Ô jâ, tung mâu hâi hiăng luâ, Khu hriăn ple\ng dêi UNESCO hiăng séa mơnhên tối ki klâi ‘na Tơnêi tíu Krip lem a Dak Nông. Pâ phep jâ tối ngăn ‘na túa ki mơnhên kố ga ti lâi?

Jâ Tôn Thị Ngọc Hạnh: Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông hiăng pơtroh hồ sơ troh a UNESCO vâ pâ thế Mơnhên Inâi Tơnêi tíu Krip lâp plâi tơnêi a mơ’nui khế 11/2018. Klêi kơ’nâi séa mơnhên ngăn hồ sơ, khu UNESCO hiăng rah xo 2 ngế ki hriăn rơkê ‘na tơnêi tíu, prêi hmốu lâp plâi tơnêi troh a Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông vâ mơnhên ngăn ki ai khât păng ‘nâng akố. Khu ki hriăn ple\ng hiăng lăm séa ngăn 3 hdroh, châ hlo hên tơmeăm khoăng, tơdroăng ki tơviah le\m, vâ châ pơtối tơbleăng ngăn kế kơnía dêi tơnêi tíu, hmốu prêi, mơhno túa le\m tro [ă tơdroăng ki ai xêh khât a kơpong kố.

Lăm tí tăng ngăn kiâp ngo on tung tơnêi hmốu bazan ki xo\n má môi peăng mâ hâi lo pá hdroh châu Á

Roh má môi dó inâi ‘’Rơngê rơngối dêi on [ă têa’’ cho roh ki vâ séa mơnhên ngăn ki kơnía git dêi tơnêi tíu, prêi hmốu akố. Pak^ng mâu hdôu ngo on ki krip krih [ă mâu xí têa le\m mơnâ, ối châ hlo hên kiâp hmốu on tung tơnêi hmốu bazan ki le\m tơviah, xo\n má môi dêi kơpong peưng mâ hâi lo pá hdroh châu Á [ă mâu kiâp hmốu ki ối rak vế mâu tơmeăm khoăng dêi kuăn mơngế sap ing chal vâi krâ roh hdrối nah.

‘’Chuât xơtó ing tơnêi’’-roh ki ôm hyô rơkê ple\ng dêi khu ki séa mơnhên ngăn tơnêi tíu krip le\m Dak Nông

Ki má péa [ă inâi dó ‘’Rơngê rơngối dêi hyôh khía nếo’’. Kố cho roh ki lăm ngăn vâ troh a tíu xiâm, tíu ki ối rak vế ‘na kơnía git dêi mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo M’nông, Rơđế, môi tiah: Rơngê rơngối, hơ’muăn, tơdroăng to\n chêng tơgôu koăng, te\n hmôu, jiâ, te\n tơmeăm xúa tiô vâi krâ roh nah [ă hên h^n mâu tơdroăng ki ê [ă mâu tơmeăm khoăng ki ối rak vế sap ing chal tơplâ Pơhlăng, tơplâ Mih nah.

Te\n tơmeăm-Hnoăng cheăng ki tiah hmâ dêi hdroâng kuăn ngo a kopong Tơnêi tíu krip le\m Dak Nông

‘’Ki chhâk xơtó ing klo plâi tơnêi’’ cho inâi ki pơxá dêi roh lăm séa ngăn má 3, mơhno ăm khu ki hriăn ple\ng mê châ ‘nâi nhên mâu tơnêi tíu, kong kế ki chiâng ai xêh mê, môi tiah long Tà Đùng, xí têa granit, tíu ki loăng chiâng hmốu [ă hên h^n mâu tíu ki ê. Klêi mê, châ tơmâng ngăn tơdroăng ki vâi to\n chêng tơgôu koăng a hngêi mơđah tơbleăng mâu prôa, rơvo\ng hlu\m chal vâi krâ roh nah, chêng koăng dêi mơngế Mạ, Hngêi ki ‘măn tơbleăng mâu tơmeăm ki pro pơro’’.

Hmôu-jiâ-Tơmeăm ki hmâ te\n mơjiâng hên dêi Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông

Ô jâ, klêi kơ’nâi tơdroăng ki lăm séa mơnhên kố dêi Khu ki hriăn rơkê UNESCO ga ai pơxúa ki klâi ăm kơ Tơnêi tíu Krrip le\m Dak Nông?

Jâ Tôn Thị Ngọc Hạnh: Hneăng ki lăm mơnhên ngăn a tơnêi tíu dêi mâu khu ki hriăn rơkê UNESCO ti xê to môi tơdroăng ki pơkâ thế pêi pro, ki kal akố tung pơla séa mơnhên ngăn hô sơ vâ mot tung khu tơru\m cheăng Tơnêi tíu Krip le\m dêi Dak Nông, mê akố ối cho roh ki Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông ối châ tơmâng mâu vâi krâ ki tối tơbleăng, veăng pơtâng khe\n tơdroăng ki ai păng ‘nâng [ă ki ai pơxúa tung pơtối rak vế, ‘măn chôu, mơdêk râng vế mâu tơmeăm khoăng ki kơnía tung tơnêi tíu ki krip le\m mê. Kố xuân cho roh ki vâ Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông djâ tơdjêp [ă po rơdâ tơdroăng cheăng tơru\m [ă mâu Tơnêi tíu Krip le\m ki ê, tung lâp plâi tơnêi dêi UNESCO ki pơkuâ rak’’.

Jâ Tôn Thị Ngọc Hạnh, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an kong pơlê, Kăn pơkuâ Tơnêi tíu krip le\m Dak Nông

Klêi kơ’nâi 3 hâi lăm séa mơnhên ngăn, khu hriăn ple\ng hiăng tơpui tơno [ă chêh hdró mâu tơdroăng ki pơkâ dêi UNESCO, ngin xuân hiăng tối mơnhên mâu tơdroăng ki lâi khu ki mê vâ hlê ple\ng. Khu hriăn ple\ng hiăng mơnê hên khât tơdroăng ki hbrâ rơnáu, kơdo mơ-eăm dêi kong pơlê. Apoăng, Khu hriăn ple\ng hiăng tối, pin hiăng pêi pro tro tiô tơdroăng ki hiăng pơkâ [ă xuân ai mâu rơkong tối tơbleăng, hnê khe\n mâu tơdroăng.

Klêi kơ’nâi khu hriăn ple\ng prếo kô ai chêh tối nhên mâu tơdroăng ki kal tung hlá mơ-éa vâ vâi tối tơbleăng nhên a Hneăng hôp ‘na Tơnêi tíu Krip le\m lâp plâi tơnêi UNESCO a khế 9 hơnăm 2019 a Indonesia, ing mê ah, pơtroh ăm Khu kăn xiâm chêh tôm xo rơkong ki ngăn ‘na Tơnêi Krip le\m lâp plâi tơnêi tơpui tơno tối, séa mơnhên. Troh a khế 4 hơnăm 2020 nếo châ tối tơbleăng ki păng ‘nâng’’.

Vâ khoh châ séa mơnhên ngăn ki tơtro khât, jâ búa tối mâu tơdroăng kơdo mơ-eăm dêi kong pơlê tung rak vế, chôu ‘măn, pơtối mơdêk ki tơtro dêi Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông?

Jâ Tôn Thị Ngọc Hạnh: Pơla hdrối kố nah, Khu pơkuâ ngăn Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông hiăng pêi cheăng tơru\m [ă mâu khu râ, kơvâ cheăng [ă hiăng mơ’no hên troăng hơlâ hnê tối, hnê hriâm vâ mơdêk ki hlê ple\ng ‘na tơmeăm khoăng, tơnêi tíu krip le\m, túa ki rak ngăn, pơtối mơdêk ki kơnía git dêi tơmeăm khoăng kố troh kuăn pơlê hlê ple\ng nhên, ki rơhêng vâ tối, khu râ vâi droh rơtăm. Ki rơhêng vâ tối sap ing hơnăm 2018 troh nôkố, Khu hnê mơhno hiăng tơru\m cheăng [ă mâu tơring, cheăm, hngêi trung vâ ăm mơngế lăm pôu ngăn, tối mơnhên Tơnêi tíu Krip le\m, ing mê ah, kum ăm vâi châ hlê ple\ng nhên ‘na tơnêi tíu ki tơtro tơxâng châ kơdeăn khe\n. Klêi mê ah, po troăng hơlâ, mơhnhôk pơlê pơla mơjiâng mâu túa cheăng vâ mơnhong ôm hyô krá tơniăn, mơjiâng mâu tơmeăm khoăng ki vâ ăm tơmối mot ôm hyô vâ mơhno tối um méa dêi Tơnêi tíu Krip le\m Dak Nông troh [ă pú hmâ tung tơnêi têa [ă lâp plâi tơnêi.

Hôm, mơnê kơ jâ!

Quốc Học – Hoàng Qui chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng