Tĭng kleăng kơneăng têa dêi mơngế Jarai a Chư Pah
Chủ nhật, 06:00, 14/01/2024 Siu Đoan/VOV Tây Nguyên Siu Đoan/VOV Tây Nguyên
VOV4.Xơ Đăng - Rơkâu xối xeăng kleăng kơneăng têa cho khôi hmâ sap nah dêi mơngế Jarai a kong pơlê Gia Lai. Ƀă mơngế Jarai, têa kơneăng ti xê to tíu ki vâ tơkŭm lăm hnêng têa, tíu ki vâi krâ-nhŏng o vâ trâm tơpui tơno klêi kơ’nâi môi hâi pêi cheăng tơbrê tơbrêh, mê ối cho tuăn mơno hlê plĕng dêi pơlê pơla tung kring vế, rak ngăn kong kế, rak vế ngăn xiâm têa krúa lĕm, rơngiâp hngíu dêi pơlê pơla.

Tiô pôa Rahlan Hum, ối a pơlê Kep Dap, cheăm Ia Phĭ, tơring Chư Pah, kong pơlê Gia lai tối, hdrối vâ tơkŭm po tĭng kleăng kơneăng têa, krâ pơlê tơkŭm hôp kuăn pơlê vâ mơhnhôk tơdroăng cheăng, pơcháu hnoăng cheăng ăm rêm ngế, ăm tơrêm rơpŏng hngêi vâ hbrâ ăm hâi ki po mơdĭng mê. Tơkŭm po tĭng kleăng kơneăng têa xuân cho roh ki vâi krâ vâ po văng nhâ, ‘mâi rơnêu kơpong troăng prôk lăm troh a têa kơneăng. Mâu vâi rơtăm ki rơdêi mot tung kong lăm ko phêa, hblôh, tĕn mơjiâng chiâng kế ki krâ a ‘ngêi ki tơveâng rơneăm bro krip lĕm, mơdâng môi to kâng a kơpong ki rơkâu xối. Drêng hiăng hbrâ mâu tơdroăng mê, krâ pơlê sap ếo, dâi kơpĕn, tâng ối pá ngiâ kơneăng têa ƀă pơxiâm rơkâu xối, krếo thế khu xeăng chu troh ngăn, veăng tơmâng rơkong kuăn pơlê rơkâu pâ. Pôa Rahlan Hum rơkâu xối tiah kố:

“Ô xeăng têa, ô xeăng ngo, xeăng kong, châ rĕng troh ƀă ngin. Ô xeăng têa châ tơkâ ngo, luâ kong, châ rĕng prôk tiô kĭng klâng, xeăng têa kroăng  prôk vêh peăng mâ hâi lo, xeăng têa krông prôk drôa têa, châ rĕng prôk troh a têa kơneăng ngin. Hâi kố, ngin rơkâu xối kơ khu xeăng mâu kliâm í, kliâm chu ƀă drôu vâ hdrế a xiâm kơnhŏng têa, rơkâu pâ mêi tro tô ‘ló, ƀă kơnôm Xeăng đi đo tŏng kum ăm kuăn pơlê ai têa ki hnăng lĕm, pêng plế”.

Tơdroăng rơkâu xối têa kơneăng dêi mơngế Jarai a rêm pơlê cheăm hmâ tơkŭm po pơrá phá dêi pó. Ƀă vâi krâ-nhŏng o a Chư Pah hmâ tơkŭm po a khế 7 rêm hơnăm, tiô kơ tơdroăng rơkâu xeăng têa tŏng kum ăm kuăn pơlê mo lĕm châ, mêi tro tôu ‘ló, châ xuâ dêi báu hên, tơmeăm dêi kuăn pơlê pêt  mơjiâng pơrá chiâng rơbê rơbuâ, ôh tá ai pơreăng, oâ hdrong tâ tú. Pôa Rahlan Hum tối ăm ‘nâi tơ’nôm:

“Rêm hơnăm troh a khế 7, klêi kơ’nâi kuăn pơlê hiăng xuâ, hiăng pôe dêi báu djiân ‘măn tung hnôu, vâi krâ-nhŏng o kô lăm troh a kơneăng têa vâ trâ, po văng nhâ hdrối vâ pro tĭng kleăng kơneăng. Tíu ki vâ rơkâu xối ăm kơneăng têa hmâ hlo ôh tá hơngế to lâi, bu dâng 500 troh 600 met, tíu ki ai kơnhŏng têa. Hmâ hlo, hdrối vâ rơkâu xối vâi krâ-nhŏng o tung pơlê hmâ tơlo liăn ngân vâ rôe chu, í. Xuân ôh tá ai pơkâ thế rôe to lâi to chu, í, mê ngăn to dah ai xêh kế tơmeăm hên lơ iâ. Hmâ hlo, vâi krâ hmâ rơkâu xối ƀă chu vâ mơhno tối tơdroăng ki koh nhoăm kơ khu xeăng, tung hiâm mơno pói rơhêng vâ châ xeăng kô tŏng kum, kring vế ăm kuăn pơlê ai tơdroăng rêh ối lĕm tro, đi đo mo rơdêi, têi ‘răng, kuăn cháu ôh tá tro châi tamo, tơngê kơ-o”.

