Rơpo\ng pôa Trần Văn Phong, ối a thôn Thạch Sơn, cheăm Ea Mdroh, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Daklak pêt 2 ha kơphế. Pôa Phong ăm ‘nâi, mâu hơnăm hdrối mê hía nah, rêm ha kơphế châ sap ing 4 troh 4 ta#n 5 tă kloăng. La hơnăm kố, xua kong prâi ôh tá tơniăn, kong tô apoăng rơnó, kơphế xông kân ôh tá dâi le#m, mê chiâng pro kloăng gá ku ku\n. Troh nôkố, hbrâ vâ mot tung rơnó krí ga trâm kong mêi, chiâng pro ăm plâi kơphế tơruih hên. Tiô riân ngăn dêi pôa Phong, rơnó krí kố ki dâi le#m kơphế dêi rơpo\ng pôa kô kơdroh sap ing 30 – 50%. Pôa Trần Văn Phong ăm ‘nâi:
-Má môi, xiâm loăng kơphế lo reăng ôh tá tơ’mô mê nôkố kơphế tum xuân ôh tá tơdrêng, ai xiâm ki ‘nâ bú tum to tơlâi tơkâng, tơ lâi chât tơkâng ki u ối dế ối kơbâng, lăm krí gá tơpá khât ‘na tơdroăng ki rah plâi tum. Ki dâi le#m dêi hơnăm kố xuân ôh tá châ hên, xua kong prâi tô mê plâi gá ôh tá kâi kân, kloăng gá xuân ti le\m ôh há. Nôkố kong mêi, pơxiâm mot tung rơnó kơphế tum kong mêi hên ó, mê chiâng pro plâi tơruih, tro lu\p hên.
Hơnăm kố, rơpo\ng pôa Nguyễn Văn Sang, ối a thôn Hiệp Hưng, cheăm Quảng Hiệp, tơring }ư\ Mgar pơxiâm mot tung rơnó krí kơphế [ă tơdroăng ki ôh tá sôk ro môi tiah rêm hơnăm. Pôa Sang ăm ‘nâi, mâu hơnăm hdrối mê hía nah mot tung pơla krí kơphế, kơphế hiăng pơxiâm tum tâi, athế tăng mung tơ’nôm mơngế veăng krí. La hơnăm kố, kong prâi ôh tá tơniăn, kơphế hrá tum, bu nếo tum iâ êt, a mâu xiâm loăng mê rơpo\ng krí xêh ôh tá krếo vâi veăng krí, vâ ví tơdroăng plâi tơruih drêng kong mêi hên. Pôa Nguyễn Văn Sang tối:
-Kơphế rơnó kố gá ti dâi le#m to lâi ôh, xua hơnăm kố nah pin trâm kong tô mơdrăng, hiăng trâm kong tô mơdrăng môi tiah mê kơphế má môi plâi gá ku ku\n, má péa gá tơruih plâi hên. Hơnăm kố, tiô riân dâng 2 – 2,5 ta#n tung môi ha.
Tơring }ư\ Mgar nôkố ai vâ chê 36 rơpâu ha kơphế, tung mê ai lối 34 rơpâu ha kơphế dế tung pơla krí xo, tơku\m hên má môi cho a cheăm Ea Tul, }ư\ Dliê Mnông, Ea Tar [ă pơlê kân Ea Pô]. Tung pơla kố, kuăn pơlê [ă khu mơdró kâ, khu pêi cheăng tơru\m tung tơring hiăng pơxiâm krí iâ êt rơnó krí dêi kơphế a hơnăm 2016 – 2017. Tiô mơnhên dêi khu pơkuâ pêi chiâk deăng tơring, hơnăm kố, ki dâi le\m dêi kơphế pơtối chu kơdroh, hnối pro chiâng kloăng kơphế tung lâp tơring chu kơdroh dâng 30%.
