VOV4.Sêdang - Hơnăm 2020 gá tơviah khât [ă 132 rơpo\ng, hdroâng kuăn ngo Bơhnéa, kơvâ Rơngao a pơlê Kon Trang Long Loi, pơlê kân Đăk Hà, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum. Châ tơdroăng ki to\ng kum dêi khu kăn pơkuâ [ă kơvâ ngăn ‘na mơhno túa le\m tro tơring, kuăn pơlê mê tâng kuăn pơlê djâ troăng ahdrối cho mâu vâi pú hơnăm ối nếo tung pơlê hiăng rơtế tơru\m mơjiâng tơ-[rê Pơlê ôm hyô pơlê pơla chiâng môi tíu troh dêi tơmối achê hơngế drêng troh a Kon Tum. {ă tơdroăng ki po môi kơvâ cheăng ki nếo, ôm hyô pơlê pơla dế kum kuăn pơlê Kon Trang Long Loi pêi lo liăn tơ’nôm hơ’leh tơdroăng rêh ối. Kố ối cho rôh ki tơtro le\m vâ kuăn pơlê rak vế, mơdêk mâu kế tơdroăng ki kơnía git khôi hmâ tung tơdroăng rêh ối hâi kố. Khoa Điềm, ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jiu Việt Nam a Tây Nguyên ai [ai chêh ‘’Kon Trang Long Loi mơnhông ôm hyô pơlê pơla’’.

Troh a Kon Trang Long Loi hâi ki apoăng hơnăm nếo 2021 tơmối châ hlo tung tơdroăng ki rơngiâp le\m dêi kong prâi rơtế [ă tơdroăng ki têm rơpiât, hâk hlế kơ tơmối dêi kuăn pơlê a pơlê ki le\m a k^ng têa kroăng kố. Sap ing long têa hngêi kơmăi Plei Krông châ mơjiâng pro, tơdroăng ki hiu hdrok le\m dêi têa kroăng Pô Kô ki krip krih [ă kơpong long têa pro kố hiăng pro Kon Trang Long Loi thăm rế le\m ro  tâ nếo.

Tá mâu kuăn pơlê a tơring Đăk Hà, hdrối kố nah hiăng hên hdroh troh Kon Trang Long Loi, mê nôkố xuân kơdrâ xua hlo tơdroăng ki hơ’leh khât a tíu kố. Pôa Hoàng Ngọc Danh, 70 hơnăm hơ’muăn tối: tơdroăng ki le\m tơru\m pơla khôi túa roh ton nah [ă nôkố, pơla kong kế ki chiâng xêh [ă kuăn mơngế akố, pro pôa hlo hơniâp ro:

‘’Hdrối nah gá tơ-ê, nôkố á hlo le\m tâ. Po ăm kơpong ôm hyô kố le\m. Kơphế, [ăng klâng kân, chêm kơneăng, ngo ngối ngăn gá le\m khât [ă vâi krâ nho\ng o hơniâp ro. Á hlo kơpong ôm hyô kố gá rơngiâp le\m, ivá rơdêi le\m, vâi hdrêng akố têm rơpiât khât’’.

Kơno têa kroăng pơlê Kon Trang Long Loi

Kon Trang Long Loi cho pơlê ôm hyô ki apoăng dêi tơring Đăk Hà [ă má 3 dêi kong pơlê Kon Tum. Vâ châ mơnhên cho tíu ôm hyô  dêi kong pơlê a tơdế hơnăm 2020, ai 132 rơpo\ng kuăn pơlê vâ chê 800 pơ’leăng mâ mơngế tung pơlê hiăng môi tuăn, pơtối rak vế tơdroăng cheăng mơjiâng pơlê ôm hyô tung kuăn pơlê.

Tơdroăng ki phiu ro cho mâu hơnăm ối nếo đi đo djâ troăng ahdrối ‘no hên tơdroăng cheăng vâ mơjiâng tơmeăm ôm hyô. Nâ Y Le pêi cheăng rêm hâi a tíu ôm hyô kơdrum reăng pak^ng kroăng ăm ‘nâi, ôm hyô tung kuăn pơlê hiăng pro ăm nâ ai cheăng pêi, châ xo tơ’mot kơxo# liăn [ă hên tơdroăng ki phiu ro ăm kuăn pơlê. Malối cho tung pơla rôh po mơd^ng, po leh, mâu hâi Têt môi tiah nôkố:

‘’Ing ai tơdroăng ôm hyô, kuăn pơlê hiăng ai cheăng pêi, hluăn pơlê hiăng hlê ple\ng iâ. Kuăn pơlê mơ-eăm pêi cheăng kơhnâ, tơdah tơmối, pêi cheăng ‘na tơ’mot tơmối ôm hyô. Mâu hâi po mơd^ng, tơdroăng ‘na mâu hiăng krâ, mâu hơnăm ối nếo, kuăn kơnốu, kuăn kơdrâi xuân veăng pêi cheăng tâi tâng. Môi tiah hâi kố, a tíu ôm hyô  kơdrum reăng ai 11, 12 ngế pêi cheăng. Kơnôm châ xo tơ’mot liăn ing tơdroăng ôm hyô tung kuăn pơlê mê kuăn pơlê hiăng phiu ro, rơdroăng rêh ối tung rơpo\ng hngêi hiăng chiá tơ-[rê tâ’’.

Vâ tơdroăng ôm hyô tung kuăn pơlê dêi Kon Trang Long Loi  pơxiâm pêi cheăng tro tiô pơkâ, pro hmâ, tơ’mot tơmối troh ôm hyô ing ai pơxiâm troh a pơlê, Vi [an pơlê kân Đăk Hà hiăng mơjiâng Tôh pêi cheăng ‘na Ôm hyô tung kuăn pơlê  ai mâu ngế ki kơhnâ, mâu ngế ki xiâm tung pơlê.

Ing tơdroăng pơkuâ hnê mơhno dêi Tôh tơru\m cheăng [ă Khu rak ngăn, tơdroăng xing xoăng cheăng pêi tá mâu tơdroăng ôm hyô hên tơtro. Ngoh A Thum, xo pêi hnoăng cheăng pêt reăng a tíu ôm hyô a tơdế chuăn long hngêi kơmăi on tơhrik Plei Krông phiu ro ăm ‘nâi:

‘’Á hmâ pêt reăng pro le\m tíu ôm hyô tung kuăn pơlê kố. Tâng ai tơmối troh mê á xuân ăm ‘măn le\m mâu rơxế hon đa. Kơxo# liăn châ xo tơmot tung môi khế châ 4 rơtuh liăn. Hngêi á xuân ai mâu loăng plâi, nôkố ai tơ’nôm kơxo# liăn cha xo ing tơdroăng pro ôm hyô tung kuăn pơlê, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê rế tơ-[rê hên tâ’’.

Vâi kơdrâi Kon Trang Long Loi teăn ếo pơtâk tiô tơdroăng hmâ teăn

Troh [ă Kon Trang Long Loi tung mâu hâi apoăng hơnăm 2021, tơmối ôm hyô châ tơkum tơná tung tơdroăng hơ’muăn roh ton nah dêi mơngế Bơhnéa. Tơdrêng [ă kâ tơxông prông, ôu drôu xiâm, kâ í pheăng, hơ’nêh pôh ... ôu drôu hlối kơhnhon xuâng, hên tơdroăng pro mơd^ng tiô khôi hmâ roh vâi krâ ton nah xuân châ kuăn pơlê pơtối po mơd^ng mơhno ăm tơmối ngăn, môi tiah mơd^ng kleăng kơneăng têa, mơd^ng to hngêi nếo, mơd^ng pâk tuăn, mơd^ng chói báu [ă hên tơdroăng pro mơd^ng ki ê.

Ing tuăn vâ [ă túa ôm hyô tung kuăn pơlê, jâ Nguyễn Thị Thăm, Kăn [ơrô ngăn ‘na mơhno túa le\m tro tơring Đăk Hà ăm ‘nâi, vâ Kon Trang Long loi chiâng tíu ki le\m tơviah tơ’mot hên ngế vâ ngăn, {ơrô ngăn ‘na mơhno túa le\m tro pơtối pêi hên tơdroăng to\ng kum kuăn pơlê pơtối rak vế hnoăng cheăng tơná tung tâi tâng mâu tơdroăng cheăng:

“Vâ mơjiâng pơlê ôm hyô tung kuăn pơlê rơdrêng [ă tơmeăm khoăng mơnhông mơdêk krá ton xo\n, kơdroh kơklêa xăm kơtiê, ngin hnê tối, mơhnhôk kuăn pơlê pêi tro tơdroăng rak tơniăn mơgrúa krúa hyôh kong prâu ăm Krúa -ngiât-le#m. “ ‘mâi rơnêu hngêi trăng, hngêi ối dêi tơná [ă pro tro ‘na mơdró homestay. Pêi tro tơdroăng rak tơniăn, pơtối rak vế tơmeăm khoăng hnê ăm kuăn ‘ne\ng kuăn cháu vâ ôh tá xê mâu ki hiăng kâ mê mơhé vâ mâu vâi ‘ne\ng xuân chiâng vâ veăng pro ôm hyô’’.

Tung ai apoăng hơnăm nếo, tối ‘na tơdroăng pơkâ dêi mâu kăn tung mơnhông mơdêk pro Pơlê ôm hyô tung kuăn pơlê Kon Trang Long Loi, pôa Nguyễn Chí Ánh, Kăn xiâm hnê ngăn Vi [an pơlê kân Đăk Hà ăm ‘nâi, tơring dế pơtối ‘no liăn mơjiâng pro troăng prôk troh tung thôn, pơlê, pro on tơhrik têa vâ ôu kâ hum roh, ‘mâi rơnêu Kuât ton nah [ă hên tơmeăm khoăng ki ê mơ-eăm troh mơ’nui hơnăm 2022 kô pê klêi tâi tâng mâu tơmeăm khoăng.

Vâ mơdêk ki hmâ tung mâu tơdroăng ôm hyô dêi kuăn pơlê, Vi [an pơlê kân xuân hiăng ai pơkâ nhên, tơmiât nhên hdrối vâ mơjiâng pro ăm Kon Trang Long Loi:

‘’Ki hdrối thế pro tơniăn tơdroăng pơkâ ‘na kuăn pơlê rêh ối, pơkâ tung kuăn pơlê tơ’lêi hlâu tung rêh ối, pêi cheăng pêi chiâk hlối cho tíu ôm hyô. Tung mê ai pro troăng prôk, on tơhrik [ă mâu tơmeăm khoăng ki ê ăm kuăn pơlê vâ tơniăn. ‘Na rak tơniăn khôi túa vêa vong hdroâng kuăn ngo mê ngin riân, tơku\m tâi tâng, chêh inâi nhên [ă ai pơkâ ‘no liăn mơjiâng pro riân ngăn hdrối ‘na tơdroăng hnê cheăng pêi tơ’nôm vâ ai mơngế pêi cheăng, malối cho kơvâ cheăng pêi tiô hmâ pêi ton nah tro khôi túa vêa vong hdroâng kuăn ngo’’.

‘Nâi troăng hơlâ vâ pêi pro tung tơdroăng pơtối rak vế tơmeăm khoăng ai hlâu, ki rơdêi hiăng ai hlâu, la rơtế [ă tơdroăng pêi klêi tơdroăng pơkâ, mơdêk ki tơ-[rê tung tơ’mot tơmối mot ôm hyô, kuăn pơlê Kon Trang Long Loi xuân dế tơmiât vâ pêi cheăng kân tung hơnăm nếo 2021. Mê cho mơjiâng pro 6 toăng hngêi trá xo\n rơtâ tá kơpong kuât dêi pơlê; ‘mâi rơnêu pro vâ tơ’mot tơmối mot tung 5 toăng hngêi homestay a 5 rơpo\ng kuăn pơlê, veăng hriâm mâu lâm hnê tơdroăng ‘na ôm hyô vâ 200 ngế ki pêi cheăng dêi pơlê ai tơdroăng cheăng pêi châ tơ’mot tơniăn kơxo# liăn ing tơdroăng ôm hyô tung kuăn pơlê.

Troh a Kon Trang Long Loi rơnó Hơngui kố,  hlo tơdroăng ki nếo [ă tơdroăng rêh ối nếo a kuăn mơngế, tơmeăm nhâ loăng, kuăn kiâ a tíu kố.

Khoa Điềm chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng