Tung hngêi kân le\m rơdâ dêi rơpo\ng tơná, ngoh Thạch Văn Kiên pro môi víu ki le\m krip vâ ‘măn dêi mê dái ối má môi [a\ [âng kheăn kơdeăn mơnhên kơdrum kơphế le\m ki ngoh châ kâ tung hneăng tơ’noăng ‘’Hâi mơd^ng ngế teăng mâ Payer’’ tung măng t^ng khế 4 hơnăm 2015. Kố cho roh apoăng ngoh Kiên veăng tung kâu la\k [o# kơphế le\m, [a\ 100 ngế cho mơngế pêi pêt kơphế dêi 4 kong pơlê kơpong Tây Nguyên, mê cho Gialai, Daklak, Daknông [a\ Lâm Đồng. Kơdrum kơphế dêi rơpo\ng ngoh Kiên hiăng châ tơtro tu\m tiô pơkâ mơ’no, môi tiah túa mơdât pơrea\ng, kih thua#t rak ngăn kơphế, xuân môi tiah pêi lo kơphế tơniăn [a\ hía hé.

Cho ngế hâk git pêi kơdrum, drêng veăng mot tung kâu la\k [o# kơphế le\m, ngoh Kiên tối kố cho roh vâ ngoh châ trâm tơpui tơno, hriâm túa ki rơkê tơtro, xúa tung pêi pêt kơphế dêi rơpo\ng:

Lăm hriâm túa pêi, lăm ngăn kơdrum ki pêi rơkê, xuân môi tiah hriâm mâu túa pêi dêi mâu kong pơlê. Má péa nếo cho ‘na kih thua#t, mê mâu ngế ki rơkê, xuân môi tiah mâu yăo sư, tie#n sih a Vie#n hnê dêi pó túa ki rơkê tơtro tung rak ngăn, mâu túa pêi rak ngăn ăm loăng kơphế. Ing mê, á xuân xo vế túa ki rơkê tơtro châ ‘nâi hên túa, mê vêh pêt, rak ngăn dêi kơphế ăm tơtro rơkê tâ

Kơtăn kố 9 hơnăm, lối 2 hectar kơdrum kơphế dêi rơpo\ng ngoh Kiên cho mâu hdrê ki ton, pêi bu châ iâ, hmâ pêi châ 2 ta#n tung môi hectar. Drêng châ lăm ngăn, hriâm tâp, hriâm túa pêi kơphế pơklêp a hên tíu, ngoh khên tơnôu hơ’lêh kơdrum kơphế dêi rơpo\ng [a\ mâu hdrê ki dâi le\m má môi. Laga, apoăng xua tá hâi ‘nâi kih thua#t [a\ túa pêi pêt rak ngăn tá hâi rơkê, xua mê pêi lo kơphế ôh tá tơniăn, ôh tá châ tơ-[rê. {a\ hiâm mơno rơhêng hriâm túa ki rơkê tơtro, kơhnâ pêi cheăng, troh nôkố 2 hectar 4 sao kơphế dêi rơpo\ng ngoh Kiên hiăng hơ’lêh khât, dâi le\m. Kơnôm rak ngăn tơtro tiô kih thua#t xua mê tung rơnó kơphế kố nah, ngoh hiăng pêi châ 17 ta#n kơphế pơ’leăng, pêi lo châ 8 ta#n 5 tă tung môi hectar. Ngoh Thạch Văn Kiên tối:

Tiô á ‘nâi hdrê cho má môi, má péa nếo cho túa rak ngăn, rơvât phon thế tơdâng tơ’mô. Má pái nếo, cho kơdê oâ pơrea\ng thế đi đo tơtro\ng, ‘nâi nhên kơdrum dêi tơná loăng plâi ki klâi vâ pin ‘nâi rak ngăn ăm gá tơtro. Má 4 cho rơvât phon vi sinh rêm hơnăm vâ ăm tơnêi hơpok le\m, vâ kơdrum kơphế pêi lo châ hên, đi đo rơvât phon vi sinh

Veăng lăm ngăn hên túa mơđah tơbleăng pêi kơphế tung kong pơlê, pôa K’Brát, Kăn hnê ngăn khu kuăn pơlê pêi chiâk deăng pơlê kân Lộc Thắng hiăng kheăn kơdeăn túa pêi pêt kơphế tiô troăng krá tơniăn dêi ngoh Thạch Văn Kiên, [a\ ngăn kố cho túa pêi vâ khu pơkuâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng tung pơlê kân hriâm tâp, xúa tung pêi chiâk deăng:

Túa pêi kố, Khu pơkuâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng kheăn kơdeăn châ tơ-[rê khât, pêi lo châ hên. La ngiâ, Khu pơkuâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng pơlê kân kô po rơdâ tung khu kuăn pơlê pêi chiâk deăng vâ vâi krâ nho\ng o troh hriâm tâp, klêi mê po rơdâ túa pêi kố. Ing mê rak ngăn kơdrum kơphế ki krâ, pêi lo iâ vâ pêt mâu hdrê ki nếo, dâi le\m [a\ pêi lo châ hên, pêi lo liăn tơ’nôm ăm vâi krâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng

Kih thuât xúa phon hưh cơ ăm loăng kơphế

VOV4.Sêdang - Bón phân hữu cơ được xem là giải pháp bền vững trong việc cải tạo đất canh tác của cây cà phê. Tuy nhiên, nhiều bà con bón phân không đúng dẫn đến kém hiệu quả canh tác và gây tác động xấu, ảnh hưởng đến môi trường. Khuyến cáo sau đây của tiến sĩ Phan Việt Hà, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây nguyên sẽ giúp bà con nông dân giải quyết phần nào hạn chế này:

Rơvât phon hưh cơ châ ngăn cho troăng hơlâ pêi cheăng krá ton tung ‘mâi hơ’lêh tơnêi pêi pêt loăng kơphế. La hên vâi krâ nho\ng o rơvât phon oh tá tro khoh chiâng pro oh tá tơ-[rê tung pêi pêt loăng plâi tơdjâk ‘mêi hyôh kong prâi. Tơdroăng tie#n sih Pham Việt Hà, Vie#n khoa hok kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên hnê tối kơ’nâi kố vâ kum vâi krâ nho\ng o hlê ple\ng tơdroăng ki oh tá tro mê:

Tâng pló vi sinh le\m, pin pêi pro tro tiô pơkâ [ă mâu tơdroăng pơkâ ki pêi [ă kơ’nâi mê ki iâ cho 3 khế phon gá nếo u\m. Mâu phon hiăng u\m mê nếo ai tơdjâk troh, gá kô ‘mâi hơ’lêh tơnêi. Tâng pin rơvât phon ki hâi teăm u\m gá kô pro tơdjâk ‘mêi troh ki xông rơdêi dế loăng kơphế, drêng mê ki vâ u\m kố pơtối [ă tung pơla mê mâu kuăn kiâ kô xông rế hên, gá kô triê xo tâi trếo đăm ki ối tung tơnêi. Xua mê, tâng pin rơvât phon hâi teăm u\m tung tơnêi pin kô hlo loăng kơphế kô tro tr^ng hlá, mê cho tơdroăng ki ăm hlo tung pơla ki vâ u\m vâ hê dêi phon, phon hiăng xo tâi mâu trếo đăm ki ối tung tơnêi, gá kô tơbriât trếo đăm [ă loăng.

Tiô khu cheăng ‘na khoa hok hnê tối, phon hưh cơ, phon êak ro, kơtôu kơphế, mâu hrái báu, kông hnông alâi [ă hên kế ki ê, hdrối vâ rơvât pó vâi krâ  nho\ng o thế pro mơ-u\m [ă tơdroăng xúa mâu hrái nhâ, kông hnông kơtôu kơphế tơvât [ă, ăm gá u\m pro tro tiô pơkâ. Tâng oh, vâi krâ nho\ng o kô chiâng xúa mâu phon hưh cơ vi sinh dêi mâu tíu ki vâi ô eăng, pro le\m. Vâ phon hưh cơ, phon vi sinh pơtối rak vế ki pơxúa, drêng rơvât pó vâi krâ nho\ng o xuân thế tơtro\ng pêi pro tiô kih thua#t hnê dêi tie#n sih Phan Việt Hà:   

Xua ki tơviah gá kố hơ’lêh tơnêi cho môi tung mâu tơdroăng ki kal, pin thế tơtro\ng: Drêng rơvât phon hưh cơ vâi krâ nho\ng o thế rơvât tung tơnêi, tơkéa vâ tối pin thế chiâ kloh tơvât klêi mê kơđu, oh tá chiâng rơvât tiô túa ki choi a ngâ tơnêi. Tâng bú choi a tơnêi mê ga kô oh tá châ mot tung tơnêi, tơkéa vâ tối pin thế po troăng [ă xo tơnêi kơđu nếo, oh tá rơvât tiô túa choi a tơnêi. Tâng bú choi to a tơnêi gá kô oh tá mot tung tơnêi, bú châ tơ-[rê iâ tê, phon hngiâm tung tơnêi iâ mê gá kô hơ’lêh tơnêi iâ tê há.

Pak^ng mê, drêng rơvât phon hưh cơ ki choi a tơnêi, má môi kô pro mâu kuăn kiâ tung phon kô hlâ hên [ă pro kơdroh ki pơxúa dêi phon. Má péa gá kô pro rêi loăng lo tơngi ‘ngêi a ngâ tơnêi, vâi krâ nho\ng o pin hmâ tối dêi rêi lo a ngâ. Tung rơnó mơdrăng kô hlâ [ă gá kô tơdjâk troh hên ki xông kân [ă xông rơdêi dế loăng kơphế

Mâu kuăn kiâ tung tơnêi mê cho hên túa môi tiah vi khua#n, kơmeăn, tảo, troh mâu kuăn kiâ tung tơnêi, mâu ôa ki le\m [ă hên kuăn kiâ ki ê. Vi khua#n kô pro mơ-u\m trếo hưh cơ [ă pro chiâng trếo kơhiâm vâ tơ’lêi ăm mâu rêi loăng châ hrik xo [ă mâu kuăn kiâ trếo ki le\m mê cho ki pro le\m hơpok ăm tơnêi.

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng