Sap ing chal vâi krâ roh ton nah, a mâu pơlê cheăm dêi hdroâng kuăn ngo iâ mơngế, kuăn pơlê hiăng châ hriâm hên túa te\n mâu tơmeăm pêi mơjiâng vâ kum ăm tơdroăng rêh ối, pêi chiâk deăng. Pong, chêa, reo, kơchoi, deâp cho tơmeăm ki hmâ te\n hên má môi, hmâ te\n [ă kơlá, kơlo, phêa, rái lơ hblôh [ă xuân ai mâu pơ-óu, pơlái ki ê há. Ai hên khu pong, chêa, kơchoi, xuân chiâng xúa vâ pro mâu tơdroăng cheăng pơrá phá dêi pó, rơnuâ bro um rơneăm ga xuân hên túa, vâ mơhno tối tơdroăng ki le\m krip, tơviah dêi rêm hdroâng kuăn ngo.

Ki hdrối tâ cho vâ tối cho dum tâ hmôu, jêa, văn, khăn [ă pong tâ báu. Khu dum, pong ki kố ‘nhông ga xo\n a ‘ngêi sap ing 60 troh 95 cm, vâ tâ tơmeăm i krá vâi hmâ pro pơtâk ga [ă loăng xo\n ai dâng 20 cm cho vâ rak mơdâng ăm pong, dum tơdrăng [ă krá, kâi tơtrâ vâ rak kế ki hngăm tâ tung pong, dum mê. Tâng te\n khu dum, pong ki kố athế mot tung kong tăng hrê rái lơ hblôh ki hiăng krâ, kâk, chut tâm tung têa vâ ga thăm rế krá kâk tâ nếo. Tơlêa ki vâ pro rơneăm um a châ dum, pong xuân athế chí le\m, tơ’mô [ă mơjiâng mơngiơk vâi pik mâu tơlêa ki mê [ă hlá loăng kong.

Ing hơ-ếo: Kơchoi, deâp dêi hdroâng Rơteăng [ă Ka Yong

 Chêa ki tâ hmê ga ku\n tâ. Túa chêa ki kố ga ai 2 râ, peăng tung dế xuân te\n môi tiah pá kong la athế klêa tơlêa ga rơtăng tâ, ku\n rơtăng tâ tơlêa ki te\n râ pá kong [ă ôh tá ai rơneăm um; pơla péa râ mê vâi xâ [ă hlá loăng kong vâ ăm hyôh pôi ti châ mot. Péa râ kố vâi te\n achê dêi pó ngăn môi tiah môi râ, tâng nếo xiâm ngăn kô ôh tá ‘nâi kơnó cho péa râ. Klêi mê, mơngế te\n athế rah xo 4 rơno rái lơ kơlá ki tơdrăng, klêi mê, kê ăm i chí le\m, xo rái [á i xi sap ing ngâ chêa troh a 4 víu krí chêa, ko kơpêng ku\n, ko pá kơdâm kân, vâ ing mê, kâi rak tơdrăng ăm chêa. Pơtâk chêa vâi hmâ pro [ă loăng pleăng lơ loăng plâi hmo\n kong, mơjiâng chiâng trăng ki kân krá kâk. Kơlâp chêa xuân athế châ te\n bro ăm mơnâ mâ ngăn môi tiah châ chêa, rế le\m mâ ngăn xuân athế krá kâk, vâ tơ’lêi klâp lơ tah a ngâ chêa. Mơ’nui, cho kơxái kơbăn, 2 pâ kơxái athế te\n pro [ă rái, xuân ai mâu ‘nâ hmâ pro [ă kơtô loăng kong.

Ai kơchoi, deâp cho tơmeăm ki ăm to vâi kơnốu tê ki pôu, ai 2 pâ kơxái pôu, vâi hmâ tâ chăng, hơlong, mơne\ng, răng mơne\ng [ă mâu tơmeăm ki ê drêng lo lăm tung kong vâ lăm lúa mâm chăm tung kong. Kơchoi lơ deâp vâi te\n pro ga tơdjêp, kơđêp, ai 3 kơtong ki pơrá phá, a ‘ngêi 2 to kơtong ki ku\n te\n tơdjêp [ă 2 kơxái pôu dêi ngâ ki a tơdế vâ ga achê [ă ro\ng ki pôu. A krí kơchoi, deâp vâi hmâ xúa rái ki kân ki te\n tơdrăng dêi pó vâ rak ăm ngâ kơchoi kân. Kơchoi ki mê hmâ xo\n sap ing 60 troh 70cm, ki xâ hía ai 40 troh 55cm, ngâ kuăn ga ai 10 troh 15cm. Tơmeăm ki vâ te\n mơjiâng kơchoi, deâp mêi cho rái [ă hơblôh. Tâng pin ngăn kơchoi mê pin xuân ‘nâi túa ki rơkê dêi mơngế te\n. Ai mâu kơchoi, deâp ki ‘nâ vâi te\n le\m mơnâ mâ ngăn ó khât, ing mâu túa ki kât rit [ă rái xuân tơ’mô tơdâng troh a tơrêm milimet, pro pin ôh tá châ hlo tíu ki tơ’môe dêi rái a châ kơchoi, deâp.

Xuân ai túa chêa ki ku\n tâ, bu ai môi to ngâ. Chêa ki kố ‘nhông ga bu xo\n sap ing 50 troh 60cm, xâ ga ai 30-35cm, rơdâ 20-25cm vâ tâ mâu tơmeăm lăm tung kong lơ tâ kế kâ drêng lăm hơngế, pá pêng a ngâ vâi hmâ te\n xi le\m ai kơlâp klâp xi.

Mâu hdroâng kuăn ngo a kơpong peăng kơnho\ng Tây Nguyên ối ai môi to chêa ki tơviah tâ nếo, ki hmâ xúa tung rơpo\ng hngêi, mê cho Reo Reăng Teh. Kố cho reo ki ngế nôu pâ hmâ xing xoăng ăm dêi kuăn rơmúa, lơ muăn ki mơjo mơnâ tung rơpo\ng hngêi drêng troh ga hiăng kơtê khế, kơtê hơnăm, hâi pâk tuăn hía ‘lo.

Reo Reăng Teh mê vâi te\n pro châ ga ku\n le\m, ‘nhông ga bu xo\n dâng 40cm, a ngâ ga xâ dâng 18cm, kơxái pôu ai 3 cm la vâi athế te\n rơkê, rơhí rơhó, pro rơnuâ ăm ga i le\m. Reo ki kố vâi te\n ton hâi, túa ki te\n xuân athế mơnhên, toi tơlêa vâ kât, [á, rơnuâ xuân athế ai rơneăm. Pak^ng tơdroăng ki vâ pro tơmeăm mơjo ăm, mê reo kố ối cho tơmeăm ki kơnâ khât dêi ngế ki te\n, mê cho pói rơhêng vâ chal kơ’nâi ah kô pơtối ai khu ngế ki ‘nâ rơkê rak vế, te\n mơjiâng reo ki kố. Ai môi tơdroăng ki hmâ hlo tơdjuôm dêi mâu hdroâng kuăn ngo a peăng kơnho\ng Tây Nguyên, vâi hmâ ‘măn tơmeăm te\n mê a drá peăng on, vâ tơmeăm te\n ôh tá tro kơmú kơmuâ kâ hrê, xua ti mê, mâu pong, chêa, réo, kơchoi, deâp khoh chiâng krá plâ hr^ng hơnăm.

Dế nôkố, maluâ cheăng te\n pong, chêa, reo, kơchoi, deâp rế hía rế pá u hlo la xuân u ối mâu rơpo\ng, mâu pơlê ki ối rak vế. Rêm hơnăm, Khu ngăn ‘na mơhno túa le\m tro, ivá [ă ôm hyô dêi kong pơlê Gia Lai xuân đi đo po mâu roh tơ’noăng te\n mơjiâng tơmeăm, mơđah tơdroăng rơngêi ting ting, kơhnhon xuâng mâu hdroâng kuăn ngo tung kong pơlê, malối, tơdroăng tơ’noăng te\n pong, chêa, reo, kơchoi, deâp vâ ga châ pơtối rak vế mơhno túa le\m tro dêi rêm kơpong, rêm hdroâng kuăn ngo, hnê mơhnhôk khu chal nếo pơtối hriâm [ối, rak vế, vâ kơ rơkê châ ‘măn chôu hnê mơhno ăm chal kơ’nâi ah nếo.

Diệu Hà rah chêh Hlá tơbeăng Gia Lai

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng