Kro mơdro\ng ing păn chó, pá păn pu pái, túa pêi cheăng ton nah nôkố châ rơpo\ng hngêi ngoh Hà Văn Đức ối a thôn 7, cheăm tơkăng kong Ia Rvê, tơring Ea Sup, kong pơlê Dak Lak păn hlo tơ-[rê. Pơxiâm păn ai 30 to pu pái hdrê a hơnăm 2017, tâi tâng mâu pu pái ki păn xông mo dâi rế hngâ kuăn hên châ 100 to. Hdrối troh Têt Kỷ Hợi kố nah, ngoh tê 40 to pu pái, châ xo dêi tơkâ ai 60 rơtuh liăn, ối rak păn dêi 40 to pu pái nếo vâ ăm ai kuăn.

Mâu kơchâi kâ pế râm hơ’nêh pú pái kâ kơhiâm, châ mâu tơmối vâ kâ

Tiô ngoh Đức, pu pái cho mơnăn păn ki iâ tro pơreăng, kâi trâng [ă hyôh tô ó, hyôh kong prâi a kơpong tíu tơkăng kong. Tung plâ 4-5 khế, pu pái kăn kô ai kuăn môi hdrôh, kuăn gá sap 2-3 to. Păn sap 5 - 6 khế, rêm khế châ tê ki iâ gá 1 rơtuh 500 rơpâu liăn. Ki tơkâ gá xuân môi tiah tơdroăng rak ngăn tơ’lêi hlâu, ngoh dế tơmiât kô po rơdâ kơdroăng păn vâ pơtối mơdêk păn pú pái.

‘’Păn pú pái kô hlo ai kuăn tơ’lêi rêh, tê hlối châ há, ai lối 30 to môi hdrôh. Pu pái kâng mê pin tê, pu pái kăn lôi păn nếo vâ ăm ai kuăn. Ing túa cheăng mê, a púi vâ kô pơtối rế hngâ hên troh dâng 200 to vâ mơdêk xo tơ’mot liăn, [ă xúa ivá pêi cheăng dêi rơpo\ng hngêi’’.

Păn pú pái bố kal ‘no liăn iâ tê roh apoăng la thế tơtro [ă hlối tơniăn

Môi tiah rơpo\ng nâ Nguyễn Thị Hồng An, ối a thôn 15, cheăm Ea Bar, tơring Buôn Đôn păn pu pái ing 2 hơnăm hdrối. Ing apoăng bu ai 15 to hdrê pú pái, troh nôkố tâi tâng pu pái mê hiăng ai kuăn châ 80 to, dâng 100 to pú pái ki vâ tê. Rêm hơnăm oh tá riân kơxo# liăn ‘no pêi, rôe hdrê mê rơpo\ng hngêi ối châ xo dêi tơkâ sap 100-120 rơtuh liăn.

Nâ An ăm ‘nâi, pu pái chiâng kâ hên túa hlá loăng, ôh tá êa ăm kâ hên mâu mơdrăn ki pro [ă tơpoăng. Xiâm ăm kâ cho hlá ki chiâng xêh a mâu loăng tung kong, a chiâk, thăm nếo ối chiâng rêi nhâ ki huăn drô péa pâ troăng kân.

‘’{ă pu pái mê gá kâ mâu hlá loăng nhe\n, hlá loăng hơpê tơrâ, nhâ rui, ‘nâ ối chiâng ăm kâ kơchâi ho\ng hối. Mâu túa hlá mê pin thế chiu pá lăm pôu nhâ djâ troh a kơdroăng ăm pu pái kâ. Păn pu pái a hyôh kong prâi dêi Dak Lak ga tơtro, sap ing hâi rơpo\ng hngêi păn hâi hlo tro pơreăng klâi’’.

Kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng kong pơlê Dak Lak dế pêi troăng hơlâ păn pú pái chiâng tơdroăng cheăng xiâm vâ xut tah hrâ nguâ săm kơtiê

Tiô tíu xiâm ngăn ‘na mơhnhôk pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Nông, tơdroăng păn pú pái a kong pơlê rế hlo hên ing lối 2 hơnăm kố. Lâp tung kong pơlê nôkố ai dâng 1.200 to pu pái, tâi tâng kơxo# pú pái ai 70 rơpâu to, pêi lo rêm hnăm dâng 740 ta#n. Mơhé kơxo# pú pái re\ng hngâ ai kuăn hên, rêm hơnăm châ dâng 740 tấn.  Maluâ pú pái rế ai kuăn hên la xuân tơniăn ăm mâu pú pái ki păn vâ ai hên mâu tíu  pế chên kế kâ châ rôe pế pơchên mân pú pái, vâ  rế hên ngế troh lăm rôe.

Pak^ng mê, tơdroăng tê pú pái ăm mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm achê xuân tơ’lêi hlâu há. Pôa Lê Hoa, Ngế xiâm ngăn [ơrô păn mơnăn Tíu ngăn ‘na hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng Dak Lak ăm ‘nâi, Tíu pêi cheăng kố dế tơbleăng hên tơdroăng to\ng kum kuăn pơlê mơdêk păn pú pái vâ chiâng môi tung mâu kơvâ cheăng ki xiâm mơnhông cheăng kâ, kơdroh tah hrâ mơnguâ xăm kơtiê.

‘’Ngin dế pơtối hnê tơdroăng păn pu pái ăm kuăn pơlê, kuăn pơlê pêi [ối vâ pu pái ki păn châ tơ-[rê ai pơxúa. ‘Na hnê túa păn, ngin kô kum ăm hdrê ki le\m, hnê tơdroăng păn rak ngăn cho túa rak ngăn  pêt nhâ, ăm pú pái rê, [ă hnê kih thuât re\ng châ ‘nâi drêng pu pái tro pơreăng vâ teăm pơlât; pak^ng mê, ối thế tăng troăng pro krúa kơdroăng păn. Mơ’nui thế veăng kum kuăn pơlê mơjiâng Khu pêi cheăng tơru\m vâ chiâng khu tơru\m cheăng‘’ păn pú pái. Hriâm túa păn ‘’pro kro păn chó, pá păn pu pái’’, dế ai hên kuăn pơlê xúa pêi tơ-[rê.

Ki khât gá ăm hlo, Dak Lak ai kong tơ’lêi păn vâ ăm pu pái rế hngâ kuăn hên. Túa păn ki pơxá ‘’kro păn chó, pá păn pu pái’’, dế hlo hên kuăn pơlê pêi [ôi.

Tuấn Long chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng