Hơnăm 2017 cho hơnăm ki má 2 rơpo\ng ngoh Phan Văn Vũ, ối a cheăm Quảng Tín k^ tơkêa hlá mơ-éa pêt kơphế krúa [ă Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó inâi Bốn Hiệp. {ă lối 2 ha kơphế, hdrối nah tôh têa, rơvât phon tiô túa ki tơná rơkê ple\ng mê ai hơnăm ki ‘nâ châ hên, ai hơnăm ki ‘nâ ôh tá ai plâi, plâi ôh tá kơtốu [ă ôh tá tơniăn. Hơnăm 2016, ngoh Vũ veăng pêi tung tơdroăng pêt kơphế krá tơniăn, châ tíu cheăng ki tê, roê po lâm hnê kih thuât ‘na pơkâ pêt tơdâng tơ’mô ăm loăng kơphế sap ing rôh pêt,  rak ngăn troh tôh têa, rơvât phon, xúa pơkeăng kơdê oâ hdrong kâ ‘nhiê [ă hên ki ê. Hdrối nah, drêng troh rơnó tô mơdrăng, rơpo\ng hmâ tôh têa rêm xiâm kơphế sap ing 800 – 900 lit, la nôkố bu kal tôh sap ing 400 – 500 lit la xiâm kơphế xuân ối drêh ngiât le\m maluâ  tung rơnó tô mơdrăng. Veăng tung tơdroăng pêt kơphế tơniăn ton, rơpo\ng ngoh ‘no hên tâ ‘na hnoăng cheăng rak ngăn la hmiân tuăn ‘na tơdroăng ki tê dêi kơphế. Oh ti xê to tiah mê, drêng pêi tiô pơkâ thế kơphế krúa, khu mơdró kâ pơrá roê [ă yă kơnâ ăm kuăn pơlê. Ngoh Phan Văn Vũ, cheăm Quảng Tín, tơring Dak Rlâp, ăm ‘nâi:

‘’To lâi hơnăm hdrối nah, á pêi kơphế mê á tê tro kơdroh yă tâ, la nôkố ai ko\ng ti kơphế krúa ‘no liăn kum tâi tâng kloăng kơphế mê tê ai yă [ă liăn tơkâ hên. Hdrối nah, krí kơphế krúa ai sap 80 troh 90% plâi ga hiăng tâi, la nôkố kơphế krúa mê gá ai 90 – 100% á nếo krí. Hơnăm kố kong prâi tơniăn, kơphế hơnăm kố le\m tâ hơnăm nah ai lối 4 ta#n, la hơnăm kố châ lối 5 ta#n 1 ha’’.

Môi tiah [ă ngoh Phan Văn Vũ, pôa Nguyễn Trọng Việt, rơtế ối  tung cheăm xuân hiăng veăng pêi tung khu tơru\m [ă khu mơdró kâ vâ pêt kơphế krúa, châ pơxúa hên môi tiah to\ng kum hdrê le\m, châ veăng hriâm tung mâu lâm hnê kih thuât ‘na rak ngăn, hbrâ mơdât pơreăng kâ ‘nhiê, krí xo [ă uâ mơdiê ‘măn rak kơphế. Malối, mâu rơpo\ng kuăn pơlê châ kăn [o# hnê túa ki xúa pơkeăng tung xôh kơdê oâ hdrong, tôh têa kơd^ng, rơvât phon tơ’mô, kơdroh ki ‘mêi dêi kong prâi. Pôa Việt tối tiah kố, tơdroăng pêt kơphế krúa ôh ti xê to a mâu kơdrum loăng ki dâi le\m, mê ối kum tơniăn ivá ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng.

Tối tơdjuôm kơdrum kơphế á to lâi hơnăm hdrối pêi kơphế môi tiah pá kong kơchơ tê mơdró mê hlo pêi châ ôh tá châ tiô tơdroăng ki rơhêng vâ, xua yă ôh tá tơniăn, nôkố pêi tiô túa kơphế krúa xuân tơniăn yă, tối tơdjuôm á xuân xúa hên phon rơvât [ă pơkeăng la á ôh tá xúa pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong xếo, mê á xúa pơkeăng sinh học. Hriâm pêt kơphế krúa mê pêi tiô tơdroăng ki rơhêng vâ dêi kuăn pơlê gá tro khât, á ‘nâi hên tơdroăng vâ hnê ăm kuăn pơlê tung pêi pêt’’.

A tơring Dak Rlâp, mâu hơnăm achê pơla kố, pêt kơphế krúa tiô pơkâ dêi tơnêi têa rế hía rế châ hên kuăn pơlê pêi [ối. Nôkố lâp tơring hiăng ai dâng 3.000 ha kơphế dêi lối 3.000 rơpo\ng pêt tiô troăng kố, kơxo# ki kố tâk dâng péa hdroh tâng vâ pơchông [ă hơnăm 2014. Le\m, plâi kơtốu hên, tơniăn, châ sap ing 4 – 4 ta#n 5 tă tung môi ha.

Pôa Trương Công Hiệp, kăn pơkuâ Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó Bốn Hiệp, cheăm Quảng Tín, tơring Dak Rlâp tối tiah kố, kơnôm ing tơdroăng tơru\m dêi mâu khu mơdró kâ [ă kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng ho\ng khu kăn pơkuâ tơring, cheăm lơ khu pêt, mâu ngế rơtế [ă tơdroăng ki hâk vâ dêi [ăng tơnêi pêt kơphế tơniăn tiô pơkâ dêi tơnêi têa rế hía rế châ po rơdâ. Ki ê hiăng pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê châ tơru\m [ă khu mơdró kâ, tê roê kơphế [ă yă kơnâ tâ, mơdêk ki tơ-[rê tung pêt, mơdêk kơxo# liăn pêi lo ăm mâu ngế pêt kơphế.

Ki pá má môi cho rôh ki pin tá hâi tăng hlo tíu ki tê, nôkố vâi hiăng ‘nâi, drêng mê ah vâi kô tăng troh kơphế krúa mê hơnăm kố pêi kô châ tơ-[rê. Rế hía kuăn mơngế kô rế hâk vâ túa rêh ối ôh tá tơdjâk klâi troh ki ‘mêi, kế ki tơdjâk ‘mêi troh ivá, ing mê pin nếo tơmiât tiah kố kế tơmeăm ki dâi le\m xuân tro tâ.

Tơdroăng ki mâu rơpo\ng kuăn pơlê tơru\m [ă khu mơdró kâ tung pêt kơphế krá tơniăn kum ki dâi le\m dêi kơphế, mơdêk kơxo# liăn pêi lo, rak vế kong prâi tơnêi tíu. Tơdroăng cheăng kố hiăng kum mơdêk ki dâi le\m ‘na kế tơmeăm, pêi pro troh tơdroăng mơjiâng [ă mơnhông mơdêk inâi ăm kơphế Dak Nông tung la ngiâ.

Hòang Qui chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng