Kâu la\k [o# ’Rơkong hơdruê xuân u ối đi đo tơniâ’’, lo ing pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak ngin ai tối ăm pó vâi krâ [a\ pú hmâ cho mâu tíu tơku\m to mâu ngế ki rơkê lo ing rêm kơpong dêi tơnêi têa, ai môi tơdroăng hâk vâ tá hiâm mơno [a\ mâu tơdroăng hơdruê xuâng dêi pơlê tơná.

Châ mơjiâng pro sap ing hơnăm 2013, bu ai 6 ngế ki veăng hơdruê xuâng ki apoăng, troh nôkố, Kâu lak [o# ‘’Rơkong hơdruê u ối đi đo tơniâ’’ a pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak hiăng ai lối 20 ngế veăng mot tung khu kố, ngế ki hơnăm iâ má môi xuân hiăng châ 50 hơnăm, [ă hên hơnăm má môi hiăng châ 70 hơnăm. Mâu ngế ki hơdruê tung Kâu lak [o# kố lo ing hên pơlê pơrá phá dêi pó, la vâi pơrá hâk git kơ tơdroăng hơdruê tiô tơdrá roh vâi krâ nah. Xua ti mê, vâi khoh rơtế tơku\m pôu dêi pó, rơtế mơhriâm, hnê tối dêi pó túa hơdruê, túa ki mơngối, tâk chu tiô mâu tơdrá hơdruê vâi krâ nah dêi rêm kơpong tung lâp tơnêi têa. Xua ti mê, ôh tá ai hil ki klâi drêng pin châ tâng mâu [ai quan họ ki hmâ tâng, môi tiah ‘’Ngồi tựa mạn thuyền, người ở đừng về, qua cầu gió bay’’, lơ mâu tơdrá ‘’Đào liễu, luyện năm cung, đường trường bắn thước’’ dêi nge# thuât chèo vâi hơdruê ing mâu tơdrá peăng tơdế troh á peăng hdroh tơnêi têa. Pôa Nguyễn Đình Vượng, ngế ki veăng cheăng tung Kâu lak [o# kố ai tối:

‘’Á hiăng hâk git chèo sap ing tơx^n nah, drêng á ối tơx^n nah khu hơdruê xuâng dêi thôn pơlê mơhriâm, kơmăng ki lâi á xuân troh lăm ngăn akố, ing mê á khoh chiâng hâk vâ tá troh hâi kố, la lâi á xuân hâk git kơ hơdruê chèo. Á ôh tá hriâm ing mâu thái cô ki lâi hnê ‘na chèo, ‘na quan họ, xua ing tơná á ki kơdo mơ-eăm hriâm xêh, á tơmâng [ăng, kơđiah vâ mơhriâm, mâu tơdrá ki mê ga mơngối xo\n, châng ‘nâi, tâk chu ti lâi á xuân mơhriâm dêi xêh tâi tâng’’.

Ối chôu vế a mâu hâi ki pơxiâm mơjiâng nah, jâ Nguyễn Thị Toan, Kăn pơkuâ Kâu lak [o# tối ăm ‘nâi, mâu ngế tung Kâu lak [o# mê pơrá cho mâu ngế ki hiăng veăng mot tung Đoân văn kong dêi kong pơlê, lơ mâu đông mô đo#i, lơ mâu ngế ki hmâ hơdruê dêi mâu kơ koan, mâu tíu pơkuâ cheăng. Maluâ hiăng pơtê cheăng, la tơdroăng ki hâk git hơdruê xuâng xuân u ối tung hiâm mơno, mơhnhôk vâi trâm dêi pó vâ mơjiâng Kâu lak [o# ki kố. Apoăng vâi bu troh [ă dêi pó [ă hơdruê ăm dêi pó tơmâng vâ mơhno tối hiâm mono ki gâk git, klêi mê ah, ai hên ngế ‘nâi, hâk vâ [ă krếo djâ vâi lăm hơdruê a mâu tíu ki trâm mâ dêi khu môi pơlê, lơ hơdruê a mâu roh ki tơku\m tơpui tơno, hôp a mâu bêng, kho#i, pơkoăng óng mé, koh mơnê vâi rêh ton [ă ki ê hía. Lăm troh [ă Kâu lak [o# kố, mâu ngế ki mê mơhno\ng tơlo xêh liăn ngân, rôe mâu kơmăi, ampli, loa, micro, hmân ếo mơđah. Klêi kơ’nâi vâ chê 4 hơnăm mơhriâm [ă mơđah, troh nôkố, Kâu lak [o# ‘’Rơkong hơdruê đi đo u ối tơniâ’’ hiăng mơhno chôu ‘măn hên tơdroăng ki le\m tro tung hiâm mơno kuăn pơlê a kong pơlê Dak Lak, ai hên mâu [ai hơdruê ki pro kuăn pơlê rơhêng vâ tơmâng tiô tơdrá roh vâi krâ nah ki rơ-eăng ro. Jâ Toan ai tối:

‘’Mâu vâi ngoh nâ ki mot tung Kâu lak [o# kố xuân cho ki xiâm kối hâk git kơ nge# thuât, mâu vâi ngoh nâ rêm hơnăm veăng tơlo liăn, rôe hmân ếo, tơmeăm khoăng ki vâ xúa, la mâu vâi ngoh nâ akố pơrá hơniâp ro sôk suâ. Malối klêi kơ’nâi châ lăm mơđah a mâu tíu pơkuâ cheăng, mâu vâi ngoh nâ o pơrá vâ hriâm bê châ pơla măng t^ng, ôh tá tối kơhâi lơ kơmăng. Ngin hâk tơngăm ‘nâng [ă Kâu lak [o# ‘’Rơkong hơdruê u ối đi đo tơniâ’’ kố.

Vâ pơtối rak vế tơniăn ton hnoăng cheăng dêi Kâu lak [o# châ mơhriâm, mơđah a rêm hâi tơdrốu,  hâi t^ng rêm măng t^ng, mâu ngế tung Kâu lak [o# tơku\m dêi pó a Tíu xiâm mơhno mơjiâng túa le\m tro dêi pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak. Amê, vâi rơtế dêi pó mơhriâm mâu tơdroăng ki hơdruê hdrối vâ mơđah. Mâu [ai hơdruê dêi Kâu lak [o# ki hên tơku\m mâu [ai quan họ Bắc Ninh, chèo, hơdruê văn [ă mâu [ai tối ‘na kăch măng, [ai hơdruê ki châ u ối pơtối rak vế troh la ngiâ. Maluâ ôh ti xê cho khu hơdruê ki rơkê păng ‘nâng, la prôk troh ulâi, vâi pơrá châ tơdah, châ tơmâng tơdroăng ki hâk mơnê dêi kuăn pơlê. Jâ Nguyễn Thị Hường, môi ngế tung Kâu lak [o# kố ai tối:

‘’Troh nôkố, Kâu lak [o# ‘’Rơkong hơdruê u ối đi đo tơniâ’’ hiăng châ pơ-ô hên tung pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, mê xuân cho tơdroăng ki kơdo mơ-eăm dêi tâi tâng mâu ngoh nâ o ngin akố. Tung hiâm mơno á, mê cho hnoăng cheăng ki djâ troăng dêi mâu ngế hiăng krâ, lăm prôk bê troh 20, 30, 40 km, hơnăm vâ chê 60 hơnăm la kơto rơxế 9 troh 10 chôu kơmăng nếo prếo. Á hlo ngin lăm troh a mâu pơlê cheăm ki hơngế hơngo, cho tơdroăng ki mơđah [ă hiâm mơno khât, maluâ tơdrá ái tâk lơ chu iâ, xuâng ôh ti rơmuăn xua hiăng krâ, ngiâ méa, châ chăn hiăng krâ há, ôh tá le\m ki klâi la vâi xuân ối vâ ngăn, têa ko\ng hâk mơnê kơ ngin’’.

Mâu tơdrá hơdruê tiô túa vâi krâ roh ton nah cho vâ mơhno tối ‘na hiâm mơno châ mơđah ing plâi nuih, hiâm mơno dêi Kâu lak [o#, ti xê bú châ mơđah to a Kâu lak [o#, lơ mơđah drêng trâm mâ nho\ng o môi pơlê, hơniâp ro hâi pơkoăng óng mé, lơ koh mơnê vâi krâ rêh ton hơnăm mê ối chuât xơtó troh mâu tơdroăng mơđah ki kân tung [ă pá kong dêi kong pơlê. Tơdroăng ki hâk git kơnôm ai tá tơdroăng têa ko\ng, tríu hâk dêi vâi krâ-nho\ng o mê cho ivá ki kân, kum ăm vâi ai tơdroăng rêh ối, hâk mơnâ dêi hnoăng hơdruê xuâng veăng kum rak vế mơhno mơjiâng túa le\m tro ki kơnía git dêi pơlê pơla a kơpong Tây Nguyên. Pôa Nguyễn Khánh Quy, Kăn pho\ pơkuâ ngăn Kâu lak [o# ai mơnhên tối:

‘’Mâu ngin cho mâu ngế ki kot mâ a kơpong tơbăng kroăng Hồng xuân rơhêng vâ pơtroh rơkong hơdruê, mâu tơdrá dêi jâ pôa, nôu pâ ki nôu pâ hiăng hmâ hnê djâ ăm ngin ối tơx^n nah vâ tơxâng [ă hiâm mơno ki ngin hiăng pói vâ. Ki má péa nếo, xuân rơhêng vâ ăm rêm ngế tung tơnêi têa Việt Nam ‘nâi ple\ng mâu tơdrá tiô túa vâi krâ roh ton nah, ki kơnía git dêi mơhno mơjiâng túa le\m tro ki nôu pâ, jâ pôa hiăng hnê djâ. Kong mêi ton ga kô hngiâm kơchoh tơnêi, pin kơdo mơ-eăm hơdruê, mơ-eăm râng vế tơdrá, rơkong hơdruê vâ kuăn cháu tơná pin pơtối rak vế, hmôu pá kơdo mơ-eăm tiah mê tê, vâ khoh châ pơtối rak vế mơhno mơjiâng túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná’’.

Nam Trang chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng