Ki phá tơviah dêi tơdrá ‘Nhuăi akố cho túa ki hơdruê la vâ môi tiah tơpui tơno há, ngế ki hơdruê mê hmâ hơdruê hên má môi cho a tơdrá ki prông, a’nâi. Ki kơtăn pơla mâu tơdrá mê xuân achê dêi pó, la ai drêng ‘nâ môi tiah hơ’muăn lơ môi tiah dế tơpui tơno [ă pú hmâ, rêm ngế ối tâ tá. Tơdroăng ki rơ-eăng ro má môi dêi tơdrá ‘Nhuăi kố cho drăng, mâu ngế ki hơdruê mê pơxiâm mot tung tơdroăng hơdruê ôh tá la lâi vâi hơdruê a tơdrá ki prông hdrối, mê cho a môi tơdrá ki ối kơtăn tơdrá ki prông ai 6 kơlo, pro\ng tâ tơdrá ki hmâ hơdruê, klêi mê, nếo chu môi kơlo, tơkéa vâ tối, kơlo má 5 (pro\ng tâ tơdrá ki xiâm), klêi mê, ngế ki hơdruê nếo hơdruê tơdrá ki prông, ki xiâm.

Pôa A {lôih, Nghệ nhân ưu tú hdrối vâ thâo hrik rơkong hơdruê tung Kơbong thâo hrik Rơ’jíu Việt Nam, Kơ koan teăng mâ a Tây Nguyên

Pôa A {lôih, 64 hơnăm, nghệ nhân ưu tú ‘na kơvâ to\n chêng tơgôu koăng [ă rơngê ting ting Rơteăng a [uôn Hring, cheăm Ea H’Đing, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi: pơlê pơla dêi hdroâng Rơteăng rêm hdroh tơku\m po leh mơd^ng, môi tiah kleăng kơneăng têa, t^ng kâ báu nếo, to kuât nếo, lo lăm chối báu [ă hên mâu t^ng ki ê mê tung pơlê ôh tá chiâng.

‘’Vâi krâ-nho\ng o ngin akố ối rak vế mâu tơdrá roh vâi krâ ton nah, môi tiah tơdrá ‘Nhuăi, xua akố, tơku\m hên má môi cho kuăn pơlê ing tơring Đăk Tô mot rêh ối akố. Tơdrá chêng koăng ga xuân vâ môi tiah tơdrá chêng koăng dêi Bơhnéa [ă Rơngao dêi kong pơlê Kon Tum, laga, hơdruê tiô tơdrá ‘Nhuăi ga ai tơdrá phá xêh. Môi tiah kơpong Kon Cheo, tơring Đăk Tô ôh tá ai tơdrá ‘Nhuăi la tơdrá chêng vâi xuân phá tơ-ê. {ă vâi krâ-nho\ng o pơlê Kon Hrêng vâi to\n chêng tơgôu koăng [ă tơdrá ki pơrá phá xêh, [ă tơdrá ‘Nhuăi hiăng ai sap ing hâi ki mê nah’’.

Pôa A Nol dế hơdruê tiô tơdrá ‘Nhuăi dêi Rơteăng Kuăn Hrêng

Tơdroăng hơdruê ga hiăng hmâ ai [ă hiâm tuăn dêi hdroâng kuăn ngo mâu hdroâng kuăn ngo a kơpong Tây Nguyên. Rơkong hơdruê ai drêng ‘nâ tâng a chiâk deăng, ai a mâu hâi leh mơd^ng, diâp, pơkoăng o\ng mế, drêng lông kuăn lơ ai tơdroăng ki thông, tơhmâ pơla vâi droh rơtăm [ă hên h^n mâu roh ki ê.

Jâ Y {iu, ngế ki hơdruê Rơteăng tối ăm ‘nâi, rêm hdroh tung pơlê ai tơku\m po leh mơd^ng mê vâi droh rơtăm tung pơlê hmâ tơku\m kơdrâm, rơtế dêi pó to\n chêng tơgôu koăng, hơdruê xuâng, vâi hâk mơnâ khât dêi tơdroăng kơnía git dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Nôkố, pin hiăng ai tơdroăng cheăng kâ, rêh ối niân tâ, thăm kal athế rak vế, [ă pơtối mơdêk troăng hơlâ mơhno túa le\m tro mê. Jâ Y {iu, ngế ki hơdruê a [uôn Hring, cheăm Ea H’Đing, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố:

‘’A pơlê ngin drêng ai pơkoăng o\ng mế, mơhum kuăn ‘ne\ng á xuân hmâ hơdruê tiô tơdrá ‘Nhuăi, ting ting, chiếo [ă hên mâu tơdrá ki ê. Dế nôkố, á ối pâ hên mâu [ai hơdruê dêi hdroâng kuăn ngo pin. Mâu hâi ki tơku\m po leh mơd^ng tung pơlê ngin hmâ tơku\m dêi pó vâi hơdruê hâk mơnê, rơkâu vâi krâ-nho\ng o tung pơlê [ă tơdroăng hơdruê, klêi mê, êng tiâ dêi pó, hơniâp ro păng ‘nâng’’.

Jâ Y {iu dế pơtâp hdrối vâ thâo hrik

Tơdrá hơdruê ‘Nhuăi hmâ hơdruê tiô tơdrá ki ro tơku\m a 3 tơdrá xiâm: La-Sol-Đô. Mâu vâi krâ hơdruê hmâ tâk lơ chu tơdrá ga ngăn tiô kơ nâl, troăng hên lơ iâ, re\ng lơ hrá, chôa ‘lâng lơ hơniâp ro, thâ re\ng. Tâng vâ tối mơnhên ‘na môi tơdroăng ki lâi ki kal, tơdroăng phiu ro mê mâu ngế ki hơdruê hmâ hơdruê tâk pro\ng; Tâng hơdruê [ă tơdroăng ki khéa hơ’nêng, khíu pâ mê ngế ki hơdruê hmâ hơdruê hrá, hơdruê prông a’nâi, to ton tâk iâ, ing mê chiâng tơdrá ki tơviah ro.

Ki xiâm dêi tơdroăng pơto pơtih tung tơdrá ‘Nhuăi mê ga ai hên, mê cho mâu tơdroăng ki lăm thông, pro tơhmâ pơla vâi droh rơtăm, lông kuăn, mơhnhôk vâi krâ-nho\ng o pêi chiâk pêi deăng, hơdruê kơdeăn pơlê pơla, tơnêi têa. Tơdrá ‘Nhuăi ga phá tâ tơdrá chiếo, ting ting drăng tíu ki xuân chiâng vâ hơdruê tơtro [ă tơdroăng ki to\n chêng tơgôu koăng lơ têng nêng. Mâu tơdrá ki pơtro chêng koăng mê thăm pro ăm tơdrá ‘Nhuăi chiâng rơ-eăng ro, pro pơhâk, mơnguân ăm mơngế ki tơmâng. Pôa A Nol hiăng lối 80 hơnăm, ngế ki hmâ hơdruê tơdrá kong ngo a [uôn Hring, cheăm Ea H’Đing, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak tối tiah kố:

‘’Ki xiâm dêi tơdrá ‘Nhuăi ga ai hên ‘nâng, pơtih dế pro tơhmâ, pơyô pơyeăng dêi pó mê kô pơto pơtih ‘na tơdroăng ki pói vâ, mơjo pâ dêi pó, tâng lăm kiê kơchâi kong xuân tối ‘na tơdroăng ki prôk tơkâ luâ kong, luâ têa kroăng, luâ têa plông vâ tăng kiê kơchâi, pôm, plâi tung kong. {ă mâu tơdrá hdruê dêi kuăn ngo, xuân ai mâu [ai ki ôh tá tơtro drêng to\n chêng tơgôu koăng, lơ rêi prôa, rêi têng nêng, xua tơdrá ga phá tơ-ê, thăm nếo, ai drêng ‘nâ hơdruê tê kơtê, ôh tá êa ai mâu prôa ki vâ pơtro, ga thăm rế tơtro tâ’’.

Lăm troh a mâu pơlê cheăm hdroâng Rơteăng a rơnó hơngui lơ mâu hâi leh mơd^ng, ing hơngế, pin kô châ tâng idrâp chêng koăng ki pu hung pu hung, tung mê ai tá rơkong hơdruê ‘Nhuăi ki prông le\m dêi rơkong mâu vâi krâ ki hơdruê. Ối a k^ng drôu xiâm, mâu vâi droh rơtăm Rơteăng kuâ ko\ng dêi pó rơtế kơhnhon, hơdruê xuâng mâu [ai ki mơjo pâ dêi pó, hâk kơdeăn pơlê cheăm, tơnêi têa, pói tơngah ‘na tơdroăng rêh kâ ối châ niân, phâi tơtô.

A Sa Ly chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng