Rơnó Xeăng Tô 2019 – 2020, rơpo\ng jâ Ngô Thị Bắc, a thôn Bình Giang, cheăm {uôn Choah phiu ro xua châ báu hên, tê hnối ai yă. Jâ ăm ‘nâi, kố cho rơnó ki apoăng rơpo\ng jâ mơdâ pêt hdrê báu ST24. Tung [ăng klâng ai 2 ha, rơpo\ng poê xo châ lối 20 ta#n báu. {ă yă tê 7.500 liăn 1kg báu drêh ki tê a klâng, rơpo\ng châ xo liăn tơkâ lối 80 rơtuh rêm ha.

‘’Mâu hơnăm hdrối mê hía nah vâi krâ nho\ng o a kố vâi mơdâ pêt báu hdrê RVT, la tung pơla achê kố cheăm {uôn Choah hơ’leh mơdâ pêt hdrê ST24 vâi mơdâ hlo dâi le\m, kơpâu, yă tê xuân kơnâ, kâi trâng [ă oâ hdrong kâ ‘nhiê. Vâi krâ nho\ng o phiu ro khât tối ăm dêi rơpó châ sap ing 1 ta#n troh 1 ta#n 1 tă tung môi sào’’.

Klêi kơ’nâi tơdroăng ki phiu ro drêng châ báu, tê yă kơnâ [ă hdrê báu ST24, rơnó Xeăng Tô kố nah rơpo\ng ngoh Đỗ Văn Dương, a thôn Thanh Sơn pơtối mơdâ pêt hdrê báu ST24. A [ăng tơnêi ai 2 ha 4 sào, rơnó Xeăng Tô kố nah rơpo\ng châ poê xo 24 ta#n báu. Hdrê báu ki nếo kố hdrong iâ kâ ‘nhiê, kơxo# liăn ‘no hrê ăm tơdroăng ki rak ngăn iâ, la hlo kơpâu le\m khât, malối yă nôkố gá kơnâ.

‘’Môi tiah rơnó Xeăng Tô kố nah xuân mơdâ hdrê SR24 mê ki dâi le\m châ 1 ta#n 1 tă tung môi sao, hdrê ST24 mê hlo 2 hơnăm kố vâi krâ nho\ng o mơdâ hên h^n mê hlo dâi le\m tâ hdrê RVT, mê vâi krâ nho\ng o pêt hên. Tơná á hlo hdrê báu ST24 gá xuân dâi le\m khât’’.

Mâu hơnăm mê hía nah, tung cheăm {uôn Choah, hdrê báu RVT châ pêt hên lối tơdế [ăng klâng  mơdâ. La achê kố hdrê báu kố hlo hiăng kơdroh, oâ hdrong kâ ‘nhiê, ôh tá dâi le\m, ôh tá kơpâu. Xua mê, rơnó Xeăng Tô 2018 – 2019, cheăm hiăng tơru\m [ă Tíu xiâm Tê mơdró Kih thuât Pêi chiâk deăng tơring Krông Nô tơbleăng pêt mơnúa ngăn hdrê báu ST24 a [ăng tơnêi ai 25 ha. Klêi mê ăm hlo hdrê báu ki nếo kố tơtro khât [ă kong prâi tơnêi tơníu akố, kơpâu le\m.

Malối, hdrê báu ST24 drêng pêt a tơring Krông Nô ối hlo le\m tâ môi tiah báu phái xo\n le\m, bông, xú ho\m, rơmuăn, ngeăm, tơtro [ă kong prâi hơ’leh.

Pôa Nguyễn Văn Thinh, kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm {uôn Choah, tơring Krông Nô tối ăm ‘nâi: Rơnó Xeăng Tô kố nah cheăm mơdâ pêt 550 ha báu, tung mê 80% [ăng tơnêi mơdâ pêt hdrê ST24. Tung pơla kố, vâi krâ nho\ng o hiăng poê xo klêi, kơpâu le\m châ 10 ta#n tung môi ha. Dâi le\m, báu tê châ tơniăn pro vâi krâ nho\ng o phiu ro pơtối pơchoh tơnêi vâ mơdâ rơnó ki pơtối cho rơnó xeăng têa.

‘’Klêi kơ’nâi poê xo mê khu kăn pơkuâ xuân môi tiah kuăn pơlê phiu ro khât xua châ báu hên, tê hnối kơnâ há, re\ng châ mơdâ pêt hdrê báu nếo ST24 vâi krâ nho\ng o vâ pêi cheăng kâ. Hơnăm kố hdrê báu nếo châ khu kăn pơkuâ cheăm [ă kuăn pơlê mơnhên tối gá le\m khât. Khu kăn pơkuâ kô pơtối pơkâ thế kuăn pơlê pơtối mơdâ pêt hdrê báu ST24 vâ châ tơ-[rê ‘na cheăng kâ ăm vâi krâ nho\ng o’’.

Tơring Krông Nô cho kơpong mơdâ pêt hên báu dêi kong pơlê Dak Nông. Vâ mơdêk ăm báu xông dâi le\m kơpâu hên [ă hlối xú kơhiâm le\m, mâu hơnăm hdrối kố nah tơring hiăng hbrâ mơnúa mơdâ pêt hdrê báu ki nếo vâ hơ’leh tah a mâu hdrê báu ki ton hiăng pá dâi oh tá kơpâu hên. Luâ 2 hơnăm mơnúa mơdâ pêt hdrê báu ST24 hlo báu xông dâi le\m, tơtro [ă tơnêi hyôh kong prâi a hên kơpong ki kố; hdrê báu mê kâi trâng [ă kong tô, ôa hdrong kâ ‘nhiê, báu xông dâi le\m kơpâu hên tâ hdrê báu ki ê.

Ngế chêh hlá tơbeăng ai kơ êng pôa Doãn Gia Lộc, Ngế pơkuâ {ơrô ngăn ‘na pêi chiâk [ă mơnhông thôn pơlê tơring Krông Nô ‘na troăng hơlâ mơdâ pêt báu hdrê ki nếo tơ-[rê [ă tơniăn a tơring kố.

-Ô pôa, pơxiâm ing lâi kơvâ pêi chiâk dêi tơring hiăng pơkâ thế mơdâ pêt hdrê báu ST24 vâ mơnúa, troăng hơlâ la ngiâ mơdâ pêt hên vâ hơ’leh a hdrê báu ton?

Pôa Doãn Gia Lộc: Tơring Krông Nô xuân hiăng ‘nâi nhên cho kơpong ki mơdâ pêt hên báu dêi kong pơlê mê tơdroăng xúa mâu hdrê báu ki nếo vâ hơ’leh a mâu hdrê báu ton ki hiăng ôh pá dâi châ Vi [an tơring [ă mâu kơ koan ngăn ‘na tơdroăng cheăng kố tơmâng khât. Hơnăm 2016 - 2017 ngin hiăng veăng tí tăng ‘nâi ple\ng mâu túa hdrê báu a Miền Tây [ă tung mê ai hdrê báu ST.

Tung hơnăm 2018-2019 ngin hiăng mơnúa mơdâ pêt hdrê báu ST24 lối 1 ha a cheăm {uôn Choah [ă kơ’nâi mê hlo báu ki mê xông dâi le\m tơtro [ă tơnêi hyôh kong prâi a cheăm kố, malối cho hdrê báu mê mơhno ki kâi trâng [ă ôa hdrong kâ ’nhiê. Hơnăm 2019-2020 hiăng mơnúa mơdâ pêt hên, troh nôkố cheăm hiăng mơdâ pêt lối 80% a [ăng klâng, tâi tâng kơxo# báu hdrê ST24 ki mơdâ pêt a tơring châ lối 30%. ‘Na ki lơ chiâng lơ ôh, lơ châ hên lơ ôh dêi hdrê báu mê xuân hlo châ xo ai tiô pơkâ [ă châ hên tâ hdrê báu ki mơdâ pêt rơnó hdrối mê cho hdrê RVT [ă mâu hdrê báu ki ê.

Hdrê báu nếo mê kâi trâng [ă ôa hdrong kâ ‘nhiê, tơtro [ă hyôh kong prâi a [ăng klâng dêi cheăm tơring, báu le\m xú kơhiâm, tâng vâ pơchông [ă môi hdrê báu ki ê ki mơdâ pêt a cheăm {uôn Choah mê hdrê ST24 hlo báu kơpâu hên tâ châ xo sap ing 10-15 rơtuh liăn/ha, [ă mâu kơpong ki tơnêi le\m tâ kô châ xo 10 ta#n/ha, ki ‘nâ hía hên tâ châ xo troh 20 rơtuh liăn/ha.

-Hơ’leh hdrê báu tung pơla tơring dế trâm pá xua kong tô mơdrăng, kơvâ ngăn ‘na pêi chiâk hôm tơmiât ngăn hdrối môi tiah lâi ‘na tơdroăng mê ?

Pôa Doãn Gia Lộc: Tung pơla pêi chiâk, pê klâng dêi tơring Krông Nô dế trâm pá, troh nôkố kong xuân ối tô mơdrăng pro hên loăng plâi ki pêt ton hơnăm kal têa tôh, ai lối 10 rơpâu ha loăng plâi dế khăng khoăng, la ôh tá xê hlo ti mê tơdroăng hbrâ pêi klâng chiâk a rơnó khía rơxăm chiâng hrá pêi.

Ngin pơkâ hâi khế pêi klâng hnê ăm kuăn pơlê môi tiah tâi tâng klâng ki dế kal mơdâ hdrê báu [ă rak ngăn tung rơnó Xeăng Têa ai lối 50 rơpâu ha. Tíu pêi cheăng ngin xuân veăng tí tăng ‘nâi ple\ng ăm Vi [an tơring hnê  tối ‘na hâi khế mơdâ pêt báu ki hmâ pêt rêm hơnăm [ă hnê pêt mâu loăng plâi ton hơnăm.

Pêi pro tiô tơdroăng tơru\m pơla mâu kơ koan ki tơdjâk troh ‘na pêi klâng chiâk a rơnó khía rơxăm vâ pêi tro tiô tơdroăng hnê mơhno ăm vâi krâ nho\ng o pơchoh klâng chiâk, mơdâ pêt báu tro tiô rơnó môi tiah thế ‘nâi kơd^ng têa, pêi pro tro tiô pơkâ ‘na kih thuât, pro tơniăn tiô troăng hơlâ pêi klâng chiâk xúa kơmăi ki dâi le\m tơtro [ă mâu tơmeăm ki pêi lo hlối châ tê.

-Tơring hiăng pêi cheăng xúa [ă kơmăi kơmok tung pơchoh klâng mơdâ pêt báu môi tiah lâi vâ châ hên báu tơdrêng [ă kơdroh ‘no ivá, kơdroh kơxo# liăn ‘no ăm kuăn pơlê, ô pôa?

Pôa Doãn Gia Lộc: Pêi pro tiô tơdroăng xua kơmăi tung pêi chiâk, tơdroăng kố châ Vi [an tơring tơbleăng pêi kơtăn kố 2 hơnăm, krê to a cheăm {uôn Choah hiăng xua kơmăi tung pêi cheăng lối 80% ôh tá riân to ‘na pơchoh tơnêi [ă xo tơmeăm. Pak^ng mê, ôi to tơdroăng mơdâ hdrê, xôh pơkeăng mê ối pêi [ă ko\ng, ‘na tơdroăng pêi ki ê hiăng xúa kơmăi pơtâi. Tơdroăng pêi pro mê kô veăng kơdroh kơxo# liăn ‘no ăm kuăn pơlê, mơdêk pêi lo kế tơmeăm ăm kuăn pơlê.

La tung tơdroăng rêh ối nôkố pin xúa kơmăi kơmok tơdâng tơ’mô tơxâng [ă pêi lo tơmeăm kô châ xo hên tơmeăm, kum tơdroăng pêi chiâk tơku\m tiô troăng hơlâ pêi pêt loăng plâi xúa kơmăi kơmok ki dâi le\m tung pêi cheăng.

-Mơnê kơ pôa!

Hoàng Qui chêh