VOV4.Sêdang - Kong pơlê Quảng Nam (tơkoh achê ƀă kong pơlê Kon Tum) cho tíu ki ai kơdrâm hdroâng Cơtu tơkŭm rêh ối hên. Mâu khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo kố ga ai hên, môi tiah rơngê lý, kơhnhon xuâng tung tung ya yă, tô hơkâ, tŏn chêng ƀă hên hĭn mâu tơdroăng ki ê hiăng hmâ ƀă tơdroăng rêh kâ ối, pêi chiâk pêi deăng dêi kuăn pơlê. Hên krâ pơlê hdroâng Cơtu hiăng ‘no dêi hnoăng cheăng chêh ‘măn, thâo hrik, vêh mơnhông ki kơnía git dêi hdroâng kuăn ngo tơná.

Maluâ hiăng luâ 70 hơnăm, la idrâp khiê̆n tơhlêang dêi pôa Bhling Hạnh, krâ pơlê a thôn Công Dồn, cheăm Zuôih, tơring Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam rêm hdroh hlŭm xuân chuât xơtó lâp kong kế. Vâi krâ-nhŏng o akố khĕn pôa ƀă inâi ki mơjo pâ ‘’mơhúa dêi kong ngo’’. Drêng 15 hơnăm nah, pôa Bhling Hạnh lăm pro kăch măng. Kơ’nâi hâi pơlê pơla châ tơleăng lĕm, pôa prếo dêi a pơlê veăng pêi ‘na tơdroăng khăm pơlât, cheăng hnê ngăn ‘na luât, klêi mê châ kuăn pơlê rah pôk pro Kăn hnê ngăn Vi ƀan Măt trâ̆n tơnêi têa Việt Nam cheăm Zuôih plâ 10 hơnăm. Tung mâu hơnăm pêi cheăng mê, pôa hmâ lăm troh a thôn pơlê, pôa châ hlo ngăn hngêi Gươl, vâ moi tiah kuât Rơteăng pin, la tung mê, ôh tá ai chêng koăng, mâu vâi droh rơtăm ôh tá ‘nâi dêi khôi túa, vêa vong hdroâng kuăn ngo tơná, tơdroăng tŏn chêng koăng xuân tá ti ‘nâi. Pôa khéa hơ’nêng ó khât!

Pôa Y Kông uâ dêi prôa Abel, cho prôa tiô khôi hmâ dêi hdroâng Cơtu

Hơnăm 1998, tơring Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam hiăng pơkâ thế mơjiâng rêm cheăm môi khu tŏn chêng tôu koăng. Pôa Bhling Hạnh hiăng lăm troh tơrêm toăng hngêi tung thôn, tung cheăm mơhnhôk vâi krâ-nhŏng o tí tăng tơkŭm, ‘măn rak mâu chêng koăng, hơkâ, prôa Abel klêi mê mơjiâng khu tŏn  chêng tôu koăng cheăm Công Dồn. Tơná pôa ki hnê ‘na tơdroăng kơ’râu xuâng chêng koăng ƀă pơro a hâi leh mơdĭng a hên tíu môi tiah a pơlê kong kân Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ, Tây Ninh. Pôa Bhling Hạnh hâk tơngăm, tung rêm hdroh lăm tơ’noăng mê khu tŏn chêng tôu koăng Công Dồn hiăng châ kâ hên pri mê dái.

‘’Sap ing tơxĭn nah xua rơpŏng hngêi kơtiê mê ôh tá ai chêng koăng, hơkâ vâ tŏn. Tung mâu roh leh mơdĭng dêi pơlê á nếo châ mơnúa tŏn ngăn. Troh chôu phut kố, môi hâi tâng ôh tá châ hmâng, tâng chêng koăng, khiê̆n, prôa a luôt mê á ôh tá chiâng pêi pro ki klâi ôh tung hâi ki mê. Mâu prôa, chêng koăng, tơmeăm chuât dêi hdroâng kuăn ngo cho mơhúa dêi hdroâng Cơtu, cho tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi pâ pôa châ pơtối rak vế, hnê ‘măn ăm sap ing rơxông kố troh a rơxông ki ê, xua mê athế pơtối rak vế krâu khât’’.

Pôa Y Kông ing tơná pôa pong, rơgiê, mơjiâng pro dêi xêh mâu um loăng dêi hdroâng Cơtu

Ing tơdroăng hnê djâ dêi pôa Bhling Hạnh, hên vâi droh rơtăm tung cheăm hiăng chiâng vâ tŏn mâu tơdrá chêng dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Ngoh Bhling Thái, ối a cheăm Zuôih cho môi tung mâu ngế ki mê, tối ăm ‘nâi:

‘’Á hâk ro khât ƀă hâk mơnê drêng châ mơđah tơbleăng, mơhno tối ‘na khôi túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo Cơtu a hên mâu kong pơlê. Kơnôm ai tơdroăng hnê djâ ki kơhnâ khât ƀă pơtroh ăm tơdroăng ki git kơnía ‘na mơhno túa lĕm tro dêi pôa Hạnh mê á hlo khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná lĕm tro, ƀă ro ó khât ‘nâng’’.

Tung hnoăng rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo Cơtu la lâi xuân tơbâ troh hnoăng cheăng ki kân dêi pôa Y Kông a cheăm Ba, tơring Đông Giang, kong pơlê Quảng Nam. Hiăng vâ chê 100 hơnăm, pôa Y Kông đi đo tô tuăn ‘na tơdroăng lơ hía long lôi khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo Cơtu. Pôa ai tối, pá kơdâm loăng kong nôkố hiăng ôh pá ai hlo hên hngêi Gươl lơ um loăng ki mơdâng a tơnâp kiâ tiô khôi túa dêi mơngế Cơtu. Tơdroăng ki pro tơhmâ pơla vâi droh rơtăm nôkố hiăng tơpui ƀă phôn ôh tá xê ƀă prôa Abel, lơ ai tơdroăng mơhóu, hôu, hâk ro dêi pó ƀă rơngê Lý môi tiah vâi krâ nah xếo.

Tơdroăng hâk git ƀă khôi túa, vêa vong dêi kuăn ngo hiăng mơhnhôk pôa Y Kông ‘no dêi liăn ngân vâ mơdâng pro hngêi Gươl a kơdrum tơnêi dêi rơpŏng tơná cho vâ mơjiâng tíu ki vâ ăm dêi kuăn cháu prếo vêh tơkŭm ối akố. Tung hngêi Gươl, pôa Y Kông hiăng mơhno tơbleăng mâu hmốu tơnĭng, rơvŏng hlŭm ƀă lối chât kơtum chêng koăng. Hên hơnăm hdrối mê hía nah, pôa Y Kông hiăng lăm troh a mâu hngêi trung lơ tí tăng hnê ăm mâu vâi muăn, kuăn cháu tơdroăng rơngê Lý, tŏn chêng, hơ’muăn tối ăm vâi kuăn cháu ‘nâi xiâm rêi khôi túa, vêa vong dêi kuăn ngo tơná:

‘’Á ‘no dêi liăn rôe tơmeăm khoăng vâ ‘măn tung hngêi Gươl, môi tiah vó, chêng, duh, jiâ, rơmoăng, hơkâ ki tơná á pro vâ tôu tung mâu hâi diâp, pơkoăng ŏng mế. Ki pói rơhêng vâ dêi á mê cho kal athế pơtối rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo Cơtu’’.

Pôa Đỗ Hữu Tùng, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan tơring Đông Giang, kong pơlê Quảng Nam tối ăm ‘nâi, dế nôkố, kơpong hdroâng kuăn ngo Cơtu tung tơring bu ối iâ mơngế krâ pơlê môi tiah Y Kông ‘nâ mơjiâng pro ƀă rêi prôa, tŏn chêng, tôu hơkâ. Tơdroăng ki hnê túa kơhnhon xuâng, rơngê Lý, tŏn chêng koăng, hnê ăm vâi rơxông nếo. Tơdroăng pêi pro dêi pôa Y Kông tí xê to rak vế mâu khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná, mê ối veăng kum pro thăm rế kro ăm hiâm mơno, tuăn tơmiât dêi hdroâng Cơtu:

‘’Pôa Y Kông hiăng hnê tối ăm khu rơxông nếo hên túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo Cơtu, tung mê, ai tá tơdroăng hnê tôu hơkâ, tŏn chêng, kơhnhon xuâng tung tung ya yă ƀă tĕn hmôu jiâ, rơmoăng, văn khăn. Mâu hơnăm achê pơla kố, pôa xuân hiăng kơhnâ khât tung tơdroăng pơtối rak vế hnê mơhno djâ ‘na tơdroăng pong, rơgi um loăng dêi hdroâng kuăn ngo Cơtu dêi hdroâng kuăn ngo ki hiăng vâ rế hía lôi’’.

Phương Cúc - VOV miền Trung

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng