê rái ki kân, krá kâk, la athế tăng rah hâi khế ki tơtro. Tâng lơ ai chi kơpôp, chêm kơtốu pin athế prếo, tơkéa ga vâ pơtâng tối ai tơdroăng ki ôh tá mơhúa. Tânag hâi má péa pin lăm tung kong maluâ ga kơtốu xuân tá ai tro tơdroăng klâi ôh, hâi ki apoăng cho hâi ki t^ng má môi’’.

Kơdroăng kơpôu dêi mơngế M’nông hmâ hlo vâi pro um kơrê , ki xo\n peăng ngiâ xuân tơdâng [ă mơgăn hía, vâ ga to hơto kroăng kơpôu drêng ai tơdroăng ki kơpôu kơtâu tung kơdroăng. Kơdroăng kân lơ ku\n ngăn tiô kơ rơpo\ng hngêi ai hên lơ iâ. La vâ hbrâ mơdât mâu klá, hơkốu ‘nhê kơdroăng tôa kâ kơpôu, hnối vâ mơdât kơpôu tơchâu dêi pó ah kơtâu hdâ lo tung kong, mê kuăn pơlê hmâ pro kơdroăng a’ngêi.

Klêi kơ’nâi pro kơdroăng, mâu vâi rơtăm tung pơlê rơtế dêi pó poăng kơpôu mot tung kơdroăng. Tung pơla poăng kơpôu mot tung kơdroăng, vâi hmâ rah xo kơpôu ki kân má môi, le\m má môi, têm má môi ăm ga i mot hdrối, klêi mê nếo troh a khu kơpôu ki ê. Pơtối mê, kăn rơpo\ng hngêi pơxiâm pêi pro mâu tơdroăng ki vâ rơkâu xối kopôu [ă kơdroăng ki nếo mơjiâng bro. Pôa Y Chung BDăp tối ăm ‘nâi, a chal vâi krâ roh nah, ai môi khu tung rơpo\ng hngêi hmâ tơku\m pro kơdroăng tơdjuôm mê kho rơkâu tơdjuôm. La nôkố, rêm rơpo\ng hmâ rơkâu xối krê xêh.

‘’Klêi kơ’nâi pro kơdroăng kơpôu hiăng klêi, mê vâi nếo pơxiâm rơkâu xối kơdroăng kơpôu [ă rơkâu kơpôu. Hdrối nah, rơkâu xối tơchoâm mê rêm rơpo\ng hngêi hmâ ‘no dêi môi xiâm drôu, môi to í. Chu cho rơpo\ng ki xiâm pro rơkâu mê ‘no dêi. Tung pơlê ai 9 troh 10 rơpo\ng păn kơpôu vâi hmâ tơku\m pro môi to kơdroăng ki kân. Tâng tâi pơlê rơpo\ng ki lâi xuân păn, vâi hmâ pro péa to kơdroăng. Hdrối nah vâi hmâ pro tiah mê, nôkố vâi hmâ pro kơdroăng krê [ă rơkâu xối kơdroăng kơpôu ngăn tiô kơ rêm rơpo\ng ki vâ pro krê dêi xêh’’.

Tơmeăm hdroăng ki vâ rơkâu xối kơpôu vâi hmâ ‘măn a péa kơdroăng. Teăng mâ mâu rơpo\ng hngêi ki ai păn kơpôu vâi tơku\m pá ngiâ kơdroăng kơpôu, kăn rơpo\ng hngêi pro xiâm lơ krếo krâ pơlê rơkâu xối. Ki xiâm dêi tơdroăng rơkâu xối mê cho pâ khu xeăng to\ng kum ăm khu kơpôu châ mo rơdêi, ôh tá châi tamo, hngâ hên kuăn; kơdroăng krá kâk, ôh tá tro kiâ klá, pơmôm toâ kâ. Klêi kơ’nâi rơkâu xối tiah mê, rêm ngế tung pơlê ối tâ tá dêi pó vâ ôu kâ, ôu drôu xiâm, tơpui tơno hâk nâ, sôk suâ, tối tơbleăng dêi pó ki rơkê ple\ng tung túa păn kơpôu [ă rơngê ting ting hơniâp ro sôk suâ.

Dế nốkố, tơdroăng rêh kâ ối hiăng ai hên ki hơ’leh, rêm rơpo\ng hngêi pơrá hiăng ai kơmăi kơmok, rơxế pơchoh chiâk. La mơngế M’nông a Dak Nông xuân ối păn kơpôu hên, xua ga cho kế tơmeăm ki kơnâ má môi dêi rơpo\ng hngêi. Xua ti mê, mơngế M’nông ối hmâ hnê tối rơxông nếo ‘na khôi túa, rơkâu xối kơdroăng kơpôu, xối tơná kơpôu vâ mơhno tối hiâm tuăn ki mơjo git, hâk vâ dêi kuăn mơngế [ă kuăn kiâ, [ă kơpôu, ngăn ga môi tiah tơmeăm khoăng ki kơnía dêi rơpo\ng hngêi.

Y Sưng Phê Ja chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng