Nôkố, loăng plâi krui kơxái châ pêt a 36/63 to kong pơlê, pơlê kong kân tung lâp tơnêi têa. Hơnăm 2019, tâi tâng tơnêi pêt loăng plâi krui kơxái tung lâp tơnêi têa dâng 10,5 rơpâu ha, châ xo plâi lối 222 rơpâu ta#n, [ă cho hdrê loăng plâi kâ ki ối má 17 ‘na tơnêi pêt [ă plâi. Tung mê, Tây Nguyên [ă mâu to kong pơlê peăng Tơdế tơnêi têa ai tơnêi pêt [ă tơmeăm pêi lo hên má môi. Gia Lai, Sơn La, Dak Nông, Lâm Đồng, Dak Lak cho 5 to kong pơlê ai tơnêi pêt plâi krui kơxái kân má môi tung lâp tơnêi têa dế nôkố.

Ki pơxúa tê ăm kong têa ê ‘na plâi krui kơxá xuân pơtối tâk hên, sap ing 19,5 rơtuh dollars hơnăm 2015, tâk 66 rơtuh dollars a hơnăm 2019.  Tơmeăm pêi lo hên má môi cho kong ki tê ăm kong têa ê po rơdâ, la nôkố, plâi krui kơxái cho tơmeăm ki dế trâm hên tơdroăng pá pơloăng mơnúa xua kuăn pơlê hmôu pơ pêt hmâng vâ. Khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê hâi teăm ai pơkâ pêt, hâi teăm pơkâ hbrâ mơdât ôa hdrong kâ ‘nhiê a krui kơxái.

Ki hên tơnêi pêt tung tơnêi têa ai xiâm xo hdrê ing Đài Loan, dế tro hên mâu virus, pơreăng kâ ‘nhiê. Tơru\m pêi pêt pơla kuăn pơlê [ă khu mơdró rôh apoăng hiăng chôa mơjiâng, la hâi teăm nhên khât.

Krui kơxái dế pro pơxúa tê ăm kong têa ê hên ôh tá la lâi tâk

Pôa Lưu Trung Nghĩa, Ngế xiâm pơkuâ ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê dêi kong pơlê Gia Lai tối tiah kố, vâ plâi krui kơxái chiâng kơvâ tơmeăm ki tê ăm kong têa ê krá tơniăn, mâu kong pơlê thế kâi pêi nhên khât mâu tơdroăng:

‘’Gia Lai pơkâ cho loăng plâi pêt ki xiâm. Ngin dế pâ thế Vi [an kong pơlê ăm mơjiâng tíu mơhno tơnêi vâ pêt plâi krui kơxái Gia Lai. Tâng mơnhông krá tơniăn mê krui kơxái Gia Lai kô châ teăng mâ ăm krui kơxái Việt Nam. La tơdroăng akố, thế ai pơkâ nhên, vâ mơnhông pêt krá tơniăn ton, hlối veăng ai khu mơdró [ă kuăn pơlê veăng pêi, tâi tâng rêm pâ rơtế châ pơxúa; má péa cho hdrê pêt thế le\m tơtro ăm tơrêm kơpong; má pái pơkâ tơtro vâ pêi pêt tiô pơkâ dêi lâp plâi tơnêi‘’.

Hneăng hôp tơpui tơno

Rơtế tơmiât môi tiah mê, pôa Nguyễn Mạnh Hùng, Kăn xiâm hnê ngăn Ho#i đong hnối pro Ngế xiâm pơkuâ kong ti veăng tơlo liăn Nafoods Group, môi tung mâu khu pêi pro tê ăm kong têa ê krui kơxái hên má môi tung lâp tơnêi têa tối tiah kố, nôkố, mâu tơmeăm ing krui kơxái malối cho vâ tê ăm kong têa ê. Vâ krui kơxái ôh tá tro lu\p môi tiah mâu tơmeăm ki ê ki pêi lo ing chiâk deăng, thế châ tơniăn krúa ‘na tơmeăm pêi lo cho tơdroăng ki kal má môi:

‘’Bú kal ai mâu hngêi kơmăi môi tiah Đồng Giao, Nafoods rôe la ôh tá séa ngăn ki le\m lơ ôh dêi plâi, mê tơmeăm ki tê mê kô trâm hên tơdroăng pá, mê cho môi tơdroăng tối tơbleăng nhên, tâng pin ôh tá vâ tơmâng tơdroăng ‘na ki le\m lơ ôh, mê pin kô trâm pá a kong têa ki kân má môi cho châu Âu’’.

Tiô Khu xiâm ngăn ‘na  pơkeăng xôh kơdêôa hdrong, tiô tối hdrối, pơla hơnăm 2025-2030 tơnêi pêt loăng plâi krui kơxái tung lâp tơnêi têa kô châ 12 troh 15 rơpâu ha, plâi drêh krí rêm hơnăm châ 300 troh 400 rơpâu ta#n. Krui kơxái kô chiâng môi tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng kơnâ liăn. Pôa Lê Quốc Doanh, Ngế xiâm pho\ ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê ăm ‘nâi, Khu xiâm tơhrâ rơtế [ă mâu kong pơlê, mâu khu mơdró [ă kuăn pơlê pêt plâi krui kơxái vâ mơnhông mơdêk krá tơniăn [ă mâu túa loăng plâi.

Ki hdrối, Khu xiâm kô hnê mơhno mâu tíu pêi cheăng mơjiâng pơkâ pêi pêt, pơkâ xôh pơkeăng kơdê pơreăng; pak^ng mê, pơkâ thế mâu tíu pêi cheăng xiâm mơjiâng pro hdrê mơdêk tâ nếo tơdroăng ti tăng pro hdrê krui kơxái ki môi túa, kâi trâng [ă ôa hdrong kâ ’nhiê [ă hlối ai plâi hên. Pôa Doanh tối nhên, krui kơxái dế hlo pêt hên la thế krá tơniăn:

‘’Loăng plâi krui kơxái nếo pêt hên to lâi hơnăm kố. Bú kơ’nâi 5 hơnăm, deăng pêt tâk hên tâ 7 hdrôh, malối ki pơxúa tê ăm kong têa ê tâk re\ng. Troh hơnăm 2019, pin tê vâ chê 100 rơtuh dollars. Khu xiâm kô rơtế [ă kong pơlê mơjiâng tơdroăng tơkêa bro mơnhông mơdêk tơchoâm tơdroăng tơkêa bro ‘na plâi kâ ăm Tây Nguyên. Tung mê, séa ngăn, pơkâ tơnêi pêt [ă troăng hơlâ vâ prôk. Ôh tá xê mơnhông mơdêk re\ng mê ôh tá krá tơniăn, pin kal thế mơnhông mơdêk hrá la krá kâk’’.

Nguyễn Thảo chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng