Rơpŏng pôa Hoàng Quốc Bài a thôn 5, cheăm Hoà Phú, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak cho rơpŏng ki apoăng păn hơkêh ing 20 hơnăm hdrối. Nôkố rơpŏng pôa dế păn 3.500 to hơkêh tung 4 to klôh, tâi tâng tíu păn cho 10 rơpâu met karê, châ xo liăn dâng 700 rơtuh rêm hơnăm. Hơkêh hmâ rêh a râ ki trâu, kơhbo kâ mâu kế ki ai tung têa, tơ’lêi păn, mo, rĕng kân ƀă ôh tá ai pơreăng. Pôa Bài ăm ‘nâi:

“Hơkêh tĭng tum gá kâi trâng ƀă pơreăng, ká ki ai xêh tung têa ôh tá chiâng vâ pơchông ƀă, ká iâ tro pơreăng. Hơkêh a kroăng gá kâ tơmeăm ki ai xêh tung têa, kâ mâu xi xŏng ki kŭn, ‘na păn mê xuân pơliê xi xŏng ăm gá kâ môi tiah mê. Pakĭng mê, á xuân pơhlêh uâ tơ’nôm phái, tâk, alâi pế vâ hơ’lâk ăm ká kâ tơ’nôm”.

Xuân a thôn 5, cheăm Hòa Phú, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, ngoh Lê Văn Kiên ai 5 to klôh têa păn hơkêh ƀă tíu păn cho 13 rơpâu met karê, dế păn 4.500 ká. Ngoh Kiên ăm ‘nâi, vâ păn hơkêh chiâng dâi, pơklât thế rah xo hdrê ká ki mo, tơniăn tŭm kế kâ ối drêh, krúa; ƀă athế đi đo pơhlêh têa tung klôh, pôi tá ăm klôh tro ‘mêi. A kơpong a kĭng kroăng, rơnó mê hngê mê têa gá hên, tơdroăng ki hdoăng mơ’no têa tung klôh gá tơ’lêi, la a rơnó mơdrăng, kơdró têa xiâ, pá vâ hrik têa ‘mot tung klôh. Ƀă têa klôh mê ôh tá tơtro xua ai êak krêng ƀă ai hên mâu kế ki ôh tá krúa. Xua mê ngoh Kiên athế xo têa ing klâng tung kơpong ƀă ing mâu têa plông. Ngoh Kiên tối:

“Ƀă klâng 3 rơnó a chê kố drêng lâi xuân ai têa, klâng ki kố dêi mâu rơpŏng kuăn pơlê, drêng vâi ôh tá pêi mê á lăm pro hno têa vâ ăm têa mot tung klôh. Pro môi to hno ki xiâm a ko peăng pá tá ƀă xúa tá têa plông ăm hiu mot tung klôh mê mơ’no pơhlêh lo pa gong. Kơdró têa a long rế trâu rế lĕm, môi tiah long hngêi á hmâ rak têa a kơdró dâ dâng ing 1 troh 2,5 met”.

Tiô pôa Nguyễn Thanh Quang, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Hòa Phú tối ăm ‘nâi, lâp cheăm nôkố ai lối 60 rơpŏng păn hơkêh, tâi tâng mâu ká mê cho 110 tâ̆n. Yă tê nôkố ing 270 – 350 rơpâu liăn/kg, ngăn tiô tơdroăng hngăm dêi ká. Hơkêh dêi mâu rơpŏng a cheăm păn troh lâi tê tâi troh mê. Vi ƀan hnê ngăn cheăm hiăng mơjiâng Khu pêi cheăng tơrŭm Nông nghiệp Xanh gum kuăn pơlê păn, mơjiâng inâi hơkêh chiâng ká ki kơhiâm dêi cheăm ƀă tíu ôm hyô pơlê pơla lăm ngăn tíu păn hơkêh ƀă hên ki ê. Pôa Nguyễn Thanh Quang tối:

“Nôkố tơmeăm OCOP dêi cheăm Hòa Phú hiăng châ mơnhên péa to tơmeăm mê cho hơkêh ƀă yến sào. Hơnăm 2025 Vi ƀan hnê ngăn cheăm Hòa Phú kô hnê, mơhnhôk, tŏng gum kuăn pơlê vâ po rơdâ mâu túa păn ká hơkêh drô kroăng Srêpok. Hên rơpŏng kuăn pơlê xuân dế kui klôh, vâ păn hơkêh vâ châ xo liăn tơ’nôm”.

Vâ păn hơkêh chiâng dâi lĕm, pôa Nguyễn Văn Nam, Kăn ngăn ‘na Ƀơrô Hnê mơjiâng ƀă pơtâng tối tơdroăng nếo, Tíu xiâm hnê mơhnhôk chiâk deăng, Hdrê loăng pêt, Mơnăn păn kong pơlê Dak Lak hiăng ai hnê tối mâu vâ rơkê pro pêi pro ƀối tiô kih thuât rah hdrê hơkêh, pro mơgrúa klôh păn, rak chĕm, ƀă túa ki hbrâ mơdât tro kơmeăn a khu hơkêh. Pó vâi krâ-nhŏng o kô tơmâng.

-Pôa búa tối a kong pơlê Dak Lak păn mâu hdrê hơkêh ga tiah lâi, ô pôa?

Pôa Nguyễn Văn Nam: Ô vâi krâ - nhŏng o, dế nôkố ai hên rơpŏng hngêi păn mâu hdrê hơ’kêh a kong pơlê Dak Lak, tung mê, ga ai 2 khu păn. Khu păn má môi, cho mâu lrơpŏng ki rêh ối drô kĭng têa kroăng Srêpok păn hơ’kêh ing tơdroăng ki vâi lăm xế, lơ tăng hlâm, kăng nâ, vâi châ rup hdrê hơ’kêh djâ păn a klôh têa a kơdrum hngêi tơná. Hdrê hơ’kêh ki kố, kéa ga vâ prá prăng, jế, mơná, tĭng ga cho vâ tu tum iâ. Khu rơpŏng păn ki má péa vâi hmâ păn tung têa kroăng ki ai kâng tâ tá ƀă nâ, hlâm ki kân, kuăn pơlê lăm rôe hdrê ing klôh păn, long păn hên hdrê ing kơpong  peăng mâ hâi Luô tơnêi têa. Kố cho hdrê hơ’kêh nha, ga vâ môi tiah hơ’kêh ai tĭng tum, la kéa ga bông thâl tâ, tĭng ga vâ prăng, ôh tá xêi tum khêi. Kuăn pơlê tơkŭm păn a mâu nâ ki kân a mâu long, rơchôa, môi tiah Krông Ƀuk Hạ, long Ea Kao.

 -Rah xo hdrê hơ’kêh vâ păn cho tơdroăng cheăng ki kal má môi, tiah mê, vâi krâ kal athế tăng rah hdrê ká ki tiah lâi ki dâi lĕm, ô pôa?

Pôa Nguyễn Văn Nam: Ƀă hdrê hơkêh ki vâi krâ hiăng tăng rah, cho ing mâu roh lăm tơnăng ká, la châ ká ki kŭn a têa kroăng Srêpok, xua ti mê, ki kal athế tăng rah hdrê ká ki ối xâk mŭm, ôh tá tơlêa kơchêa, mơná, kéa, ki kal akố, ôh tá xê tơnăng tiô kơ tơdroăng ki xúa hmốu on ki hrik. Tâng tơnăng ká tiô kơ tơdroăng xúa hmốu on vâ hrik mê pin xo ká ki mê păn ga ôh ta chiâng dâi, chiâng la ga hrá kân. Ƀă hơkêh ki rôe ing peăng mâ hâi Luô, kơnôm ing tơdroăng ki vâi păn vâ pro hdrê hên hĕng, ki kal má môi, hdrê hơ’kêh athế tơ’mô, kéa ga bông thâl lĕm, ivá rơdêi, klêi vêh peăng kơnhŏng têa drêng pin vo a kơtháu ki hdoăng hdrê hơkêh. Pin kal athế tí tăng ngăn vâ ‘nâi nhên, a châ, a kéa ôh tá tro kơmeăn, ôh ta tơlŏng, tơlêa, lơ ai mâu pơreăng tung châ, lơ a drô kéa. Tiah mê, pin athế tăng rah hdrê ki nếo vâ păn hơ’kêh vâ tiah lâi vâ hơ’kêh rĕng xông kân, ƀă ai ivá rơdêi.

-Păn hơkêh mê cho ki hbrâ klôh têa, tơnêi, trâp, têa, hyôh cho tơdroăng ki kal, pâ phep pôa tối i nhên tâ iâ ‘na tơdroăng kố ăm vâi krâ-nhŏng o vâ hlê plĕng?

Pôa Nguyễn Văn Nam: Ƀă hơkêh ki pin xo ing têa kroăng drêng pin tơnăng châ kuăn hơ’kêh, malối ing têa kroăng Srêpok mê vâi krâ-nhŏng o djâ vêh păn tung klôh têa, tung pơla hbrâ ăm klôh têa mê pin athế pêi pro tiô túa kih thuât ki hnê. Vâi krâ-nhŏng o athế mơ’no têa ăm i xiâ, ăm tô trâ i xĭng khăng lĕm, hơ’lêh puâ vâ kơdê kơmeăn, oâ, pơreăng, la lâi tơnêi hiăng khăng lĕm, mê nếo ‘mot têa, kơ’nêh păn hdrê hơkêh. Ƀă hơkêh ki păn tung nâ, hlâm ki kân tung têa long, vâi krâ-nhŏng o kal athế kăng nâ ki hbo, kân a tơdế têa, tâng têa kroăng hiu têi rế lĕm, tíu tung têa mê athế bâ phuâng, nâ ki kăng tâ tá mê athế ai pơlôu preăng iâ vâ têa châ mot, châ hiu. Ki rơhêng vâ tối, tâng păn hơkêh hên tung hlâ, tung nâ a têa, mê rêm kơxo má pin athế lăm ngăn dêi ká, tâng hlo hơkêh đông xua ôh ta bê hyôh oxy mê athế dâi kơƀin ki mơ’no hyôh, lơ pro ăm têa chiâng hiu lo xêh ing hlâm ki kân vâ ‘mot hyôh mot tung hlâm ki păn hơkêh hên mê, vâ kâ chiâng dâi lĕm bă rĕng kân.

-Tơdroăng ki păn rak ngăn hơkêh ƀă chĕm hơ’kêh kal athế pêi pro tiah lâi, ô pôa?

Pôa Nguyễn Văn Nam: Tơdroăng rak ngăn hơkêh drêng hơkêh ối kŭn mê hmâ xúa tâk ki tơvât vâ chĕm ăm hơkêh kâ. Hơ’kêh hmâ păn ton khế, vâ kơdroh kơxô̆ liăn ki mơ’no rôe mơdrăn ƀă gum ăm hơ’kêh rĕng kân mê vâi krâ-nhŏng o xuân chiâng vâ xúa mâu ká ki ku kŭn, yă tê a kơchơ rơpâ, khu ká ki ku kŭn kố vâi hiăng pro krúa lĕm tơ’lêi vâ chĕm ăm hơ’kêh i kơhbo kâ. Pin kal athế tơtrŏng nhên, tăng rôe ká kŭn ki vâi hiăng pro, hiăng uâ pơli athế krúa, ôh ta tro ŭm, tung pơla chĕm bu chĕm iâ, rĕng, ôh tá chĕm lối hên ah ga pro mơ’nok, pro ‘mêi tung têa. Pin xuân kal athế hlê plĕng nhên, drêng chĕm hơ’kêh kơhbo kâ, athế mơdrăn ki ối lĕm, vâ ga pôi ta pro hơkêh châi klêa, athế lăm ngăn dêi hơkêh păn đi đo vâ ‘nâi hơkêh dâi lĕm lơ tro tâ pơreăng vâ teăm pơlât.

-Tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng, kơmeăn ăm hơkêh, túa ki pêi pro ga tiah lâi, ô pôa?

Pôa Nguyễn Văn Nam: Ƀă hơkêh mê pin athế ‘nâi nhên tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng, mơdât kơmeăn cho tơdroăng ki kal athế pêi pro ahdrối. Tâng hơkêh tro pơreăng dế ối tung têa mê pá pin vâ châ ‘nâi ƀă tơdroăng pơlât kô chía pâ vâ rĕng prêi. Xua mê, pin kal athế hbrâ mơdât pơreăng ahdrối cho tơdroăng ki lĕm tro má môi. Pêi pro tơdroăng ki hbrâ mơdât pơreăng mê athế rak vế têa krúa lĕm, xúa mâu tơmeăm ki krúa vâ tah lôi trếo ki ‘mêi ki ối tung têa, đi đo rak têa krúa, dâi têa pơkeăng ki vâ tah mâu trếo hưh cơ ƀă eâk ká, vâ rak ăm têa i hnăng lĕm. Hơ’kêh rơdêi mê nếo kâi trâng ƀă kơmeăn, pơreăng, rak tơniăn ăm khu hơ’kêh ki păn hên tung hlâm, tung nâ ki kăng hlâm tung têa.

-Păn hơkêh hmâ ôh tá rup xo tê môi roh, bu chiâng tí tăng rup hơkêh ki hiăng kân kêi, tơdroăng kố kal athế tơtrŏng pêi pro tiah lâi, ô pôa?

Pôa Nguyễn Văn Nam: Ƀă hơkêh cho ká ki tê châ kơnâ liăn, ngăn tiô kơ hơkêh kân lơ kŭn, ƀă tơdroăng ki rơhêng vâ rôe dêi kuăn pơlê. Ki hmâ hlo, hơkêh vâ tê châ kơnâ liăn mê athế châ 2 kilô. Tơdroăng ki pin tê hơkêh mê ngăn tiô kơ hngêi kơchơ, kuăn pơlê ki kal vâ rôe, pin athế rup hơkêh ki kân lơ kŭn tiô kơ kuăn pơlê ki rôe vâ kâ, pin ôh ta xê rup xo tâi tơdrêng môi xoh. Tung pơla pin rup xo dêi hơkêh, pin kal athế kơchăng, chôa ‘lâng vâ klup xo lơ gui xo ƀă kơreăng, la athế tăng rah hdrê ki hiăng chía kân vâ tê a kơchơ; mâu hơ’kêh ki kŭn pin pơtối păn, la lâi hiăng kân ah pin pơtối rup xo vâ tê.

-Ê, mơnê kơ pôa Nguyễn Văn Nam