Môi kơmăng apoăng khế 3, tung kơbong ki rơdâ tá hâi teăm châ 10 met karê dêi hngêi nâ nôu Sia, ối a pơlê Knie#t, cheăm Ea Ktur, tơring }ư\ Kui`, kong pơlê Dak Lak, 3 ngế ki pơchoh dế thâ pêi vâ re\ng klêi mâu ếo pơtâk ăm vâi. Nâ H’Trim Êban (krếo cho nôu Đuêm), tối ăm ‘nâi, 30 plâ ếo pơtâk kố cho dêi hngêi Xuăn ki mơdró ôu kâ pơkoăng vâ te\n, pơchoh ăm mâu ngế ki cheăng tung mê. Ếo [ă kơdró pơtâk mơngiơk prăng, a rơno\ng, kơdró ko\ng ếo [ă a kơdró pơtâk châ pơtâ rơneăm [ă tơdroăng ki te\n [ă ko\ng tiô khôi hmâ dêi hdroâng Rơđế. Nâ H’Tri, hơ’muăn tối, vâ chê 3 hơnăm hiăng luâ, ing tơdroăng kơdo mơ-eăm tơ-uân pơchoh tơmeăm akố a kong măng, nâ xuân hiăng châ ai liăn vâ hrê tung rơpo\ng hngêi.

 ‘’Rêm khế xuân châ 3 rơtuh liăn, mê cho riân kơxo# liăn ki pêi a kong măng xo, tâng pêi tá kơhâi nếo liăn khế kô tâk hên luâ tâ mê. Tơná á kố, tơdroăng rêh kâ ối xuân ối trâm hên xahpá, ôh tá ai tơnêi pêi chiâk deăng xua mê bu to lăm pêi cheăng ăm vâi. A kong măng á troh akố vâ pơchoh, rơneăm ếo pơtâk. Xua ti mê, ai tơ’nôm tơdroăng cheăng a kơmăng vâ híu châ pêi lo liăn ăm dêi rơpo\ng hngêi’’.

Nâ H’Ler (peăng hơ-ếo) tối mơhno kế tơmeăm ki hiăng pơchoh, rơneăm ăm mơngế ki rôe

To lâi hơnăm hiăng luâ, tơdroăng cheăng dêi hngêi pơchoh hmân ếo Nôu Sia pơrá to\ng kum ai cheăng pêi tơniăn ăm mâu vâ nâ o ki rơkê te\n hmôu, jiâ a pơlê Knie#t [ă mâu pơlê achê mê. Khu ki thế te\n hmôu rế hía kal vâ ai hmôu jiâ, ếo pơtâk rế hên, tơdroăng ki vâ pơtâ kế rơneăm ki cho păng ‘nâng dêi kuăn ngo Rơđế rế hía xuân rế hên. Jâ H’Djưm Niê (ối krếo jâ Y Nhen), nôkố hiăng luâ 70 hơnăm, ối a pơlê Jung A, cheăm Ea Ktur, tơring }ư\ Kui` tối ăm ‘nâi, sap ing hâi ki ‘nâi te\n, pơchoh nah troh nôkố, ôh tá la lâi jâ te\n, pơchoh hên ó môi tiah dế kố:

‘’Péa hơnăm vêh ngi kố, á hmâ pơchoh tiô tơdroăng ki pơkâ thế dêi nâ H’Ler tê, xua ai hên khu ing ê troh akố thế nâ pơchoh ăm ếo pơtâk kuăn ngo. Môi tiah tung rơpo\ng ngin ga ai 3 ngế, mê hâi kố ai tơ’nôm o hdrui kơdrâi á xuân veăng te\n, pơchoh. Hdrối nah xuân ai pơchoh tiô tơdroăng ki khu ê thế pơchoh tiô túa vâi vâ, la nôkố, ngin bu pơchoh vâ ăm mâu khu nâ o tung pơlê xo’’.

Nâ H’Ler Êban tơ-uân a kơmăng [ă hâi pơtê vâ chêp pơchoh, kơpó mâu tơmeăm ki vâi thế pơchoh a hngêi dêi tơná

Mâu túa ki pôe, pơchoh tiô chal nếo, tơtro [ă tơdroăng ki vâ pêi cheăng a hngêi pêi cheăng, pơtâk tơpêang, pơtâk maxi, pơtâk t^ng ká [ă hnối ai rơneăm a hên tíu dró k^ng pơtâk, ing mê vâ pro ăm ga rế tơ-eăng le\m tâ. Ché thun ki ai troăng rơnhôk kân, thun ki ai troăng rơchôk ku\n cho ché ki hơ’leh ăm hmôu ki hmâ te\n hdrối nah, pro ăm pơtâk ga rơmuăn, rơpâ, pro ăm ngế ki truâ, sâp mê môi tiah tâ rơhôi, rơngiâp, phuâng iâ. Mâu tơdroăng ki pơchoh tiah mê ga kum ăm hngêi kơmăi pơchoh Nôu Sia rế hía thăm rế ai hên ngế rơhêng vâ rôe. Môi ngế ki hmâ rôe ếo pơtâk dêi hngêi kơmăi pơchoh ếo pơtâk nôu Sia tối, jâ H’Rum {yă (ối krếo cho jâ La Ra), ối a cheăm Drai Bhăng, tơring }ư\ Kui`, kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố, tơdroăng ki rơkê pơtâ pơkrâ pơla hmôu roh vâi krâ nah [ă ché chal nếo nôkố, klêi mê ai pơtâ tá túa rơneăm hiăng kum ăm ếo pơtâk, kế dâi pơrá châ rak vế tiô khôi túa, vêa vong dêi mơngế Rơđế nah [ă chal nếo, xuân tơ’lêi vâ dâi, vâ sâp.

‘’Ếo pơtâk kố ga ai tơdroăng ki pơchoh pơtâ mâu túa rơneăm tiô chal vâi krâ nah [ă hmôu, ché xuân ai pơtâ há, túa pơchoh ki nếo, dâi, sâp ga tơtro ‘nâng, ga yâu châ ôh tá lối hâ lơ tô pơ-oh môi tiah ếo pơtâk roh vâi krâ nah hmâ te\n. Ếo pơtâk chal nếo kố xuân chiâng vâ dâi tung mâu leh mơd^ng kân, môi tiah t^ng rơkâu kơno têa lơ mâu t^ng ki ê mê ngin xuân hmâ dâi mâu tơmeăm kố’’.

Mâu ếo pơtâk [ă um rơneăm ki pơtâ ăm ếo pơtâk

Nâ H’Ler Êban, cho ngế pơkuâ hngêi pơchoh ếo pơtâk Nôu Sia tối, hdrối nah, xua ing hiâm mơno rơhêng vâ mâu túa rơneăm ki le\m, mê nâ hiăng pơchoh xêh mâu ếo pơtâk, bro rơneăm mâu ếo pơtâk mê vâ tơ’lêi dâi tung chal nếo. Mâu túa rơneăm kố, klêi mê, hên vâi nâ o rơhêng vâ há vâi hnối thế nâ bro pơtâ ăm túa rơneăm ki mê. Ing mê, nâ hiăng tơmiât tăng troăng ki vâ pơtối mơnhông, ing mê, vâ dêi rơpo\ng hngêi pêi lo liăn ngân, xuân cho túa ki vâ mơhno tơbleăng, tối tơno mâu túa ki le\m tro dêi túa rơneăm, ếo pơtâk tiô chal vâi krâ nah dêi tơná.

Sap ing hơnăm 2017, Nôu Sia hiăng pơxiâm tế dêi ếo pơtâk tung Facebook [ă Zalo. Mâu ếo pơtâk ki pơchoh, rơneăm tiô chal nếo hiăng châ hên khu ngế tung kong pơlê, [ă kong pơlê ki ê rơhêng vâ rôe, thăm nếo, ai tá mâu ngế Việt Nam ki rêh ối a kong têa Mih, Australia. Dế nôkố, hâi ki lâi nâ xuân ai mơngế thế nâ pơchoh, rơneăm ếo pơtâk, xuân ai drêng ‘nâ vâi thế nâ pơchoh, rơneăm hên ó ‘nâng. Tâng vâ riân rêm khế hngêi kơmăi kố tê sap ing 30 troh 40 plâ ếo pơtâk, [ă yă ki kơnâ ga ai sap ing 400 rơpâu troh a 1 rơtuh môi plâ ếo lơ pơtâk.

Túa rơneăm hmôu jiâ vâ pơtâ ăm ếo xo\n, môi troăng prôk ki nếo [ă tâi tâng tơmeăm te\n, pơchoh dêi hngêi pơchoh ếo pơtâk Nôu Sia

Nâ H’Ler Êban ai tối tiah kố, hnoăng cheăng xiâm cho Kăn pho\ hnê ngăn hdroâng kuăn ngo-Ho#i đong hnê ngăn kong pơlê Dak Lak, tơdroăng cheăng tơvâ tơvân hên ó. Nâ athế tơ-uân chôu phut a rêm kong măng [ă mâu hâi pơtê cheăng ăm tơnêi têa vâ rơtế pơchoh [ă dêi mâu ngế ki kum cheăng. Nâ dế tơmiât pói vâ po rơdâ tơdroăng cheăng dêi hngêi pơchoh rơneăm [ă chêh kơchuâ hên túa ếo pơtâk tro tiô chal nếo vâ tơtro, tơxâng [ă tơdroăng xúa, dâi ếo pơtâk tiô chal nếo, xúa mâu kế rơneăm dêi hdroâng kuăn ngo roh vâi krâ nah vâ ga tơtro [ă túa ki sâp rơnuâ tiô chal nếo.

‘’Á tơmiât hngêi pơchoh, rơneăm kô châ pro hên mâu ngế ki kal rơhêng vâ rôe, vâ dâi mê la ngiâ kố ah, á pói rơhêng vâ, ti xê bu ‘mâi rơnêu tung túa pơchoh, rơneăm tiô dêi hdroâng kuăn ngo Rơđế xếo mê ối thăm mơjiâng hên rơneăm ki le\m ro ki ê, hnối bro rơneăm ăm ếo xo\n, vâ ga chiâng xêh tơmeăm ki le\m ro tiô chal nếo. Tâng lơ châ pơtối châ pơchoh, rơneăm hên tiô tuăn mơno dêi mơngế ki vâ xúa, vâ dâi, drêng mê kô thăm pro ăm mâu vâi nâ o ai cheăng pêi đi đo [ă pêi lo liăn ngân há’’.

Tơdrêng [ă tơdroăng pôe ché, te\n hmôu [ă pơchoh hên túa ki nếo, nâ H’Ler Êban ối tơmiât kô pơchoh hên mâu kế tơmeăm ki hmâ xúa ki ê, môi tiah kơleăm, hmôu, jiâ, rơmoăng, kơtong tâ liăn, kơtong y^ng, kơbăn [ă hía hé kô mơjiâng pro kế tơmeăm vâ tê ăm tơmối ki lăm pôu ngăn, ôm hyô, xah hêi vâ rôe dâi. Nâ tơngah, mâu kế tơmeăm kố kô kum vâ mơhno tơbleăng, pơtroh tối ăm nho\ng o, tơmói achê hơngế ‘nâi ‘na kế tơmeăm, hmôu jiâ, túa rơneăm, ếo pơtâk tiô chal vâi krâ roh nah dêi mơngê Rơđế, veăng kum pơtối rak vế, mơhno mơjiâng khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná.

H’Xíu H’Mok chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng