{ă mơngế Rơđế, rơtế [ă drôu xiâm [ă mâu tơmeăm hdroăng vâ pleăng cho chu, í, kơpôu, ro, mâ xâng ko\ng cho tơmeăm ki ôh tá păng lôi, [ă kơnía khât tung tơdroăng ki leh mơd^ng. Mâ xâng ko\ng ti xê to tơmeăm ki vâ tơhrâ, tơkêa, pro tơdjêp pơla on veăng, ngoh o mê ối pơtroh tơdroăng ki pon mơhúa, veăng kum ivá ăm kuăn mơngế. Kố cho tơmeăm ki vâ mơhno tối tơdroăng tơhrâ, tơkêa, rơkong ki tơkêa dêi mơngế drêng châ pro mơnhên xối xeăng [ă pơlê pơla drêng ai kơdrâm mơngế châ ngăn, châ hlo.

Tiô pôa Y Le Niê, ối a pơlê Ea Bông, cheăm }ư\ Êbur, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, mơngế Rơđế ai hên túa leh mơd^ng ki ai tơdjâk [ă plâ rơxông mơngế. Rêm to leh mơd^ng mê cho ai tơdroăng ki kal pơrá phá dêi pó. Tung pơla xối xeăng, pôa pơchâu kô kơxối, rế râng drăng ko\ng, pê drăng mâ vâ pơxâng ăm ko\ng dêi mơngế ki pro mơd^ng ăm ga. Klêi kơ’nâi rêm roh kơxối, mâ ki mê kô châ chăt hdró tơ’mô [ă mâu xiâm drôu ki rơpo\ng hngêi vâ pro rơkâu mê, hmâ hlo ai 3, 5 troh 7 hdró ki chăt kho\ng.

‘’Tiô tơdroăng hmâ loi dêi hdroâng kuăn ngo tơná, tung plâ rơxông rêh ối dêi rêm ngế, sap ing hâi kot mâ, châ tế ôu inôa, châ pro leh dó inâi tá troh a hâi ki xông kân, ‘nâi pung pôu, mê cho roh ki pơxiâm châ ăm xâng mâ a ko\ng, tơmeăm hdroăng cho 3 xiâm drôu [ă môi to chu po\ng vâ diâp ăm jâ ki ngăn mơhum mâ mê nah, tung tuăn loi tơngah kô châ rak ngăn tơniăn ngế ‘ne\ng ki mê. Troh a hâi mơjiâng on veăng, xo mế, mơhum kuăn ‘ne\ng kô rơkâu xối ai môi to chu kriếo [ă 5 xiâm drôu, hdró tơdroăng ki pơtê tơdjâk troh mâ xâng ing peăng hngêi dêi nôu pâ vâ hơ’leh xâng mâ dêi peăng hngêi ngế kơdrâi, xua ga cho khu mâ ki ê nếo. {ă rơpo\ng hngêi peăng kơdrâi tơná, ngế kơnốu kô pơxiâm leh rơkâu vâ iâ cho môi to chu [ă 5 xiâm drôu, chăt hdró kế ki hdró a mâ xâng’’.

Mâ xâng ko\ng châ ngăn cho tơmeăm khoăng kơnía athế châ rak vế kruâ khât [ă  diâp ăm dêi pó tung mâu hâi mơd^ng

Tiô jâ Hòang Ngọc Lan {yă, ối a pơlê Sut Mđung, cheăm }ư\ Suê, tơring }ư Mgar, kong pơlê Dak Lak, tơdroăng ki pơxâng mâ a ko\ng mơngế ối cho tơdroăng ki rơkâu trâm pon mơúa, rơkâu ivá [ă hên tơdroăng ki hơluăn hơling. Xua ti mê, tung hên tơdroăng rơkâu xối, klêi kơ’nâi pôa pơchâu pro leh mơd^ng [ă pơxâng mâ ăm kăn ki rơkâu xối, mâu ngế tung rơpo\ng hngêi, hdroâng hdrê [ă mơngế ki veăng mơd^ng, xuân râng môi to mâ xâng vâ pơxâng a ko\ng mơngế ki pro mơd^ng mê, hnối ai kơxối tơdroăng ki rơkâu tiah kố:

‘’Diâp mâ ăm ngế ki châ rơkâu ivá mo sêi cho vâ kum ăm ngế ki tá ai ivá mo rơdêi têi ‘răng. Pak^ng ngế ki châ rơkâu xối mê, ối ai tá kơdrâi, ngoh nâ o peăng pá kơdrâi xuân rơtế veăng, châ pôa pơchâu rơkâu xối ăm mâu ngế ki mê, xuân châ rơkâu xối ai ivá, pêi cheăng kâ lo hên kế tơmeăm’’.

Tung rơkâu xối, mâ xâng ko\ng châ pôa pơchâu pơxâng ko\ng drêng pro mơd^ng

Tung khôi túa, vêa vong dêi mơngế Rơđế, mâ xâng ko\ng ối cho tơmeăm khoăng ki vâ hdró tơkêa drêng êng o\ng mế, drêng tro hơnăm xo on veăng. Tiah mê, drêng hiăng châ môi tuăn mê ngế kơdrâi kô tối [ă dêi rơpo\ng hngêi vâ lăm êng mế. Tơmeăm hdroăng ki pơtroh mê ngăn tiô kơ tơdroăng ki pâ thế dêi peăng hngêi kơnốu, la vâ iâ hlái xuân ai 8 to mâ xâng [ă môi plâ kơpâu ki vâ pôu kuăn, vâ mơhno tối hiâm mơno ki ‘nâi koh mơnê dêi ngế mế [ă jâ (nôu peăng kơnốu) xua ai hnoăng păn roăng, rak ngăn mơngế ki hiăng mơjiâng kơnốu tơná chiâng mơngế. Tung pơla po leh mơd^ng mê, mâ xâng ko\ng mê cho vâ mơhno tối ai pơxúa kân khât, vâ môi tiah kơjiăn xâng drêng pơko\ng, châ péa pâ vâi krâ diâp ăm prế o\ng mế ki nếo [ă rơkong ki tối pơchân ‘na tơdroăng rêh ối drêng xo dêi pó, pro kơnốu, pro kơdrâi.

Drêng pê a mâ xâng ko\ng mê, 2 ngế hiăng chiâng on veăng dêi pó khât, tơkêa a ngiâ pơlá péa pâ vâi krâ, vâ rơkâu xối ai tơdroăng ki hơniâp ro, sôk suâ plâ rơxông [ă dêi pó. Péa to mâ mê kô pơxâng ăm prế o\ng mế ki mê, vâ tối mơhno tơdroăng xo dêi pó krá tơniăn, ối tá ah [ă dêi pó.

Nôkố, tơdroăng pơxâng ko\ng [ă rơkong ki rơkâu xối pói pâ tơdroăng ki pon mơhúa, ivá

Mâ xâng ko\ng ối cho vâ mơhno tơdroăng ki hơ-ui pâ pơla rơpo\ng hngêi dêi mơngế Rơđế [ă môi ngế ôh tá xê môi mơheăm, môi chhá dêi pó tung pơla pro nho\ng o. Rơpo\ng kô pơcháu ăm nho\ng ki mê mâ xâng, ngăn mê, môi tiah tơmeăm ki tơkêa tơhrâ, mơnhên ngế ki mê hiăng chiâng, hiăng cho mơngế tung rơpo\ng hngêi há, môi hdroâng hdrê há. Péa pâ châ tơru\m, tơkêa dêi pó môi klêa môi kliâm [ă rơtế veăng kum dêi pó mâu tơdroăng ki khéa hơ’nêng lơ pá puih, xía vâ.

Mâ xâng ối cho tơmeăm ki kal vâ tơdjêp [ă khu xeăng, teăng ăm rơkong rơkâu xối lơ tơkêa. Pôa Y Hơ Êban, ối a [uôn Kơnia 4, cheăm Ea Bar, tơring {uôn Đôn tối tiah kố, mơngế Rơđế ngăn nhuo#m khât tơdroăng ki hiăng tơkêa, tơhrâ, malối cho rơkong tơkêa tơhrâ a ngiâ mâu khu xeăng [ă pơlê pơla. Xua ti mê, drêng tá hâi teăm châ pêi pro tiô rơkong hiăng tơkêa, ngăn tiô kơ rơpo\ng hngêi ai, vâi kô po mơd^ng tơbâ mâ xâng mê vâ ‘mâi rơnêu tơdroăng tơkêa tơhrâ ăm ga i tơtro.

‘’Mâ xâng hiăng chăt hdró, châ xâng a ko\ng la tá hâi teăm troh hâi khế ki tơkêa, xua tá hâi teăm ai kế tơmeăm môi tiah tơdroăng hiăng tơhrâ mê xuân chiâng vâ ’mâi rơnêu hâi khế, môi tiah vâi krâ nah hmâ tối dêi tơbâ mâ xâng ko\ng. Vâ tối nếo, môi tiah hiăng tơkêa kô rơkâu xối môi to kơpôu đâi [ă 7 to drôu xiâm vâ rơkâu xối mơhúa jâ pôa, la athế tơkôm troh a rơnó tô mơdrăng vâ rêm ngế châ veăng kum ivá, kế tơmeăm klêi mê, to\n chêng, châ ôu drôu xiâm, kâ hmê, kâ hơ’neh mâm rơtế [ă kăn rơpo\ng’’.

Hdrối nah, mâ xâng cho vâ mơhno tối tung tơdroăng ki kum hên cheăng ki kal dêi mơngế Rơđế [ă tơdroăng ki tơviah kố. Mê nôkố, maluâ mâu tơdroăng rơkâu xối mê ôh tá xê pro nhên, rơhí rơhó môi tiah vâi krâ nah xếo, la hdroâng mơngế Rơđế a kong pơlê Dak Lak xuân ối rak vế krâu khât dêi khôi túa, vêa vong ngăn mâ xâng mê cho tơmeăm khoăng ki kơnía khât. Drêng ai tung mâu hâi leh mơd^ng, ga hiăng chiâng tơmeăm ki kơnía git châ rêm ngế diâp ăm dêi pó môi tiah khôi túa ki vâ rak vế dêi tơmeăm khoăng ki mê.

H’Xíu H’Mok chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng