A tơdế khế 11, vâ chê 2 sào tơnêi pêt krui ngeăm dêi rơpo\ng pô Vũ Tiến Dũng, ối a thôn 10, cheăm Đăk Hring, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum pơxiâm krí dêi plâi. Kơdrum krui ngeăm kố dêi rơpo\ng pôa Dũng pêt sap ing hơnăm 2017 [ă hên hdrê:  Krui ngeăm Vinh, krui ngeăm kân, krui ngeăm kân kơtôu hbo. Rơtế [ă krui ngeăm ki pêt tung kơdrum pôa Dũng ối pêt tơvât krui chôu đào [ă krui chôu tung dế gá rơbông.

Hơnăm 2018 mơhé krui ngeăm nếo châ krí, la plâi gá bu châ sap ing 30 troh 40kg/xiâm, yă  tê mê kum ăm rơpo\ng pôa Dũng châ xo dêi lối 70 rơtuh liăn. Troh hơnăm 2019, plâi gá hên tâ, dâng 80kg mê kơxo# liăn rơpo\ng hngêi châ xo ing pêt krui tê dêi hên luâ tâ. Pôa Vũ Tiến Dũng ăm ‘nâi, tâng kơdrum pêt krui châ rak ngăn krâu kô châ xo plâi hên môi hơnăm 3 rơnó, tơkéa vâ tối 4 khế krí plâi môi hdroh. Tối ‘na kơdrum pêt krui tơvât hên hdrê dêi tơná, pôa Dũng phiu ro tối:

‘’ Loăng ki xiâm cho krui ngeăm kơtăn 4m pêt môi xiâm. Tơdế 4m pêt krui chôu vâ xo dêi iâ hâi. Drêng krui ngeăm kal ai on bâ eăng mê hnêi tah rơmôe loăng krui chôu. Pêi pêt châ tơ-[rê tung môi [ăng tơnêi. Krui chôu tê 20 rơpâu liăn/kg ‘na krui ngeăm tê 50 rơpâu liăn/kg, krui ngeăm Vinh tê 25 rơpâu liăn/kg, krui ngeăm kân kơtôu hbo 25 rơpâu liăn/kg. Yă tê tơniăn tâng vâ pơchông [ă kơpong ki ê’’.

Tiô pôa Vũ Tiến Dũng, loăng plâi krui ngeăm ôh tá pơrah tơnêi kô chiâng vâ pêt a mâu tơnêi ki pơrá pá dêi rơpó. {ă mâu kơpong tơnêi ki klong, kuăn pơlê kal thế cho troăng mơ’no têa hbrông lo pá gong vâ tơ’lêi drêng toh [ă ăm têa châ hiu tơ’lêi há. {ă loăng krui ngeăm, ai eăng trâ mâ hâi cho tơdroăng ki kal, pơkâ ki tơ-[rê lơ ôh dêi plâi ki ngeăm lơ ôh gá xú ho\m dêi krui ngăm.

Drêng rah hdrê, mơhé krui ngeăm Vinh, krui ngeăm kân ki hbo lơ krui ngeăm kân, kuăn pơlê thế rah hdrê loăng rơbâm ki lối 30cm. Loăng ki mo dâi le\m, hlá ngiât, kông gá ‘ngrăng [ă hlối ôh tá ai hdrong kâ. Hdrê ki hmâ hlo ai péa túa ki xiâm klêp tơkâng. Hdrê ki tâp pêt ing kơtôu re\ng kơ’muăn plâi la ôh tá reh ton, rêi gá ôh tá xông rơdêi. ‘Na loăng ki klêp tơkâng, ki pơxúa gá hên, loăng [ă rêi gá rơdêi, gá ‘ngrăng hlối rêh ton tâ.

Pôa Vũ Tiến Dũng tối, kô chiâng pêt loăng krui chôu pơla mâu xiâm krui ngeăm kum xúa tơnêi [ă kô chiâng xo ‘nâi păn xo\n xua krui chôu rak ngăn iâ khế, bú lối 2 khế hiăng ai plâi tung pơla mê, loăng krui ngeăm thế rak ngăn ton 4 khế plâi nếo kân, tum tơ-‘mô [ă plâi gá nếo ngeăm:

‘’Pêt tơvât tối tơchoâm cho vâ ai pơxúa gá thế ai a tơnêi ki mê, ai eăng mâ hâi trâ, klêi mê ai têa tôh, [ă mâu tơdroăng ki ê tơtá. Loăng ki mê kô kum ăm loăng ki tá mê pêt tơvât, tâng pêt tơvât la ôh tá kơjo kum ăm loăng ki tá pôi tá pêt’’.

Túa pêi cheăng dêi pôa cho xua pêt tơvât mê mơhé pêt tung môi to kơdrum la tơdroăng rak ngăn loăng plâi thế pơrá phá. Pôa Dũng tối:

‘’Tung pơla rak ngăn tơrêm hdrê loăng tơmôi xiâm. Loăng ki lâi xuân tơtro tơrêm rơnó vâ rak ngăn. Mơ-eăm rak loăng plâi kâ thế xúa [ă phon hưh cơ. To hnêi tơkâng, hnêi rơmôe [ă tâi tâng mâu hdrê loăng ki hnêi tơkâng, rơmôe thế tah mâu tơkâng loăng ki oh tá dâi. Tơkâng ki lâi le\m thế lôi gá vâ rak dêi plâi, dêi loăng. Vâ loăng plâi châ tơ-[rê ai tơnêi tơná gá. Klêi mê thế ai eăng trâ mâ hâi, ai têa tôh. Loăng ki mê thế châ kơjo kum ăm loăng ki tá mê nếo pêt tơvât. Tâng ôh tá kơjo kum dêi rơpó pôi tá pêt’’.

Ôh tá xê to pêt tơvât krui ngăm [ă krui chôu, rơpo\ng hngêi Vũ Tiến Dũng ối xúa dâng 10 sào tơnêi l^ng pêt hên hdrê loăng plâi kâ pơrá phá môi tiah pêt sầu riêng, pêt plâi mit Siam, pêt plâi na… ăm hlo mâu loăng plâi ki pêt pro pơxúa ăm rơpo\ng hngêi hên tâ tâng vâ pơchông [ă pêt môi túa hdrê loăng plâi tung môi [ăng tơnêi. Pôa ối ‘no liăn pro kơmăi tôh têa ăm lo kơto vâ rak ngăn loăng plâi. Pôa Dũng tối:

‘’Kơmăi tôh têa lo kơto mơhé vâ pêt loăng ki lâi tâng pro kơmăi tôh ăm têa lo kơto hdrối vâ pêt cho tơ-[rê má môi mê loăng xông kân rơdêi. Ki khât gá ai 2 tơdroăng. Má môi pro kơmăi ki krá ton, pá cho krâ pơklep. Drêng krâ pơklep vâ loăng xông rơdêi hdrối [ă klêi kơ’nâi loăng vâ lo reăng ki apoăng vâ ai plâi hơnăm apoăng ai mơ-eăm pin krâ pơklep môi tíu kơ’nâi mê gá tro.

Môi tiah hngêi a krâ pơklep pơtân môi tiah gô#m tơnêi hngêi a hâi teăm châ 10 rơtuh tung môi ha. ‘Na krâ pơklêp tâi tâng dâng 60-70 rơtuh liăn tung môi ha. Ki lâi xuân ai ki rơdêi krê xêh. Krâ pơklêp pơtân kô tơ’nôm hnoăng cheăng mơngế pêi. Ing loăng plâi tơná á hiăng ‘nâi [ai hriâm krâ pơklep ki môi tiah lâi ăm gá tơtro mơni kô ai ki tro phá xêh dêi gá’’.

Ing tơdroăng mơnúa pêt loăng plâi kâ dêi rơpo\ng hngêi mê pôa Vũ Tiến Dũng kô ăm hlo cho môi tung mâu troăng hơlâ pêi pro ki tơtro [ă kuăn pơlê pêi chiâk  ki dế vâ hơ’leh hdrê loăng pêt vâ mơnhông châ xo tơ’mot liăn tung môi [ăng tơnêi.

Khoa Điềm chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng