3 hơnăm vêh ngi kố, pôa Huỳnh Đình Phước, ối a bêng 8, pơlê kong kơdrâm Đà Lạt (Lâm Đồng) hiăng ôh tá tô tuăn xếo ‘na tơdroăng ki tê ‘no ăm 3 rơpâu met karê tơnêi pêt reăng tung hgêi nhe\ng dêi rơpo\ng. Ôh ti xê to mơgêi tơdroăng ki pơcháu hnoăng pơkâ yă tê kế tơmeăm ăm mâu khu ki lăm roê kế tơmeăm, ki dâi le\m dêi reăng tung môi [ăng tơnêi pêt xuân châ mơdêk hên, pro ai pơxúa khât [ă tơniăn tâ hdrối nah hên. Pôa Huỳnh Đình Phước ăm ‘nâi, châ tơdroăng ki kố cho kơnôm veăng tung túa pơkâ tơru\m pêt mơjiâng reăng [ă ko\ng ti Dalat Hasfarm:

‘’Hdrối nah, á pêt [ă tê ăm kơchơ pá gong mê pêi lo liăn ôh tá tơniăn, xua yă tê gá ôh tá tơniăn. {ă mâu ko\ng ti mê yă tê hlo tơniăn tâ mê á hlo tơru\m pêt mơjiâng [ă vâi ai pơxúa, xua môi iâ pêi [ă ko\ng ti mê vâi hiăng ai hlâu kơchơ mơdró mê pin bu pơcháu tơmeăm ăm vâi xo, ki u ối cho ăm pin pêi lo liăn hên tâ tâng pơchông [ă pin pêi pin tê xêh pá gong’’.

Xuân môi tiah pôa Phước [ă hên kuăn pơlê ki ê, pôa Nguyễn Hữu Tiến, ối a bêng 7, pơlê kong kơdrâm Đà Lạt hiăng veăng tung túa pơkâ tơru\m pêt reăng [ă ko\ng ti Dalat Hasfarm sap ing hên hơnăm hdrối. Sap ing 1 rơpâu met karê hngêi nhe\ng rôh ki apoăng, troh nôkố rơpo\ng pôa hiăng mơdêk [ăng tơnêi tơru\m pêt [ă ko\ng ti kố tâk troh 5 rơpâu met karê, tung mê pêt ki hên cho 2 túa reăng ki poê tơkâng cho reăng cúc [ă reăng cẩm chướng.

Sap ing hâi ki tơru\m pêt, rơpo\ng pôa hiăng ôh tá tơmiât hên xếo ‘na tơdroăng ki pêt reăng klâi, reăng tê ăm kơbố, mê bú tơku\m to tung pêt tiô mơ-éa tơkêa, [ă kơlo liăn laih châ xo tơniăn châ lối 600 rơtuh liăn/hơnăm.

Tiô pôa Nguyễn Hữu Tiến, ai tơdroăng to\ng kum ‘na kih thuât sap ing peăng Dalat Hasfarm tung pêt, rak ngăn, poê xo [ă rak vế reăng ối drêh, vâi krâ nho\ng o hiăng rơkê ple\ng hên tơdroăng ki pêt reăng ki nếo, mơdêk ki tơ-[rê dêi reăng kố tiô troăng krá tơniăn:

‘’ ’Na hdrê mê châ kum sap ing hdrê ki krúa ôh tá ai pơreăng, [ă ‘na kih thua#t mê rêm măng t^ng ko\ng ti pơrá ai ngế ki lăm troh a kơdrum rơtế [ă kuăn pơlê séa ngăn oâ hdrong kâ ‘nhiê [ă pơkâ mơ’no troăng hơlâ ‘mâi rơnêu. Nôkố, pơreăng kâ ‘nhiê reăng a Đà Lạt dế hlo ôh tá tơniăn, xua mê vâ mơdêk châ tơ-[rê ‘na hdrê pêt kố mê kal ai mâu khu ngế ki rơkê ‘na kih thuât xuân môi tiah dêi ko\ng ti kố vâ tơru\m [ă kuăn pơlê tăng hlo troăng ki pơkâ tơleăng tơ-[rê’’.

Troh nôkố hiăng ai lối 100 rơpo\ng kuăn pơlê a pơlê kong kơdrâm Đà Lạt tơru\m [ă ko\ng ti Dalat Hasfarm ing túa tơru\m pêt tu\m hdrê reăng, [ă tâi tâng [ăng tơnêi lối 30 ha. Yă tê tung tơru\m cheăng đi đo châ tiô tơhrâ nhên tiô troăng ki ai pơxúa ăm kuăn pơlê.

Tiô jâ Trương Thị Minh Tuyết, kăn pơkuâ [ơrô tơru\m pêt, ko\ng ti Dalat Hasfarm, vâ kum tơdrêng ăm kuăn pơlê ai liăn ‘no cheăng, khu mơdró kâ hiăng mơjiâng khu ki râng liăn to\ng kum kuăn pơlê [ă kơxo# liăn lối 2 rơtal liăn. Tiah mê, mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki lâi kal liăn kô châ mung sap ing 100 troh 150 rơtuh liăn tung môi rơnó reăng ki ôh tá êa mơdrếo laih:

‘’Vâ tơdroăng tơru\m cheăng [ă kuăn pơlê tơniăn mê peăng ko\ng ti xuân hiăng ai mâu tơdroăng cheăng to\ng kum. Pak^ng to\ng kum liăn, to\ng kum hdrê xua ko\ng ti pơkâ mơ’no ăm kuăn pơlê pêt mê pin athế rah xo mâu hdrê ki le\m, ai tu\m pơkâ vâ tê ngi kong têa ê.

Ko\ng ti xuân pơkâ mơ’no hên tơdroăng pơkâ ki dâi le\m ăm rêm khu reăng vâ mâu rơpo\ng kuăn pơlê séa ngăn, ‘nâi nhên drêng pêt mê kô pêi pro tiô tơdroăng pơkâ môi tiah lâi nếo châ tơ-[rê pơkâ ăm ko\ng ti. Nôkố, kơxo# reăng tê ngi kong têa ê dêi khu tơru\m cheăng hiăng rế hía rế tâk, malối cho reăng cẩm chướng’’.

Mâu tơdroăng ki tơ-[rê ing túa pơkâ tơru\m pêt dêi kuăn pơlê Đà Lạt [ă Dalat Hasfarm ăm hlo, tơru\m pơla khu mơdró kâ [ă kuăn pơlê cho pơkâ thế ki kal tung pêi chiâk deăng, kal châ mơhnhôk [ă po rơdâ. Ai tiah mê ‘nôi nếo châ mơjiâng mâu kơpong ki pêt tơtro [ă kơchơ mơdró, ‘mâi mơnhông tơdroăng ki ‘’châ hên tơmeăm la tê ôh tá ai yă, iâ ôh tá bê, hên ôh tá ai kơbố roê’’ hiăng hlo hên h^n ăm kơvâ pêi chiâk deăng tung hên hơnăm hdrối.

Túa tơru\m pêi chiâk deăng [ă hlối rôe tơmeăm pê lo tung chiâk deăng pơla mâu kuăn pơlê ki pêi chiâk  [ă khu mơdró  cho troăng hơlâ pêi pro ki xiâm pro pơxúa tung rôh tơru\m cheăng kâ tê mơdró. Cho kong pơlê ki ai tơmeăm khoăng tơ’lêi hlâu ‘na pêi chiâk deăng xúa kơmăi ki dâi le\m, Lâm Đồng kô tơku\m pêi tiô troăng hơlâ [ă luât pơkâ to\ng kum ki klâi vâ pơtối pro tơ’lêi hlâu ăm mâu khu mơdró pêi chiâk deăng ‘no liăn, po rơdâ [ă ai tơ’nôm hên túa tơru\m pêi chiâk deăng [ă kuăn pơlê tung la ngiâ? Tơpui tơno kơ’nâi kố dêi ngế chêh hlá tơbeăng tơdroăng kố [ă pôa Phạm S, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an kong pơlê Lâm Đồng kô tối nhên tâ ‘na tơdroăng mê.

-Ô pôa Phạm S, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an kong pơlê Lâm Đồng! Lâm Đồng châ ngăn cho kong pơlê ki prôk hdrối tâng vâ pơchông [ă mâu kong pơlê ki ê tung lâp tơnêi têa ‘na mơnhông pêi chiâk, tung mê ai pêi chiâk deăng xúa kơmăi ki dâi le\m. Tiah mê khu mơdró ‘no liăn ‘na pêi chiâk deăng nôkố hlo tơ-[rê môi tiah lâi?

-Pôa Phạm S: Tơkéa vâ tối, [ă môi kong pơlê ki ai hên tơmeăm khoăng ki pơxúa tâng vâ pơchông ‘na tơnêi, hyôh kong prâi [ă mâu khu mơdró ki pêi cheăng tơ-[rê nôkố a Lâm Đồng ai dâng lối 6.400 khu mơdró, [ă kơxo# liăn chêh inâi ‘no pêi cheăng lối 37 rơpâu 600 rơtal liăn, tung mê, ai dâng 1.500 khu mơdró pêi cheăng ‘na kơvâ pêi chiâk [ă uâ pơliê kế tơmeăm. Tung mâu khu mơdró pêi chiâk deăng mê ai 77 khu mơdró FDI [ă tâi tâng kơxo# liăn ‘no pêi dâng 276 rơtuh dollars. Ing mâu khu mơdró ‘no liăn cheăng mê hiăng kum mơdêk mâu khu tơru\m cheăng. Tơdrêng [ă khu mơdró mê nôkố tung kong pơlê ai lối 180 khu pêi cheăng tơru\m [ă 250 khu pêi cheăng tơru\m [ă 949 kơdrum deăng xúa ‘na pêi chiâk.

Ngăn tơchoâm, mâu tơdroăng tơkêa bro ‘no liăn cheăng ‘na pêi chiâk hiăng veăng mơnhông mơdêk xúa kơmăi kơmok tung pêi cheăng, veăng pê klêi tơdroăng xúa kơmăi tiô túa nếo tung pêi chiâk, pro ăm Lâm Đồng chiâng kong pơlê ki djâ troăng ahdrối tung lâp tơnêi têa ‘na mơnhông pêi chiâk xúa kơmăi ki dâi le\m.

-Ô pôa, tơdroăng cheăng kâ kum liăn hlo ai hên tơdroăng ki ôh tá tro drêng mơjiâng kơvâ pêi chiâk tiô túa nếo rơtế [ă ki pơxúa. Tơdroăng mơjiâng mâu khu mơdró pêi chiâk deăng, tơ’mot hlối tơru\m [ă kuăn pơlê ki pêi chiâk mê kô tăng hlo troăng vâ pêi pro ki lâi ‘na tơdroăng kố. Mê tơdroăng kố kô ti lâi a kong pơlê?

-Pôa Phạm S: Kong pơlê Lâm Đồng ai dâng 300.000 ha tơnêi, tâng vâ pơchông [ă kong pơlê mê gá kân la riân tiô kơlo ‘na mơngế tung môi [ăng tơnêi xuân ai tung khu ki iâ, malối a pơlê kong kơdrâm Đà Lạt [ă mâu kơpong ki achê. Xua mê, tơdroăng ‘no liăn cheăng [ă kơmăi kơmok, pêi chiâk deăng kân rơdâ la xuân ối trâm xahpá. Xua mê, ing tơdroăng tơnêi pêi ku\n pêi iâ dêi mâu rơpo\ng dế hlo ai ngế vâ tơru\m pêi tiô tơdroăng rơtế [ă khu mơdró, khu pêi cheăng tơru\m.

Ing mê, nôkố Lâm Đồng ai dâng 120 khu pêi cheăng tơru\m [ă tê mơdró pơla khu mơdró [ă mâu khu tơru\m pêi chiâk dêi kuăn pơlê, mơngế pêi ai dâng 12.500 rơpo\ng, sap ing hơnăm 2012 troh nôkố kong pơlê Lâm Đồng hnê mơhno pêi kơtăng tung tơdroăng hơ’leh túa pêi cheăng tơru\m tiô túa ton nah chiâng túa pêi cheăng tơru\m ki nếo, xua mê hiăng pêi tro tơdroăng tơru\m pơla kuăn pơlê [ă khu mơdró [ă khu pêi cheăng tơru\m rế pơtối rak vế tơdroăng ki tơru\m.

Pak^ng mê, tung hơnăm hdrối mê hía nah Lâm Đồng hiăng pơkâ tơdroăng tơkêa bro ‘na cheăng kâ tơru\m troh hơnăm 2020 a pơkâ 961 vâ mơjiâng mâu khu pêi cheăng tơru\m, tơdrêng amê, pêi mâu luât pơkâ vâ mơdêk tơru\m pêi chiâk deăng a mâu thôn pơlê. Ing tơdroăng mơnhông pêi chiâk deăng môi tiah mê hiăng veăng mơnhông Lâm Đồng chiâng kong pơlê ki má môi ai mâu khu pêi chiâk deăng tơru\m ối tung khu ki má môi.

-Tiah mê ‘na luât pơkâ, khu mơdró pêi chiâk deăng dêi kong pơlê Lâm Đồng trâm mâu tơdroăng ki tơ’lêi hlâu, tơdroăng pá ki lâi drêng pơlê pơla tối tơchoâm, kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng tối krê dế kal kơ vâi?

-Pôa Phạm S: Tơkéa vâ tối tiah kố ing tơdroăng ki tơ’lêi hlâu cho kong pơlê rơdêi ‘na pêi chiâk, kong pơlê pơtối pêi pro mâu luât pơkâ to\ng kum vâ mơhnhôk mâu khu mơdró ‘no liăn pêi chiâk deăng ing tơdroăng pêi pro tiô pơkâ 57 hâi lơ 17/4/2018 [ă pơkâ kơxo# 98 hâi lơ 5/7/2018 ‘na luât pơkâ hơ’leh nếo vâ tơru\m tê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng tung kong pơlê Lâm Đồng.

Tiô a tơmiât tiah kố, drêng pêi pro mâu luât pơkâ mê chiâng tơdroăng ki xiâm vâ mơnhông mơdêk khu mơdró tơru\m [ă kuăn pơlê tê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, mơhnhôk tơru\m pêi chiâk [ă pêi tơdroăng tơkêa bro 15.000 Khu tơru\m pêi chiâk deăng tung mâu hơnăm la ngiâ, kong pơlê tối hdrối kô ai 155 khu pêi cheăng tơru\m kô mơjiâng tung pơla hơnăm 2019-2020.

-Mơnê kơ pôa!

Quang Sáng chêh

Katarina Nga –Gương tơplôu [ă tơbleăng