Xuân môi tiah mâu hdroâng kuăn ngo ki rêh ối a kong ngo Tây Nguyên kân  krip, hdroâng Mạ rêh ối tơkŭm tiô kơ pơlê, vâi tối dêi ƀon. Hdrối nah, rêm pơlê ai sap ing 5 troh 10 toăng hngêi trá xŏn a’ngêi, cho tíu ki rêh ối dêi hên rơpŏng ki kŭn rơtế ai tơdroăng tơrŭm pơla khu hdroâng tung rơpŏng. Rêm rơpŏng pơrá ai hnôu báu ƀă hơpiâp on krê. Maluâ ti mê, tơdroăng rêh ối rêm hâi nôkố hiăng ai hên ki pơhlêh, mâu hngêi trá xŏn ôh tá ai hên môi tiah hdrối nah, pơhlêh amê, cho hngêi trá ki ku kŭn, bu vâ ăm mâu vâi on veăng dêi kuăn ‘nĕng. Xuân mâi tiah mâu hdroâng kuăn ngo ki ê a Tây Nguyên, mơngế Mạ ai khôi túa, vêa vong krê xêh, ki má môi cho mơhno tối a hmân ếo pơtâk ki tĕn ƀă mâu tơmeăm tĕn tiô khôi vâi krâ roh nah.

Tiô khôi hmâ dêi hdroâng kuăn ngo, mâu vâi kuăn kơdrâi hdroâng Mạ drêng hiăng châ 9 hơnăm, châ 10 hơnăm hiăng châ dêi jâ, nôu hnê tơdroăng tĕn hmôu jiâ, van khăn xên. Vâ tĕn mâu hmôu jiâ ki lĕm mơnâ mâ ngăn, mơngế Mạ athế pêi pro hên tơdroăng, ing tơdroăng pêt kơpê, kơxĕng, tâm mơngiơk, vế a túa tĕn klêi mê nếo tĕn khât. Bu ƀă túa ki tĕn mê ai to loăng ƀă kơlá, bu iâ êt tơmeăm la mơngế Mạ hiăng mơjiâng chiâng mâu hmân ếo, hmôu jiâ ƀă mâu túa rơneăm ki lĕm mơnâ mâ ngăn, ai rơneăm ki lĕm má môi, tơtro mâ păng ‘nâng. A hmôu jiâ mê, vâi krâ-nhŏng o ối tăng rah mâu um méa ki lĕm tro tiô khôi hmâ dêi hdroâng kuăn ngo tơná, môi tiah: loăng pơlái, chêm, hngêi trá, kâng ƀă hên hĕng mâu tơmeăm khoăng ki ê. Nôkố, maluâ xúa prế chal nếo la vâi krâ-nhŏng o xuân ối rak vế dêi túa ki pêt kơpê, kơxĕng prế, tâm mơngiơk ƀă tơdroăng ki pro rơneăm um tiô khôi hmâ dêi jâ pôa hiăng hnê ‘măn ăm. Nâ Ka Thoa, ối a ƀon Dà Nghịch, cheăm Lộc Châu, pơlê kong kơdrâm Bảo Lộc, kong pơlê Lâm Đồng tối ăm ‘nâi:

“Drêng hiăng to troh a lâm 4 á hiăng châ dêi nôu hnê túa tĕn tơmeăm khoăng. Nôkố tơkéa vâ tối, tơdroăng tĕn hmôu jiâ hiăng chiâng khât, ôh tá tối mâu tơdroăng ki tĕn pá mê athế pơtối hriâm tơ’nôm ing mâu vâi krâ ki hên hơnăm, mâu krâ pơlê.  Xua ga, tơdroăng tĕn hmôu jiâ, túa cheăng tiô khôi hmâ pin roh ton nah ôh pa chiâng lôi, athế rak vế, pơtối mơdêk hnoăng cheăng dêi jâ nôa ƀă athế rak vế túa lĕm tro dêi jâ pôa pin roh nah”.

Tơdroăng ki ai hên mơngiơk, hên khôi túa vêa vong, kro mơdrŏng ‘na um méa rơneăm hiăng mơjiâng chiâng tơdroăng ki lĕm krip khât tung tĕn mơjiâng hmôu jiâ, ếo pơtâk dêi hdroâng kuăn ngo Mạ. Mê xuân cho khôi túa, vêa vong ki lĕm tro krê dêi hdroâng Mạ tâng vâ ngăn ƀă mâu hdroâng kuăn ngo ki ê tung lâp tơnêi têa.

Mơngế Mạ sap ing chal vâi kra roh nah hiăng hmâ ƀă tơdroăng pêi chiâk pêi deăng, vâi hmâ tối dêi rơnó ki châ tơmeăm ƀă rơnó ki ôh tá châ tơmeăm, hêng klêa lơ phâi cho xua Xeăng ƀă xua Xeăng Báu, Xeăng Kong, Xeăng Têa, Xeăng tTa Klôh pro. Ing tơdroăng loi dêi tiah mê, hiăng chiâng khôi túa, tơlá ki hmâ po rơkâu xối mâu xeăng ki rak ngăn ‘na chiâk deăng. Mâu túa ki rơkâu xối xeăng chiâk deăng cho vâ mơhno tối tơdroăng ki lĕm tro pơla kuăn pơlê ƀă khu xeăng. Kuăn pơlê tơkŭm po mâu tơdroăng rơkâu xối cho vâ koh mơnê kơ khu xeăng, rơkâu pâ mêi tro tô ‘ló, gum ăm tơmeăm pêt mơjiâng chiâng dâi lĕm, kuăn pơlê ai ivá mo sêi têi ‘răng. Tuá ki rơkâu xối xeăng hiăng châ hbrâ to lâi khế, kuăn pơlê rơnuâ kâng, mơdâng kâng, mơjiâng môi toăng hngêi kơlá ki kŭn ƀă hbrâ tŭm mâu tơmeăm păn, ai tá mâu kuăn kiâ ki pleăng ăm xeăng. Pôa Nguyễn Đắc Lộc, ngế ki hriăn plĕng ‘na túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo a kong pơlê Lâm Đồng tối ăm ‘nâi:

“Tơmeăm hdroăng cho ai mâu pu pái, í, peâp ƀă mâu vó. Tiô tơdroăng hmâ loi dêi hdroâng mơngế Mạ tiah kố: pu pái cho vâ mơhno tối ăm kong ilâng ki tĭng, peâp cho vâ mơhno tối cho têa ƀă í cho vâ mơhno tối tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi, xua ti mê, 3 tơmeăm hdroăng kố ôh ta păng lôi tung rơkâu xối”.

Pơlê pơla hdroâng Mạ hiăng hmâ ai túa văn hok ngê̆ thuât chal krâ nah hên túa, tung mê, ai tá tơdroăng hơ’muăn, xôi kiâ ƀă mâu rơngê ting ting, vâi tối dêi Tăm Pơt.

Hdroâng Mạ vâi ai kơtum chêng 6 kơtâ. Dêng vâi tôu chêng rơtế ai tá hơkâ ki nong pro ƀă kéa kơpôu, rak rơ-rêk ƀă tôu mơdêi hên xôh hdrối vâ mơgêi ƀai. Vâi rơtăm hdroâng Mạ hmâ hlŭm khiê̆n plôi, rơvŏng, tơdŭt. Mâu tơdroăng rêh kâ ối dêi Mạ ôh ta păng lôi mâu tơmeăm ki pro pơro, môi tiah chêng, hơkâ, khiê̆n plôi ƀă hên hĕng mâu tơmeăm ki ê. Tung mê, túa tôu chêng cho tĭng ƀă tuăn i hiâm dêi vâi krâ-nhŏng o, tiô tơdroăng ki hmâ loi dêi mơngế Mạ roh vâi krâ nah, mâu chêng xuân ai hiâm mơno môi tiah kuăn mơngế, ai drêng ro, ai drêng khéa hơ’nêng, ga xuân môi tiah kuăn mơngế.

Mâu hơnăm achê pơla kố, kơnôm châ ai tơdroăng tŏng gum dêi kơvâ ngăn ‘na túa lĕm tro dêi mâu kong pơlê kố, túa lĕm tro dêi mơngế Mạ xuân hiăng tŏng gum, ngăn khât tung khôi túa, vêa vong ƀă pơtối mơdêk mâu khôi túa, vêa vong tiô khôi hmâ, maluâ cho mâu khôi túa, vêa vong ki kal git dêi kuăn pơlê. A mâu kong pơlê ki ai hdroâng mơngế Mạ rêh ối, ƀă tơdroăng rak vế pêi pro “Rak vế, chôu ‘măn, um rơneăm, chêng koăng ƀă mâu chêng koăng, prôa, rơvŏng hlŭm dêi mâu hdroâng kuăn ngo” ai hên khôi túa, vêa vong lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo kuăn pơlê hiăng pơtối rak vế, chôu ‘măn, pơtối mơdêk krá tơniăn.