Hơniâp ro tơbleăng ăm tơmối ‘na mâu kế kâ dêi mơngế Rơđế, nâ H’Ter Êban (nôu Tom) a ƀuôn Tơng Jŭ, cheăm Ea Kao, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi, tơmối ôm hyô hâk vâ khât, ai ngế ki ‘nâ ối tăng ‘nâi túa ki pế pơchên ai ngế ki ‘nâ êng vâ roê vêh a hngêi. Mâu rôh ki châ hmâng, châ ngăn hơdruê xuăng, túa lĕm tro, pong rơgi loăng xuân châ mâu tơmối hâk vâ tơmâng. Tiô nâ H’Ter, ƀă tơdroăng ki hmâ tơdah tơmối mâu khu tơmối ôm hyô mot ngăn pơlê cheăm, vâi krâ nhŏng o hiăng rế hía rế pơhlêh túa tơmiât, túa pêi, khên tơnôu tâ drêng tơbleăng ƀă mơđah mâu túa ki lĕm tung khôi túa lĕm tro, tơdroăng rêh ối rêm hâi dêi hdroâng kuăn ngo tơná.

“Kuăn pơlê vâi châ hlo hên mâu tơdroăng ƀă hlối veăng pêi hên tung mâu tơdroăng cheăng mê hiâm mơno dêi rêm ngế ƀă dêi pơlê pơla hlo hiăng rơkê plĕng iâ. Drêng veăng tung hên tơdroăng mê hlo xuân hơniâp ro”.

Kơ’nâi Akǒ Dhông mê Tơng Jú cho pơlê ki má 2 dêi pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột châ kong pơlê Dak Lak mơnhên cho tíu troh ôm hyô pơlê pơla. Ƀuôn Tơng Jŭ cho tíu rêh ối hiăng ton dêi vâi krâ nhŏng o Rơđế, nôkố ối rak vế hên khôi túa tơlá tơdroăng cheăng chal krâ, mâu cheăng pro tơmeăm ƀă kŏng. Ki pơxúa xua kơtăn ing tíu xiâm pơlê kong kơdrâm bu lối 10km, ối tung cheăm thôn pơlê nếo ki apoăng pêi klêi pơkâ mơdêk a kong pơlê, pơlê châ tơmâng ngăn ‘no liăn pêi cheăng, pro troăng prôk tơ’lêi hlâu.

Ing to lâi hơnăm hdrối, ai mâu rơpŏng ki ‘nâ tung pơlê hiăng tơrŭm ƀă dêi rơpó pro ôm hyô kong kế nhâ loăng, tro ƀă mâu túa ki lĕm tro dêi pơlê. Khu pêi cheăng tơrŭm tĕn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo Tơng Bông ƀă 45 ngế cheăng pơrá cho mơngế Rơđế hiăng rak vế pêi cheăng tơƀrê tung plâ 20 hơnăm hdrối. Jâ H’Yam Ƀuôn Krông (jâ Lian) Kăn pơkuâ Khu pêi cheăng tơrŭm tê̆n ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo Tơng Bông, ngế pơkuâ khu ôm hyô pơlê pơla ƀuôn Tơng Jŭ ăm ‘nâi:

“Mâu tơmeăm xúa tung ôm hyô dêi ngin gá hiăng ai vâ tŭm, ai tá pong rơgi loăng tiô chal krâ, tĕn ếo pơtâk, tơdroăng ki mơnúa kơto ngăn rơxế tu tuh lăm chiâk. Ƀă hbrâ rơnáu ai hlâu môi khu hơdruê xuăng tung pơlê, sap ing tŏn chêng mê troh xah tôu tŏn mâu prôa ki ê”.

Ing tơdế khế 10 hơnăm 2024, ƀuôn Tơng Jŭ châ mơnhên cho “Tíu troh ôm hyô pơlê pơla” dêi kong pơlê, pro tơ’lêi hlâu tơkŭm mâu kơxô̆ liăn pêi cheăng ‘na mâu ngế cheăng, tơmeăm khoăng, mơđah tơbleăng, pro tơdjâk ki lĕm dêi kong kế, túa lĕm tro ki lĕm tơviah troh ăm tơmối tung tơnêi têa ƀă kong têa ê. Tiô pôa Y Bhiu Ƀuôn Yă (pôa H’Jâo) Ngế pơkuâ ƀuôn Tơng Jŭ tối, sap ing tơdroăng kố, khu kăn pơkuâ ƀă kuăn pơlê khŏm mơ-eăm tơdjuôm ivá mơjiâng pơlê ôm hyô, mơnhông mơdêk mâu tơmeăm khoăng, túa lĕm tro chal krâ ki ai hlâu.

“Ngin kô thăm mơdêk hnoăng cheăng hnê tối, mơhnhôk ƀă mâu tơdroăng, môi tiah hôp kuăn pơlê, hnê tối tung loa, rơ’jíu, mê nếo hnê tối ing troăng điê̆n tưh, vâ vâi krâ nhŏng o hlê ƀă rơtế rơpó veăng pro ôm hyô pơlê pơla rế hía rế lĕm tro tâ”.

Dak Lak hiăng mơnhên ki rơdêi cho mơjiâng pro ôm hyô kong kế nhâ loăng ƀă túa lĕm tro. Tung 5 hơnăm hdrối, kong pơlê hiăng pơkâ hên tơdroăng cho rak vế túa lĕm tro chêng koăng, tơdroăng pơkâ ‘na tŏng gum kuăn pơlê mâu thôn, pơlê pro ôm hyô pơlê pơla. Tơkŭm mâu liăn ngân, mâu tơdroăng tơkêa bro, troăng tŏng gum mơnhông cheăng kâ kơpong kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo, mơnhông tiô tơdroăng ki kal ‘na ôm hyô vâ rế rak vế túa lĕm tro, rế mơjiâng pro tơmeăm ôm hyô.

Tiô jâ Nguyễn Thụy Phương Hiếu, Kăn phŏ pơkuâ Khu ngăn túa lĕm tro, Tơ’noăng ivá ƀă Ôm hyô Dak Lak, tung kơxô̆ 16 to pơlê châ kong pơlê pơkâ tŏng gum pro ôm hyô pơlê pơla, hiăng ai 5 to pơlê châ mơnhên ƀă 2 to pơlê hbrâ vâ tơbleăng tung apoăng hơnăm 2025 kố. Rêm pơlê ai mơngiơk krê sap ing tơnêi tơníu, túa rêh ối, cheăng kâ, ối pơtê gum tơmối ai mâu rôh châ ngăn phá dêi rơpó tung tơdroăng ki lăm ôm hyô. Ki xiâm cho môi tiah ƀuôn Trí (cheăm Krông Na, tơring Ƀuôn Đôn) cho ki xiâm dêi túa lĕm tro Lếo, ƀuôn Jun (tơring Lăk) ki xiâm ƀă túa lĕm tro dêi mơngế M’Nông, ƀuôn Akŏ Dhông ki xiâm cho túa lĕm tro Rơđế ƀă tơnêi tơníu “pơlê tung kơphô̆”.

Jâ Hiếu ăm ‘nâi, Khu ngăn túa lĕm tro, Tơ’noăng ivá ƀă ôm hyô pơtối tơrŭm, pro tơ’lêi hlâu vâ rêm pơlê châ tŏng gum hên vâ mơjiâng tơdroăng ki phá krê ai hên mơngiơk.

“Pro tiah lâi vâ tơmeăm rêm hâi gá rế lĕm tro tâ, châ tiô tơdroăng púi vâ dêi tơmối mê pakĭng ivá mơ-eăm dêi vâi krâ nhŏng o mê mâu kơ koan kô pơtối tŏng gum, rơtế prôk. Malối cho mâu pơlê ki hiăng châ ‘no liăn pro mê kô pơtối ai mâu ivá mơ-eăm tŏng gum ki pơtối vâ vâi krâ nhŏng o pêi pro ƀlêi chiâng túa pêi dêi tơná”.

Ƀă tơdroăng ki veăng kơhnâ dêi kuăn pơlê, tơdroăng ki tŏng gum sap ing mâu kơ koan ki ai tơdjâk, ôm hyô pơlê pơla a Dak Lak dế rế hía rế châ mơjiâng mâu tíu lĕm tro krê, pro ai tơ’nôm tơmeăm ôm hyô. Ing mê, veăng gum mơdêk mơjiâng pro ôm hyô, tăng cheăng pêi, pêi lo liăn ƀă pơhlêh tơdroăng rêh ối ăm kuăn pơlê.