Xua yă tiu tung mâu hơnăm kố nah kơnâ liăn. Ai drêng yă tiu môi kilô tâk troh lối 230 rơpâu liăn, hiăng pro sôk ro khât ăm pôa Đỗ Văn Thêm, ối a thôn 2, cheăm Krông Á, tơring M’Drak, kong pơlê Dak Lak. Tung kơdrum vâ chê 1 hectar drô chêng ngo dêi tơná hdrối nah, môi peăng [a\ng tơnêi pôa pêt tiu, ki ê pôa pêt pôm loăng [a\ kơtếo.

Laga 2 hơnăm achê kố, pôa pơkâ hơ’lêh pêt tiu tâi tâng tung [a\ng tơnêi dêi pôa. Tá hâi teăm sôk ro drêng pêt tiu, mê nôkố pôa Thêm tô tuăn drêng yă tiu rơnó kố chu ó ôh tá châ tơdế tâng pơchông [a\ rơnó kố hơnăm hdrối.

Tơdrêng amê, tơdroăng kong prâi ôh tá tơniăn, tơnêi tơníu ôh tá tơtro hiăng pro mâu trăng tiu pôa toăng têa klêi kơ’nâi mâu roh kong mêi ton xo\n tung pơla kố nah. Pôa Đỗ Văn Thêm tối ăm ‘nâi:

‘’Rơpo\ng á xiâm tiu ki pêt hdrối 500, nếo cho 500 xiâm. Laga nôkố hlâ 30 xiâm tiu. Nôkố tâng trăng pêt môi xiâm tiu xuân lup 300 rơpâu liăn, mơ’no hdrối nah xuân lối 1 rơtuh liăn. Tâi tâng mơ’no liăn tá ki ton [a\ ki nếo tâi 800 rơtuh liăn, thế lăm mung hngêi arak liăn, nôkố yă tiu chu rơpâ môi tiah mê cho tô tuăn ‘nâng’’.

{a\ jâ Nguyễn Thị Bé, ối a cheăm Ea Kao, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột tối ăm ‘nâi; hlo hên rơpo\ng hngêi rơtâ tá pêt tiu châ liăn laih hên, mơ’nui hơnăm 2015 rơpo\ng ko ‘nhê 5 sao kơphế klêi mê mung hngêi arak liăn lối 100 rơtuh liăn vâ pêt lối 400 xiâm tiu, laga troh nôkố ôh tá ‘nâi ti lâi hlo kơdrum tiu ôh tá xông ngiêt le\m, khêi hlá [a\ hlâ re\ng, nôkố hiăng hlâ lối 200 xiâm, hên xiâm ki ê pơtối khêi hlá.

Mơhé hiăng xúa hên túa pơkeăng laga tơ’lêi lup tâi tâng kơdrum tiu kố. Jâ Bé tô tuăn:

‘’Apoăng rơpo\ng á lăm mung liăn. Roh hdrối xuân ai mung mơ’no pêi tiu kố tâi tâng. Mung vâ pêi cheăng kâ, nôkố tiah kố ôh tá ‘nâi pro ti lâi’’.

Ôh tá xê to kuăn pơlê tô tuăn, tơdroăng tiu hlâ xua pơrea\ng kâ ‘nhê xua tơbriât dêi pó pêt xua hlo tiu kơnâ, ôh tá pêi tiu kih thuât pro kơvâ pêi chiâk deăng [a\ khu rơkê cheăng tô tuăn. Xua mê ôh tá xê to tro lup troh kuăn pơlê pêi chiâk deăng ối tơdjâk ‘mêi troh kong prâi.

Tiên sih Trương Hồng, Kăn pơkuâ Vie#n khoa hok kih thuât hnê pêi chiâk deăng – pêt kong Tây Nguyên tối ăm ‘nâi: Phá [a\ kơphế, tiu pêt [a\ rak ngăn gá phá tơ-ê. Thế tơtro [a\ tơnêi, châ rak ngăn tro kih thuât, tiu nếo xông ngiêt le\m.

Tơdroăng pêt a tơnêi, tơnêi a chê kong [a\ ki ê hía vâ po rơdâ [a\ng pêt kô ôh tá tơniăn tiô pơkâ. Pak^ng mê, tơdroăng rah hdrê ki hên xua tiô dêi tơná ‘nâi xua mê ôh tá dâi le\m. Tơdroăng pơrea\ng xông kâ ‘nhê xông cho ó khât a kơdrum tiu a hên kong pơlê.

Mâu tơdroăng ki mê xiâm kối chiâng kơdroh pêi lo, pơ’leăng tiu ôh tá dâi le\m tiô kơchơ vâ. Tiên sih Trương Hồng, tối ăm ‘nâi:

‘’Tung pơla kố nah yă tiu to kơnâ re\ng, ôh tá ai loăng plâi ki lâi kơnâ [a\, mê kuăn pơlê hiăng po rơdâ [a\ng pêt tiu [a\ cho pêt hên hluâ tiô pơkâ [a\ troh nôkố hluâ 100% tâng pơchông [a\ hdrối nah. Drêng pin pêt tiu hên mơtiah nôkố, mê hên tơdroăng ki kal tơmâng mê cho kong, têa tôh, hdrê, kế tơmeăm krúa le\m, tiah mê tơdjâk troh tơdroăng mơnhông pêt tiu ton xo\n a Việt Nam’’.

Kơbố xuân hlo tơdroăng ki pơxúa ing xiâm tiu kum tung tơdroăng cheăng kâ kơpong Tây Nguyên tối tơchuâm [a\ kong pơlê tối phá xêh, ki má lối yă tiu rak tơniăn kơnâ. Rơpâu rơpo\ng kuăn pơlê hiăng hơ’lêh tơdroăng rêh ối, ôh tá xê to kơdroh kơtiê, mê chiâng mâu ngế pêi lo rơtuh liăn, rơtal liăn ing pêt tiu.

Laga vâ tiu mơnhông krá tơniăn, tơdroăng pơkâ [a\ kơvâ pêi chiâk deăng [a\ khu kăn pơkuâ cho pơkuâ krá pơkâ mơnhông pêt tiu, thăm pơtâng tối, pơchân tối vâi krâ nhên drêng pêi loăng plâi ki kố./.

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng