Dế châ hngêi kơmăi rôe [ă yă ki kơnâ má môi tung to lâi hơnăm achê pơla kố, châ vâ chê 3 rơpâu liăn 1 kg, la hên rơpo\ng a cheăm Tân Cảnh, tơring Đăk Tô xuân tá hâi ro xua pôm loăng hdrê kố tro pơreăng xâk keăng. Ngoh Nguyễn Văn Khởi, hngêi ối a thôn 2, cheăm Tân Cảnh tối ăm ‘nâi, rơpo\ng ngoh pêt châ 5 sao pôm ‘măn lôi ing hơnăm nah troh hơnăm kố. Roh ki lâk xo dêi pôm pơla hdrối kố nah, ngoh tơmiât dêi ki vâ iâ hlái xuân châ 20 ta#n, ôh tá [e\ng ê, mê xua pôm tro pơreăng mê bu lâk châ iâ tê. Ki lu\p mê thăm rế ó xua rơpo\ng ngoh hrá lâk dêi pôm, ‘măn lôi rế ton, pôm rế hiâ [ă ai hên pôm ki u\m.

‘’A tơring Đăk Tô kố, ki hên pêt hdrê pôm KM94, [ă tơkéa vâ tối tâi tâng mâu hdrê pôm akố hiăng tro tâ pơreăng tâi. Tro tâ pơreăng, la lâk xo kơpong khế 9, ga châ vâ chê to mê, la lôi troh khế 12, khế 1, luâ hơnăm nếo lâk xo, ga kô chu kơdroh dâng 30 troh 40% xua hên pôm ga tro kơ-o\ng, tro u\m, mê pôm ôh tá dâi’’.

Cheăm Tân Cảnh ai lối 1 rơpâu ha pôm loăng tung tâi tâng ai 6 rơpâu 500 ha pôm tung lâp tơring. Tiô tơdroăng ki riân ngăn dêi khu kăn tối ăm ‘nâi, hiăng ai 350 ha pôm loăng dêi kuăn pơlê tro tâ pơreăng xâk keăng, drêng pôm hiăng tâ pơreăng, vâi hmâ hlo, xơkối, rơmoê dêi pôm loăng răng khăng, hlá ku\n, kông ga ‘nâng ‘nâi. Pôa A Chiến, Kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Tân Cảnh tối ăm ‘nâi, a mâu tơnêi chiâk deăng ki tro tâ pơreăng, pôm loăng hiăng chu kơdroh sap ing 10 troh 30%, tơpoăng pôm loăng kơdroh châ sap ing 20 troh 30%, pro pá ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng:

‘’Ki păng ‘nâng pơla hdrối mê hía nah hên rơpo\ng hiăng ‘no dêi liăn rôe hdrê pêt. Tiô tơdroăng ăm ‘nâi, kuăn pơlê bú châ lâk xo dêi sap ing 40 troh a 50 ta#n. La tung pơla lâk xo dêi pôm hdrối kố nah, pôm bu châ 30 ta#n tê. Ki xiâm ga, xua kông pôm ôh tá xo\n, ai pôm la pôm ôh tá ai châ hên, ôh tá ai tơpoăng hên, bú to têa, mê tê khoh ôh tá kơnâ. Ki má péa nếo, kuăn pơlê a kố hmâ lôi pôm tung xiâm ton ai 2 hơnăm drêng pôm hiăng tro tâ pơreăng ga kô tâ tú troh a xiâm pôm ki ê. Lôi rế ton pôm rế tro u\m. Tơpoăng ga bú ối tơdế tê’’.

Tiô tơdroăng riân ngăn dêi tơring Đăk Tô, dế nôkố hiăng ai lối 1 rơpâu ha pôm loăng tung 6 rơpâu 500 ha pôm dêi lâp tơring tro tâ pơreăng xâk keăng. La cheăm ai tơnêi ki pêt pôm hên, cho cheăm Pô Kô ai 410 ha, Tân Cảnh ai 350 ha, Kon Đào ai vâ chê 200 ha. Pôa A Quang, Pho\ [ơrô ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê ăm ‘nâi, ki xiâm dêi tơdroăng mê, xua plâ 20 hơnăm hdrối mê hía nah, kuăn pơlê tung tơring hmâ pêt hdrê pôm KM94:

‘’Ki xiâm hdrê pôm ki vâi krâ-nho\ng o hmâ pêt hdrối nah, xua ai kông ki ‘nâ ga hiăng tro tâ xêh pơreăng. Vâi krâ-nho\ng o ai xiâm pôm ki tro pơreăng tung chiâk ga khoh chiâng tâ tú troh a xiâm ki ê. {ơrô hiăng tơru\m cheăng [ă Khu rak ngăn ‘na hdrê loăng, Vi [an hnê ngăn mâu cheăm, pơlê kân tí tăng séa ngăn tâi tâng kơxo# tơnêi tung mâu cheăm ki ai pôm loăng hiăng tâ pơreăng xâk keăng, tâi tâng ai dâng 1 rơpâu ha’’.

Tơdrêng [ă chiâk deăng ki tro lu\p xua pôm loăng ki tro pơreăng xâk keăng pro, kuăn pơlê a tơring Đăk Tô dế ối tô tuăn, mê cho tá hâi teăm châ tăng hdrê ki ê vâ hơ’lêh, tung pơla mê, hiăng vâ chê troh a rơnó ki nếo. Dế nôkố, kuăn pơlê nếo hbrâ hdrê pôm ki ôh tá tro tâ pơreăng xâk keăng, tơnêi ai dâng 3 rơpâu ha. Lối tơdế kơxo# tơnêi ki u ối, xuân athế xúa hdrê ki hiăng hmâ tâ pơreăng. Hnoăng cheăng ki tăng hdrê pôm ki ê vâ hơ’lêh hdrê pôm ki tâ pơreăng, mơni ôh pá teăm, xua hiăng vâ chê troh rơnó pêt. Pôa Vũ Văn Đãn, Ngế pho\ ngăn ‘na mơdâ pêt [ă rak ngăn hdrê pêt kong pơlê Kon Tum tối ăm ‘nâi:

‘’Hdrê pôm pơla hdrối kố nah xua lối hrá mê ôh tá hbrâ ăm tơdroăng vâ hơ’lêh hdrê pôm ki nếo vâ rơnáu ăm rơnó pêt pơla kố ah. Pá ‘nâng, {ơrô ngăn ‘na chiâk deăng xuân hiăng tơpui tơno, tăng rêm tíu ki ê. A Tây Ninh, hdrê pôm nôkố xuân ôh tá dâi, la vâi hiăng hbrâ dêi hdrê ki nếo’’.

Drêng kuăn pơlê a tơring Đăk Tô athế vêh pêt nếo hdrê pôm loăng ki hiăng tro tâ pơreăng xâk keăng ki tơdjâk troh tơdroăng ôh tá dâi dêi pôm, rơnó lâk pôm a la ngiâ kố ah, kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng dêi kong pơlê Kon Tum hiăng hnê pơtâng ăm kuăn pơlê mâu tơring, cheăm kal athế tăng rôe hdrê ki nếo; a tơnêi chiâk deăng pôi tá pêt to hdrê pôm loăng, mê athế hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng ki ê, kal rak ngăn tro tiô kih thuât, ai tu\m trếo le\m vâ pôm loăng chiâng dâi le\m, ôh tá tro tâ pơreăng [ă hên ki ê hía.

Maluâ ti mê, kố xuân cho troăng prôk bu pro nốkố tê, a la ngiâ ton xo\n mê hía ah, mơngế pêt pôm loăng a tơring Đăk Tô tối krê [ă kong pơlê Kon Tum tối tơdjuôm kal athế ai hdrê pôm ki nếo vâ hơ’lêh hdrê pôm KM94 ki hiăng tâ pơreăng xâk keăng.

Khoa Điềm

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng