Ngoh  Rơ Châm Uy ƀă 13 rơpŏng kuăn pơlê mơngế Jarai ối a pơlê Phụng, cheăm Ia Mơ Nông, tơring Chư Păh hiăng khên tơnou veăng pêt sầu riêng tiô pơkâ VietGAP. Ngoh Rơ Châm Uy tối: pêi chiâk túa nếo nôkố kal ai tơmeăm ki pêi lo tro tiô pơkâ troh tơdroăng pêi krá tơniăn ăm mơngế ki rôe xúa.

"Veăng pêi tiô túa VietGAP, ngin châ hriâm kih thuât pêt ƀă rak ngăn loăng plâi xúa phon hưh cơ ƀă pơkeăng sinh hok teăng phon hoă hok, lĕm ăm hyôh kong prâi xuân môi tiah lĕm ivá kuăn mơngế. Malối cho kơ’nâi ah pin tê tơmeăm ki mê ai pơxúa tâ’’.

Vâ pêt loăng plâi krá tơniăn, hmâ ƀă hyôh kong prâi, hên kuăn pơlê ki pêi chiâk a Gia Lai hiăng ôh tá pơtê hriăn plĕng ki nếo ƀă pêi châ tơƀrê drêng xúa tung pêi chiâk. Pôa Phan Văn Vĩnh ối a pơlê kân Ia Kha, tơring Ia Grai cho môi tơdroăng vâ pơtih ăm hlo ƀă tơdroăng hriăn tăng nâi plĕng xêh xúa pêi tơƀrê ‘na phon ki pro ƀă sinh hok vâ rơvât ăm kơdrum loăng sầu riêng ki 350 xiâm ƀă 5 sào kơdrum krui kơxái. Ƀă tơdroăng hlê plĕng dêi tơná, pôa hiăng hriăn pro mâu phon men vi sinh tơƀrê ing tơmeăm hiăng ai hlâu mê cho ká têa kroăng Sê San tơkŭm bă têa ngeăm kơtếo.

“A xuân tơmiât rôe ká a têa kroăng Sê San ƀă mâu tơmeăm ki ai hlâu klêi mê tâm, a hriăn pro vâ tôh loăng. Tơ’nôm nếo a rôe men sinh học pro mơ-ŭm ƀă teăm ngeăm kơtếo klêi mê a xôh vâ kơdê mâu pơreăng ki ối a loăng. Hlo tơƀrê ƀă hlối lĕm hyôh kong prâi, yă hlối rơpâ’’.

Hlo rế hên ngế vâ rôe dêi tơmeăm mê, kong pơlê Gia Lai hiăng tơmâng ‘no liăn hriăn pro mâu phon ing reăng plâi. Nôkố kong pơlê Gia Lai ai lối 100 khu mơdró ƀă khu pêi cheăng tơrŭm dế tơrŭm ƀă kuăn pơlê vâ mơnhông tơƀrê a kơpong pêt loăng plâi, tung mê ai vâ chê 10.000 ha hiăng châ ăm mah kơxô̆ kơpong pêt. Malối, 38 tíu pêi cheăng hriăn pro ƀă ivá kơmăi pro 1.500-1.7000 tâ̆n/hâi dế pêi cheăng tơƀrê, ai xiâm vâ tế tơniăn ăm kuăn pơlê tung kong pơlê. Kong ti veăng Tơlo liăn Nafoods Tây Nguyên cho môi tung mâu khu mơdró ki pêi ahdrối tơdroăng mơjiâng tơrŭm cheăng mê. Pôa Hồ Hải Quân, Ngế pơkuâ kong ti tối:

“Ngin hiăng tơkŭm tơrŭm ƀă ing tơdroăng mơjiâng kơpong pêt dêi tơná ki kâi châ séa ngăn ing tơdroăng tơrŭm ƀă khu pêi cheăng tơrŭm, mâu kong ti tê mơdró tơmeăm pê lo ing chiâk deăng tung kong pơlê. Tơdroăng tơrŭm mê kum ngin rak ngăn ki tơƀrê ƀă tăng xiâm pêi lo tơmeăm vâ châ tơƀrê’’.

Koh hmât pó vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ! Kơ’nâi kố cho tơdroăng xiâm roh tơpui tơno dêi Ngế chêh hlá tơbeăng ƀă pôa Lưu Trung Nghĩa, Kăn pơkuâ Khu pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê kong pơlê Gia Lai ‘na mâu tơdroăng tơ’lêi hlâu, pơloăng mơnúa ƀă mâu pơkâ pêi la ngiâ troh pêt mơjiâng loăng plâi kâ a kong pơlê Gia Lai tung la ngiâ.

-Pâ mơnê pôa Lưu Trung Nghĩa, Kăn pơkuâ Khu pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê kong pơlê Gia Lai hiăng veăng roh tơpui tơno. Ahdrối mê pôa hôm chiâng tối ăm ‘nâi tâi tâng ‘na pêt mơjiâng plâi kâ dêi kong pơlê Gia Lai tung mâu hơnăm achê kố?

-Pôa Lưu Trung Nghĩa: Gia Lai cho kong pơlê ai kong kế ƀă ƀăng deăng kân rơdâ, ƀăng deăng pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi kong pơlê rêm hơnăm dâng 600.000 hectar, kong prâi tơnêi tơníu tơtro pêt mâu loăng plâi kâ. Khu kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng Gia Lai xuân hiăng ai pơkâ 10 ‘na pêt mơjiâng kơchâi drêh, reăng ƀă plâi kâ tung kong pơlê. Vi ƀan kong pơlê xuân hiăng mơjiâng tơdroăng tơkêa bro 107, mơnhên mâu tơmeăm ki mơnhông, tơ’lêi hlâu dêi tơrêm tơring, dêi lâp kong pơlê, mơnhên troăng prôk la ngiâ kô pêt mơjiâng dâng 40.000 hectar kơchâi drêh, 80.000 hectar plâi kâ. Ƀă ƀăng deăng môi tiah mê kô ôh tá tơxup tơbriêt ƀă mâu loăng plâi ki ê, ngin kô pơtroh mâu loăng plâi ki ôh tá châ tơƀrê, ôh tá djâ châ tơƀrê cheăng kâ pơhlêh pêt mâu loăng plâi kâ tơtro vâ mơdêk ki kơnâ, tơniăn ai cheăng pêi ăm kuăn pơlê. Kong pơlê ai mâu khu loăng plâi kâ ki xiâm môi tiah priât, krui kơxái, plâi ƀơr, sầu riêng, sik ƀă hía hé, xua mê mâu loăng plâi ki xiâm kô châ djâ tung pêt mơjiâng.

-Ing mâu tơdroăng tơ’lêi hlâu dêi kong pơlê mê kơvâ pêi chiâk deăng kong pơlê Gia Lai hiăng pêi pro tơkŭm pêi pro pêt mơjiâng plâi kâ tung kong pơlê môi tiah lâi, ô pôa?

-Pôa Lưu Trung Nghĩa: Tơdroăng mơnhên troăng prôk la ngiâ dêi Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă Mơnhông mơdêk thôn pơlê, Chin phuh kĭ mâu pơkâ kơthơ vâ tê ngi kong têa ê chính ngăch mê kố cho roh tơ’lêi hlâu vâ Gia Lai vêh tơkŭm po pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, ki nhên cho kơvâ kơchâi drêh plâi pôm tơtro lĕm, tơxâng kal vâ dêi kơchơ mơdró. Tung pơla kố nah cho tơdroăng ki veăng dêi khu tê mơdró ƀă kuăn pơlê hiăng kum kơvâ kơchâi drêh plâi pôm ing ôh tá tơxâng mê nôkố pêng kơdâm 150 rơtuh dollars/hơnăm. Tâng pêi tơtro lĕm, ai pơkâ inhên, ai mơnhên troăng prôk la ngiâ dêi tơnêi têa, xuân môi tiah tơdroăng kơtăng hnê mơhno dêi Vi ƀan kong pơlê rơtế mâu khu tê mơdró kân vâ mơnhông môi kơpong krá tơniăn ‘na kơpong pêt, ai khu tê mơdró rơdêi vâ mơ’no liăn tơdjêp ƀă pro tíu vâ tơkŭm pêt mơjiâng. Tơdroăng nếo xuân cho khu tê mơdró mê nếo tơxâng kơchơ mơdró kal. Pói vâ Gia Lai kô ai mâu roh tơ’lêi hlâu pêt mơjiâng tơmeăm krá tơniăn, tê ngi kong têa kô djâ pêi lo liăn châ rơtal dollars ‘na kơvâ kơchâi drêh plâi pôm.