Pôa Phạm Quang Mười, kăn pơkuâ pêi chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê tơring }ư\ Mgar ăm ‘nâi, klêi kơ’nâi séa ngăn ki ai khât a tơring kố ăm hlo, hơnăm kố ki dâi le#m dêi kơphế bu châ dâng 20 tă tung môi ha tâng vâ pơchông [ă rơnó kố hơnăm hdrối. Kố cho rôh má 3 pơtối tơring }ư\ Mgar ôh tro lu\p, ki xiâm cho mơ’nui hơnăm 2015, apoăng hơnăm 2016, kong tô mơdrăng ó pro lối 16 rơpâu kơphế trâm kong tô mơdrăng, tơdjâk troh ki dâi le\m dêi kơphế a tơring. Pôa Phạm Quang Mười ăm ‘nâi:
-Kố cho rơnó ki má 3 pơtối hlối tơring }ư\ Mgar tro lu\p, rơnó 2013 – 2114 trâm kong tô 6 rơpâu 600 ha, kơdroh sap 2,8 ta#n chu ối 2 ta#n tung môi ha. Rơnó krí 2014 – 2015, kong tô tro vâ chê 10 rơpâu ha, ki dâi le\m sap 2,4 ta#n chu ối 2,1 ta#n. Rơnó krí 2015 – 2016 pơtối kơdroh môi tiah kố mê ngin tơmiât dâng 2 ta#n lơ iâ tâ tung môi ha, ôh tá hên tâ. Môi tiah mê, kloăng kơphế tơdjuôm tung lâp tơring dâng 60 rơpâu ta#n.
Môi tiah ngin hiăng tối, xua kong oh tá tơniăn mê hơnăm kố plâi kơphế kô tơdjâk chiâng ‘mêi hên. Ki xiâm xua kong mêi tô hmâng vâ, tơdjâk troh ki xông kân [ă xông rơdêi dế loăng, malối tung pơla loăng kơphế xông kân. Vâ kum kuăn pơlê [ă pú hmâ hlê tơ’nôm ‘na rak ngăn kơphế tung pơla kơphế vâ mơ’rêh dêi plâi o kân, troh rơnó krí, kơdroh ki tro lu\p xua kong prâi pro oh tá tơniăn [ă ôa hdrong kâ ‘nhiê, ngế chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố ai tơpui tơno [ă tie#n sih Trương Hồng, Kăn cheăng tung [ơrô kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên ‘na tơdroăng kố.
Êng: Ô tie#n sih Trương Hồng, mâu tơdroăng ki hlo tơviah dêi kong prâi ai tơdjâk môi tiah lâi troh plâi kơphế?
Tie#n sih Trương Hồng: Drêng kong prâi hơ’lêh hmâng vâ gá tơdjâk troh tơdroăng xông kân, ki vâ mơ’rêh plâi dêi loăng kơphế. A pơtih, môi tiah pơla loăng kơphế kal trếo kơhiâm, malối cho kali vâ kum ăm plâi gá kân tâ, kloăng gá krá kâk tâ la kong mêi hên pro ăm loăng kơphế oh tá châ hrik trếo kơhiâm kali ing tơnêi vâ mơ’rêh ăm loăng, tiah mê kô pro plâi kơphế chiâng tơruih. Vâ tối, kong prâi kô hơ’lêh [ă rêm kơpong pơrá phá dêi rơpó, mâu kơpong ki lâi kong mêi tô hmâng vâ mơni kô tơdjâk troh ki xông kân dêi plâi, malối pơla plâi vâ kân chiâng kloăng, tâng kong mêi tô tro, kong mêi hên, kong tô hên gá kô tơdjâk troh ki le\m lơ oh dêi plâi kơphế xo ah hmôi, pơtih kloăng kơphế kô ku\n tâ. Kloăng gá ku\n, plâi gá ku\n kô tơdjâk troh plâi gá ti le\m ôh.
Êng: Ô tie#n sih, tâng tiah mê vâi krâ nho\ng o kô pro klâi vâ pôi ti ai tơdroăng pá [ă pôi tá tro lup [ă kơdrum loăng?
Tie#n sih Trương Hồng: Trâm mâu tơdroăng ki hiăng tối mê, klêi kong mêi ki tro tâ pin thế xoh phon hlá, phon rơvât ki hmâ xúa rơvât ăm loăng kơphế athế ai kali hên, drêng vâi krâ nho\ng o xôh amê gá kô kum ăm loăng kơphế châ hrik xo tu\m trếo kơhiâm, [ă loăng kô mơ’rêh dêi plâi kơphế ăm plâi [ă kơdroh ki tơruih plâi pơla kố. Môi tơdroăng ki vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng pơla kố, loăng kơphế kal hên kali tâ, vâi krâ nho\ng o kal thế pro tơdâng tơ’mô rơvât phon kali hên tâ đăm, mê đăm [ă kali ki iâ gá thế tơ’mô dêi rơpó. Pơtih đăm 3, lân 1 [ă kali 3 kô tơtro tâ.
Tâng pin rơvât kali iâ tâ kô tơdjâk troh ki le\m dêi kloăng [ă ki hngăm dêi kloăng, kô tơdjâk troh plâi. Tơkéa vâ tối, má môi thế rơvât phon tro túa phon. Má 2 thế rơvât tu\m, tơkéa vâ tối tung rôh kố hnê tối ăm pó vâi krâ nho\ng o thế rơvât dâng 30% tung tâi tâng phon 1 hơnăm mê nếo ai tiô tơdroăng pơkâ. Ki kal tâ nếo, cho kih thua#t rơvât phon thế tro, rơvât tiô kơ tơkâng loăng kơphế, [ă rơvât klêi mê po tơnêi kơđu. Tâng pin rơvât phon oh tá kơđu, trâm kong mêi mê phon kô hía xua tung pơla tơnêi hiu tiu têa hbrông. Ngin tơmiât tiah kố phon ki hía xua kong mêi lơ mêi kân mơni kô tâk troh 30-50% tung tâi tâng phon ki rơvât. Tâng pin rơvât phon ôh tá kơđu drêng trâm kong tô ki hyôh gá hía dâng 10-20%. Tiah mê, vâ tơniăn ăm loăng plâi châ hrik xo tu\m trếo kơhiâm, mê pin thế rơvât tiô kơ tơkâng hlá [ă kơđu vâ châ tơ-[rê tâ, kum ăm plâi kơphế kân tâ, kloăng gá krá tâ kô châ xo hên.
Êng: Mâu ôa hdrong ki kâ ‘nhiê mê ti lâi? Vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng mâu ôa hdrong ki lâi lơ kâ ‘nhiê, ô tie#n sih?
Tie#n sih Trương Hồng: Tung pơla kố, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng to lâi túa hdrong kâ ‘nhiê [ă pơreăng ki tiah lâi: Ki má môi cho pơreăng pro lo chhá. Ing pơkâ kố troh khế 12, khế 1 mê pơreăng kâ pro lo têa nheăn tâ tú hên pro hên hlá ki ê chiâng tro tâ, pro plâi chiâng tơruih [ă loăng kô rế oh tá dâi. {ă hdrong mê ngin tối pơchân ăm vâi krâ nho\ng o ‘nâi kơmuâ pong kâ plâi, kố cho kuăn kiâ ki kâ ’nhiê ó la pro tơdjâk plâi kơphế. Xua mê, vâi krâ nho\ng o thế lăm ngăn dêi chiâk deăng đi đo vâ séa ngăn 2 túa hdrong mê, tâng hlo kâ ‘nhiê a kơdrum loăng thế re\ng teăm xoh pơkeăng kơdê. Malối cho kơmuâ pong kâ ‘nhiê plâi kal athế kơhnâ lăm ngăn, xua pơla kố plâi gá vâ xông rơdêi, ‘răng kơto, tâng ôh tá rak ngăn krâu oh tá xôh pơkeăng kơdê kơmuâ mê kô lup kân [ă kô cho xiâm ki pro chiâng tâ tú roh kơ’nâi. Xua mê, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, kơhnâ lăm ngăn dêi kơdrum deăng đi đo, vâ re\ng châ ‘nâi xúa mâu kih thua#t tiô khu ngăn ‘na chiâk deăng hnê, môi tiah krí plâi ki kơmuâ kâ athế têng a tô, klêi mê prâu tah, lơ xôh 1 túa pơkeăng kơdê kơmuâ tiô tơdroăng hnê dêi khu ngăn ‘na chiâk deăng.
Hôm, mơnê kơ tie#n sih hiăng tơpui tơno ‘na tơdroăng kố.
Gương prế Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng
Tơmâng tơpui po drăng kố:
Viết bình luận