Êng: Ô tie#n sih, tơdroăng ki kong mêi ton hâi apoăng rơnó mơdrăng môi tiah pơla kố nah gá preăng trâm hlo a kơpong Tây Nguyên tung mâu hơnăm achê kố. Pâ kơ-êng tie#n sih mâu tơdroăng ki tro lu\p dêi kơdrum deăng tiu môi tiah nôkố cho tơdroăng ki trâm apoăng lơ mơni kô trâm nếo tung hơnăm la ngiâ?

Tie#n sih Trương Hồng:  {ă xiâm tiu, kố cho hdrê loăng kal ai têa la xuân xâu tâng têa hên luâ râ. Tung pơla ai kong mêi hên mê tơnêi kơchoh [ă xiâm loăng ai têa hên luâ râ kô pro u\m rêi, ôh tá dâi. Drêng rêi ôh tá dâi tiah mê kô pro u\m rêi [ă tiu kô ôh tá châ hrik hyôh. {ă drêng xiâm tiu ôh tá châ hrik hyôh tiah mê rêi kô u\m rơtế amê kô tro pơreăng kâ ‘nhiê, malối cho pơreăng phytophthora kâ ‘nhiê, pro rêi gá u\m re\ng tâ [ă xiâm tiu kô hlâ.

Ngin tơmiât xua tơdjâk dêi kong prâi mê tơdroăng kố kô ối trâm nếo. Vâ hbrâ ví [ă tơdroăng kố pin kal athế mơdêk mâu troăng hơlâ kih thuât ‘no têa ăm xiâm tiu rế re\ng rế ‘ló, vâ kơdroh iâ pơreăng ki re\ng hlâ [ă hdrê xiâm tiu.

Êng: Ê, tiah mê, Tie#n sih nếo tối kal athế pro khât tơdroăng ki mơ’no têa ăm xiâm tiu [ă kố cho troăng hơlâ kal athế pêi hdrối drêng ai kong mêi. Mêi tung pơla kong mêi ton hâi klêi kuăn pơlê athế pro klâi vâ kơdrum tiu dêi tơná châ tơniăn?

Tie#n sih Trương Hồng: Troăng hơlâ ki apoăng ngin pơkâ mơ’no ăm vâi krâ nho\ng o cho drêng pêt tiu kal athế tơmiât tơdrêng hlối troh tơdroăng ki rak mơ’no têa ing xiâm tiu [ă athế pêt a tơnêi ki têa châ hiu, pôi tá pêt a tơnêi ki mơni kô tro têa lu a xiâm. Kố cho troăng hơlâ ki tơ’lêi hlâu má môi [ă kơd^ng má môi kum ăm tơdroăng pêt tiu tơniăn tung tơdroăng kong prâi ôh tá tơniăn. {ă mâu troăng hơlâ to\ng kum ki ê pơtih drêng hlo kong mêi, rêi ôh tá châ hrik trếo kơhiâm sap ing tơnêi, pin athế xôh mâu kế tơmeăm ing hlá vâ to\ng kum trếo kơhiâm ăm xiâm loăng. Pin pôi tá rơvât phon a xiâm. Xua drêng rêi tiu hiăng trâm tơdroăng ki ôh tá dâi le\m mê phon mot tung xiâm kô pro ăm xiâm tiu re\ng hlâ tâ.

Êng: Drêng tiu tro hlâ kuăn pơlê tô tuăn khât. Vâi vêh pêt nếo mê vâi ối tô tuăn xâu tiu pơtối hlâ. Pêt hdrê loăng ki ê mê tô tuăn ôh tá châ tơ-[rê. Tiô tie#n sih, vâi krâ nho\ng o hôm chiâng vêh pêt nếo há lơ ôh?

Tie#n sih Trương Hồng: Ngin hnê mơhno tiah kố, tơnêi ki lâi tơtro [ă hdrê loăng ki lâi mê athế pêt hdrê loăng ki mê. Ôh tá xê tơnêi ki lâi pêt tiu xuân hôm. Tâng tơnêi ôh tá chiâng mơ’no têa mê pin athế pơtê hlối pôi tá pêt tiu. Ngin hnê tối ăm pó vâi krâ nho\ng o mâu tơdroăng ki xiâm drêng pêt tiu cho tơnêi athế tơtro, athế têa châ lo ing xiâm tiu, má péa, athế xúa mâu troăng hơlâ khoa hok kih thuât, ‘na hdrê, phon rơvât, pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong tơtro.

Vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ dế tơmâng tơdroăng ‘’Tíu ngăn- rak pơlât-loăng pêt’’, xua Kơ koan teăng mâ Rơ’jiu Việt Nam kơpong Tây Nguyên rah chêh, [ă hnối ai veăng kum dêi Grup Lộc Trời. Nôkố pin rơtế tơpui tơno [ă tie#n sih Trương Hồng, Kăn xiâm dêi Vie#n khoa hok kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng Tây Nguyên, ‘na tơdroăng pêi pro rak ngăn, pơlât teăm tơdrêng [ă kơdrum tiu ki hlâ klêi kong mêi têa lân lu.

Êng: Ô tie#n sih, Tây Nguyên nếo tơkâ hluâ péa rôh kong mêi ton hâi, klêi mê hơ’lêh kong khía, kong tô. Kong prâi môi tiah mê hôm mơnhâu ‘mêi tiu há lơ ôh? Hmâ hlo kố ai pơreăng klâi [ă kuăn pơlê thế xôh pơkeăng klâi a pơla kố?

Tie#n sih Trương Hồng: Klêi kong mêi kong hơ’lêh chiâng tô môi tiah pơla kố cho rôh ki tơ’lêi mâu ôa hdrong xông rơdêi. ‘Na xôh pơkeăng ki lâi pro ti lâi vâ vâi krâ nho\ng o tơtro\ng cho: pơreăng klâi, pơkeăng ki ê, ôh tá xê hmếo pơ xôh hên túa pơkeăng. Má péa nếo, tung pơla pêt tiu vâi krâ nho\ng o xuân thế tơtro\ng troh ivá dêi kơdrum tiu tơná. Pơtih klêi rôh kong mêi tiu kô tơruih hlá gá pro ho\n lơ pro rêa tr^ng mê cho rêi tiu hiăng ai tơdroăng, hiăng tro pơreăng kơmeăn lơ ôh tá ai tu\m ôxy tung pơla hiăng ton hâi. Drêng mê pin thế xoh phon hlá. Thế chôu vế pôi tá xôh hên, bú xôh i-iâ tê, xôh hên hdroh vâ kum ăm tiu xông rơdêi nếo.

Êng: Ô tie#n sih, pro ti lâi vâ kuăn pơlê ‘nâi pơreăng ki lâi xôh pơkeăng ki mê, pơkeăng ki lâi hdrong ki mê môi tiah pôa nếo tối? Drêng loăng trâm tơdroăng mê kuăn pơlê thế kơ-êng ulâi? Tâng kơ-êng amê hôm ai tê pơkeăng xôh kơdê ôa hdrong há, lơ thế lăm troh  a mâu tíu cheăng khoa hok môi tiah a Vie#n khoa hok kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên?

Tie#n sih Trương Hồng: Tiô á ki hdrối, vâi krâ nho\ng o thế hbrâ tơnáu ăm tơná hlê ple\ng ‘na khoa hok kih thuât pêt [ă rak ngăn tiu. Má péa nếo, cho drêng hlo ai pơreăng pin ôh tá ‘nâi nhên, mê vâi krâ nho\ng o kô lăm troh a mâu kơ koan cheăng ‘na tơdroăng mê, môi tiah tíu tê mơdró hdrê loăng, pơkeăng xôh kơdê ôa hdrong a kong pơlê, tíu hnê pêi chiâk deăng lơ lăm troh a Vie#n khoa hok kih thua#t pêi chiâk deăng ngăn loăng kong Tây Nguyên. Troh nôkố Vie#n kố hiăng ai môi tíu pơlât hdrê loăng plâi. Mê pó vâi krâ nho\ng o kô chiâng xo túa loăng ki tro pơreăng  djâ troh amê ăm mâu [ok thái pơkeăng ngăn ‘na loăng plâi a tíu pơlât dêi Vie#n kô kum tối ăm pó ‘nâi [ă hnê tối hdrối ‘na pơkeăng xoh kơdê, ta troh kih thua#t xôh [ă hía hé.

Êng: Tung rôh kong mêi kố nah ôh tá xê to deăng pêt tro têa lu pro u\m, mê ối ai tá mâu trăng tiu tro kơtong. Tiah mê, kuăn pơlê thế pro ti lâi [ă mâu trăng tiu ki kơtong môi tiah mê, ô tie#n sih?

Tie#n sih Trương Hồng: Drêng trăng tiu kơtong xua kong khía, kong mêi mê rêi gá pá xôp kô kơtê, kô tro rong. Trâm tiah mê pin thế pro ti lâi vâ ăm tiu xông rơdêi. Ki hdrối thế nêu tâp mơdâng trăng nếo, klêi mê, choâ ’lâng têk kơxái tiu, pôi tá pêi mơdêi a kơxái tiu lơ rong kông, hveăng. Klêi mê pin rơvât phon hưh cơ, klêi mê xôh phon ing hlá ăm kơxái tiu. Drêng hơ’lêh trăng tiu ah tiu kô choâ ’lâng xông rơdêi. Ki re\ng lơ hrá ngăn tiô kô rêi gá rong kơtêi. Tiô ngin ‘nâi, kuăn pơlê ki lâi pro tro mê kơ’nâi dâng pái khế kơxái tiu kô xông mơdêi môi tiah hdrối, dâng tơdế hơnăm kố tơniăn.

Êng: Ô tie#n sih! Klêi rôh kong mêi kố nah vâi krâ nho\ng o hiăng pôe tơkâng pro hdrê ing kơdrum tiu nếo hlâ vâ pêt tơmó a mâu xiâm tiu ki hiăng hlâ. Ai ngế ki ‘nâ pôe tơkâng pro hdrê, klêi mê kơdrum tro tâ pơreăng. Pâ tie#n sih tối, ki xiâm dêi tơdroăng mê xua ing lâi?

Tie#n sih Trương Hồng: Ngin hnê tối ăm vâi krâ nho\ng o, vâ ai môi kơdrum tiu xông dâi le\m thế rôe hdrê ing mâu tíu xiâm ki mơjiâng pro ki vâi ô eăng, châ ăm hlá mơ-éa mơjiâng pro. Pôi tá xo hdrê tiu ing mâu kơdrum tiu hiăng tro pơreăng. Môi tiah mâu kơdrum tiu ki ai tiu hlâ tung rôh kong mêi kố nah. Tơkéa vâ tối cho kơdrum tiu hiăng tro tâ pơreăng vâi krâ nho\ng o pro hdrê pêt a tíu ê ah ki rêh dêi tiu ôh tá hên. Pak^ng mê, ai mâu kơdrum tiu hlo ôh tá tro klâi, la kơ’nâi mê vâi krâ pôe xo kơxái pro hdrê ah tiu ki mê chiâng tơkru\n klá. Ki xiâm cho tơdroăng tiah kố: Môi kơdrum tiu ki mê hiăng tâ tú virus. Drêng pin pôe [ă pro hdrê kô pro ăm ki xông rơdêi dế pơreăng re\ng tâ. Má péa nếo, cho xua ing tơmeăm dêi vâi krâ nho\ng o xúa vâ hrê kơxái tiu pro hdrê, hrêi sap ing kơxái kố troh kơxái ki ê. Ôh tá xê to mâu kơxái ki tâ pơreăng mê kơxái ki mê ối djâ lăm pêt xuân tro tâ pơreăng. Xua mê, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, kal thế hbrâ kơchăng khât drêng xo hơkê vâ hrê kơxái tiu. Klêi rêm hdroh hrê vâi krâ nho\ng o thế kơ’nhâm tung têa pơkeăng xôh kơdê pơreăng, pôi tá hrê đi đo hên xiâm lơ hên kơdrum ki ê nếo.

Hôm mơnê kô tie#n sih.

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă pochuât