-Tơ’lêi hlâu cho môi tiah mê, tung tơdroăng pêi pro a kong pơlê ai trâm mâu pá puât ki klâi, ô pôa?

-Pôa Lưu Trung Nghĩa: Tung pơla kố nah, tung tơdroăng pêt mơjiâng ngin hlo mâu tơdroăng ki dế trâm tơmâng rơhêng vâ ‘nâi khât. Má môi cho tơdroăng tơkŭm po pêt mơjiâng tơmeăm, mâu khu tê mơdró cho mâu khu tê mơdró rơdêi, mâu khu tê mơdró ki loi tơngah dêi kơchâi drêh, plâi pôm Việt Nam. Ai tơdroăng pơkuâ, ai tơmeăm cheăng kâ, châ mot mâu kong têa ki pro pá kơtăng ƀă ivá rơkê tơkŭm po mơjiâng pro, hriăn plĕng mâu kơpong pêt ing tơrŭm cheăng vâ tơkŭm mâu rơpŏng kuăn pơlê pêi chiâk deăng vâ pêt mơjiâng tiô pơkâ ki kơchơ mơdró pơkâ, khu tê mơdró pơkâ ƀă mâu rơpŏng kuăn pơlê môi tuăn, kố cho tơdroăng pêi ki kal. Ví tơdroăng khu tê mơdró ôh tá tơmâng troh kơpong pêt, mê bu mơ’no liăn cheăng pro hngêi kơmăi a kơlo tơdế rá, drêng ai tơmeăm châ yă mê rôe, mê ai trâm pá ‘na kơchơ mơdró mê ôh tá ai tŭm ivá, klêi mê lôi kuăn pơlê pêi chiâk deăng.

-Pôa ai tơpui tối klâi, pơkâ ki klâi vâ kơvâ loăng plâi kâ kong pơlê kô mơnhông krá tơniăn?

Pôa Lưu Trung Nghĩa: Kơvâ pêi chiâk deăng Mơnhông thôn pơlê hiăng khŏm kơtăng hnê mơhno ‘na hdrê pêt cho tơdroăng pêi ki kal khât ki nôkố dế ôh tá hâi têi, mâu tơring tá hâi têi xua mê ngin pơkâ thế kal ai mâu troăng séa mơnhên ngăn ‘na hdrê. Tâng mơ’no pêt mơjiâng mâu hdrê ki ai pơreăng mê tung kong kế drêng tâ pơreăng kô chiâng pơreăng kân kô xut tâi kơvâ pêt mơjiâng tơmeăm ‘na mâu kơchâi drêh plâi pôm xua mê tơdroăng pêi ki kố cho tơdroăng pêi ki kal ƀă ôh tá chiâng tơngôu. Ai tơdroăng ki tŏng kum dêi kơ koan pơkuâ tơnêi têa ƀă râ xiâm tơnêi têa, kong pơlê kô hbrâ rơnáu rơtế ƀă mâu khu tê mơdró pêi pro troăng hnê mơhno dêi Tơnêi têa vâ pơkuâ ƀă mơnhông krá tơniăn.

-Hôm, pâ mơnê hên kô pôa!