Pêi krí têng rak ngăn kơphế klêi krí cho hnoăng cheăng pêi ki kal, tung pêi rak ngăn ôh tá túa kô pro kơdroh kơphế, kơdroh ki le\m [ă yă tê kloăng kơphế. Nôkố tơdroăng uâ têng ‘măn rak kơphế tung kuăn pơlê ki hên cho uâ drêng hiăng khăng. Klêi krí vâi krâ nho\ng o hmâ lối dêi hơ ‘gok hơ’gâ ăm bê môi plông têng lơ ua ối drêh vâ têng ăm re\ng khăng. La tơdroăng uâ ối drêh hdrối vâ têng, hmâ trâm hên tơdroăng ki oh tá mơhúa, xua klêi uâ trâm kong mêi ton môi tiah nôkố tơpá vâ châ rak ngăn [ă tơ’lêi u\m phok. Pôa Nguyễn Xuân Thái, kăn pơkuâ ko\ng ti kơphế Thắng Lợi tiah kố:
‘’ Uâ vâ têng gá rơ iô tâng kong tô rêm hâi tung 3 - 4 hâi oh tá tro klâi, la tâng trâm kong mêi lôi ton kloăng gá kơ prăng, ki prăng mê râ pro chiâng tơpá ‘na cheăng kâ’’.
Drêng têng vâi krâ nho\ng o têng a trêi xi măng, plông pro [ă xi măng thế lêk [aih, pôi ta têng a plông tơnêi. Ki hbo pá xôp 10cm drêng plâi hâi khăng, 5cm tâng kơphế kloăng. Tơniăn hên hdrôh tung môi hâi, sap ing 2-3 hdroh drêng têng [ă 3-5 hdroh drêng hiăng khăng. Mâlối tung pơla kong mêi hên, ki hngiam kơchoh môi tiah nôkố, tie#n sih Nguyễn Văn Thường, kăn pho\ pơkuâ, vie#n khoa hok kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng Tây Nguyên hnê tối:
‘’ Drêng kong prâi tơniăn ăm tơdroăng tê ki tro tâ vâi krâ nho\ng o thế tơmiêt troh tơdroăng têng, tâng ai liăn thế ăm kơmăi têng. La tơdroăng têng [ă kơmăi kố kơxo# liăn têng lối kơnâ gá xuân cho troăng hơlâ ki tro má môi vâ tơniăn ăm kơphế. Tâng drêng oh tá ai kơmăi têng vâi krâ nho\ng o pôi tá ‘măn ôi kơphế h’gok h’gâ pôi tá tâ kơphế tung kơxâk hdrâ ‘măn h’gok.Tâng tâ hdrâ măn môi tíu kơphế kô tô pơ oh. Tô pơ oh môi tiah mê mơni kơphế kô hơ’lêh ki le\m gá mê cho mâu plâi ki ối ‘miê, thăm nếo tá plâi ki tum kô chiâng prăng kơtôu, [ă pak^ng kloăng gá kơphế mê xoh ah kô xú cho xú ki phôk lơ xú dêi kơtôu plâi. Mâu ki rơkê ‘na tôi ki le\m dêi kơphế kố châ ‘nâi. Pak^ng mê tâng ‘măn h’gok môi tíu lơ tâ tung kơxâk lôi ton hâi plâi kơphế kô pơtối hrik [ă ‘nhiê tiah trếo ki khăng pro ăm kloăng kơphế hiâ [ă pin kô tro mơhía mâu trếo ki le\m tung pơla ‘măn rak, xua mê ki tro tâ thế têng rơtăng a plông ăm re\ng khăng.
Kơphế klêi têng, têng khăng, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng mâu tơdroăng ki kal tung ‘măn râk. Kih sư Võ Văn Thắng, Kăn cheăng tung [ơrô Thí nghiệm Sinh Hoá [ă Kơmăi kơmok –Vie#n khoa hok, Kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng loăng kong Tây Nguyên hnê pơchân tơ’nôm.
‘’Tung pơla tâ tung kơxâk ‘măn râk tung hnô, pin thế tơtro\ng aplông hnôu thế lêk mâu belet. Tâng vâi krâ nho\ng o ôh tá ai belet mê pin thế xiên loăng ăm a ‘ngêi vâ ‘măn kơxâk ôh tá ăm achê [ă tơnêi. Xua tâng ‘măn a’nâi kô pro hngiâm kơchoh ing tơnêi hrik a kơphế pro kơphế rế hơtô. Má péa nếo drêng ‘măn kơphế a hnô, pin xuân ôh tá châ ‘măn tung hnô mê pin thế ‘măn kơtăn hnô dâng 30cm vâ ăm châ phuâng [ă vâ pôi tá ăm châ hngiâm ing hnô [ă kơphế [ă hnô mê thế ăm châ bâ phuâng oh tá chiâng pro xi luâ râ vâ ai ki hơ’lêh hyôh pá gong [ă tung hngêi’’.
Tiah mê, drêng têng kơphế vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng pôi tá uâ ăm kơphế kơđêp. Kơphế klêi têng, têng khăn thế ‘măn rak a ki hngiâm sap ing 12,5 troh 15% tung tíu ki bâ phuâng. Kơxâk ki tâ thế krúa pôi tá xú u\m, mâu kơxâk ki tâ thế ‘măn kơpêng belet kơtăn trêi 10-20cm, kơtăn hnô 30cm [ă kơtăn kuâ hngêi xap ing 40-50cm.
Tơngah mâu tơdroăng hnê tối dêi mâu ki rơkê ‘na chiâk deăng hnê mê âi kô kum vâi krâ nho\ng o hlê tơ’nôm mâu tơdroăng ki pơxúa tung uâ, têng ‘măn kơphế tung pơla kong prâi oh tá tơniăn môi tiah nôkố.
Gương tơplôu [ă tơbleăng
Viết bình luận