Pôa Rahlan Hum tối ăm ‘nâi, pôa hiăng rơkâu xối kơneăng têa sap ing pôa ôí tơxĭn nah. Rêm hdroh veăng rơkâu xối, pôa hmâ lăm tiô tí tăng ngăn vâ ‘nâi túa rơkâu xối xeăng. Ki rơhêng vâ tối, ƀai ki vâ rơkâu xối. Ƀai rơkâu mê vâi krâ nah ôh tá ai chêh tối tung hlá mơ-éa, bú hnê chôu ‘măn ăm rơxông hdrối troh rơxông kơ’nâi, pôa mơ-eăm chôu vế, hriâm tiô rơkong rơkâu xối dêi mâu krâ pơlê. Kơnôm tiah mê, sap ing ối ‘nĕng nah, pôa hiăng chôu vế ƀai ki rơkâu xối mê, ƀă pôa hiăng rơkâu xối kơneăng têa ăm kuăn pơlê, ing mê troh nôkố. Hơnăm kố hiăng châ 83 hơnăm, pô Rahlan Hum pói rơhêng vâ khu rơxông nếo pơtối rak vế dêi khôi túa vâi krâ ‘na túa lĕm tro kố.

“Roh ton nah, drêng hơnăm ối nếo, mê á hmâ lăm tiô ngăn ƀă tí tăng ‘nâi plĕng mâu ngế krê tung pơlê pro rơkâu xối kơneăng têa, klêi mê, á hriâm rơkong ki rơkâu xối, chôu vế mâu rơkong ki rơkâu xối mê, nôkố á hiăng 83 hơnăm, la xuân đi đo pro rơkâu xối ăm kuăn pơlê, á ối chôu vế a hơnăm 1958, 1959 drêng hlo tung pơlê pro tĭng kleăng kơneăng têa mê á hriâm ƀối, troh a hơnăm 1962, 1963 á hiăng chiâng vâ rơkâu xối, tá troh nôkố á hiăng 83 hơnăm, chôu phut kố, tung pơlê bu ối 2 troh 3 ngế ki chiâng rơkâu xối”.

Klêi kơ’nâi krâ pơlê rơkâu xối, nhŏng o tung pơlê kô rơtế dêi pó lo lăm hnêng têa ƀă plôi lơ klŏng phêa pôu djâ vêh dêi a hngêi vâ pơchên hmê kơchâi. Krâ pơlê rơtế ƀă khu tŏn chêng koăng prôk tâ tá kơpong ki rơkâu xối têa kơneăng vâ koh mơnê kơ khu xeăng tŏng kum ăm kuăn pơlê bê têa vâ xúa. Pơtối mê, kuăn pơlê tơkŭm djâ ‘măn mâu kế kâ, môi tiah hơ’nêh mâm pôh, hlá pôm loăng kơ-óu ƀă ki rơhêng vâ tối ôh tá chiâng păng lôi drôu xiâm. Tung tơdroăng ki hơniâp ro mê, ing mơngế krê tá troh a vâi hdrêng kŭn pơrá veăng kơhnhon xuăng, châ tâng idrâp chêng koăng, mơjiâng chiâng tơdroăng ki mơdĭng mê hơniâp ro, sôk suâ. Pôa Rahlan Hum ai tối:

“Klêi kơ’nâi rơkâu xối mê vâi krâ-nhŏng o kô pơtối ối amê vâ ôu kâ, rơngê ting ting, kơhnhon xuăng, ngế ki lâi chiâng rơngê kơ rơngê, ngế ki lâi chiâng xuăng mê vâi xuăng, tâi tâng rêm ngế pơrá hơniâp ro, ôh tá ai tơdroăng tơtŭng tơpeăng, tơphôu tơhêng, tơpui ‘mêi dêi pó, kố cho khôi túa lĕm tro, vêa vong ki kơnía ngin, ƀă kơnôm châ jâ nôa roh nah hiăng hnê ‘măn ăm, nôkố mâu ngế hiăng krâ tung pơlê môi tiah ngin kố thăm athế ‘nâi rak vế ngăn vâ hnê tối ăm kuăn cháu la ngiâ ah nếo”.

Tĭng rơkâu xối kơneăng têa cho khôi túa vêa vong hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh nah dêi Tây Nguyên tối tơdjuôm, mơngế Jarai tối krê. Khôi túa kố veăng kum mơjiâng tuă hiâm tơrŭm tơrrôa pơlê pơla, veăng tơdjuôm ivá vâ pêi pro mâu tơdroăng ki lĕm tro, mơjiâng pơlê cheăm rế hiá rế kro mơdrŏng, lĕm lih, niân hơniâp.

Siu Đoan/VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC