VOV4.Xơ Đăng - Tung mâu hâi ki kố, kuăn pơlê pêi chiâk a kong pơlê Gia Lai dế mot tung rơnó krí dêi tiu. Klêi kơ’nâi hên hơnăm khéa kho xua pơreăng tâ tú [ă yă ôh tá kơnâ, nôkố kơxái tiu châ pêt tiô túa ki tơniăn, ai pơxúa hên khât ăm mơngế ki pêt.

Rơpŏng jâ Nguyễn Thị Lệ Thu (ối a thôn 3, cheăm Nam Yang, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai) ai 5,5 ha tiu dế tung hơnăm krí plâi. Kuăn pơlê ăm ‘nâi, pêt tiu hưh cơ, rơpŏng hngêi lôi ăm nhâ huăn  xêh tung kơdrum vâ pro ăm tơnêi châ hơpok le\m; hlối kum rak hngiâm kơchoh ăm tơnêi. Phon hoă hok kơdroh rơvât, teăng amê rơvât phon ki pro mơ-ŭm ƀă mâu kơtôu prá ki pro mơ-ŭm rơtế ƀă mâu kơtôu kơphế; pơkeăng hoă hok xuân châ pơ’lêh ƀă mâu hrái nhâ sinh hok. Tơdroăng pêi thế chêh ‘măn tung hlá mơ-éa rêm hâi pêi ti lâi tiô rơnó. Mơhé vâ la lâi, drêng lâi, Khu mơdró lăm rôe kô troh a kơdrum xo ngăn mâu hlá tiu ki krí. Tâng mâu hlá ngăn mê hlo tơniăn tiô pơkâ, mê tiu ki rơpŏng hngêi pêt kô châ vâi rôe ƀă yă kơnâ tâ yă ki vâi rôe pá kong ai 30%.

Rơpŏng hngêi jâ Thu dế krí dêi tiu hưh cơ

Jâ Nguyễn Thị Lệ Thu ăm ‘nâi, hơnăm kố, kơdrum loăng châ xo dâng 3,5 tâ̆n/ha. Plâi iâ tâ hơnăm hdrối, la yă tê kơnâ troh 110 rơtuh liăn 1 tâ̆n, vâ tối rơkâ gá hên tâ:

‘’Mâu hơnăm hdrối, yă tê ai drêng to drêng chu, tơdroăng tê mơdró ôh tá tơniăn. Kuăn pơlê pá ‘nâng. Pin mơ-eăm râng tiah mê, ‘no liăn rak ngăn iâ tê ôh tá êa ‘no rôe mâu kế ki ôh tá kal. Pin rah pêi tiô troăng hưh cơ vâ tơkâ luâ tơdroăng ôh tá tơniăn chôa lâng. Xuân mơhúa, hơnăm ki mê á tơrŭm ƀă kŏng ti Hương Gia Vị Sơn Hà rôe tiu hưh cơ tê ăm kong têa kơpong châu Âu. Hlối tro ăm kơ pin, hlối tro ăm kŏng ti, hlối ăm le\m ivá mơngế ki pêi ăm pin ƀă hlối lê̆m hyôh kong prâi’’.

Xuân kơnôm mơnhông mơdêk pêt tiu tiô troăng rơhlâ krá tơniăn mê Khu pêi cheăng tơrŭm mơdró kâ ƀă Pêi chiâk Nam Yang, tơring Đăk Đoa ôh tá xê tơkâ luâ rôh ki xơpá, mê ối mơjiâng inâi tiu Lệ Chí mơdêk châ tê troh mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi. Pôa Nguyễn Tấn Công, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong quản trị ăm ‘nâi, nôkố, khu pêi cheăng tơrŭm ai 80 ha tiu ki hiăng ai plâi, ki hên pêi tiô hưh cơ châ tiô pơkâ tê ăm kong têa ê ai tiô mâu kong têa ki pơkâ kơtăng thế pêi krúa lê̆m  tơ-brê.

Pakĭng tê tiu khăng, khu pêi cheăng tơrŭm ối mơjiâng mâu tơmeăm tiu prăng, tiu rơbông, tiu khêi, tiu ki ai hên pŭn túa mơngiơk. Tung mê, mâu tơmeăm châ mơnhên OCOP 4 hơlŏng. Pôa Nguyễn Tấn Công  tối:

‘’Luâ rôh pơreăng kâ ‘nhiê hên hĭn ƀă yă tê a hơnăm 2017, 2018 ƀă 2020, kuăn pơlê ngin hlo hên tơdroăng. Nôkố, kuăn pơlê hiăng ai rơkâ, la nhoăm khât, pêi pro tơdroăng pêt tơvât, ôh tá pêt to môi túa hdrê, ôh tá pêt hên môi tiah hdrối nah. Troăng rơhlâ dêi ngin ƀă kuăn pơlê cho pêt krá tơniăn ton, pêt ăm le\m nhâ loăng kong kế, hưh cơ, pêi pro tiô troăng la ngiâ krá tơniăn lê̆m hyôh kong prâi, mơdêk xo tơ’mot liăn ƀă tơniăn ăm kơdrum loăng plâi’’.

Khu pêi cheăng tơrŭm tê mơdró ƀă pêi chiâk deăng Nam Yang tơkâ luâ xơpá ‘na yă

Kơ’nâi 2 hơnăm tơbleăng, túa ‘’mơjiâng ƀă mơnhông pêt tiu krá tơniăn ton’’ a tơring Đăk Đoa (kong pơlê  Gia Lai) hiăng kum kuăn pơlê pơ’lêh tơdroăng pêt, mơdêk xúa phon hưh cơ, kơdroh rơvât phôn hoă hok ƀă kơdroh xôh pơkeăng kơdê ôa hdrong, pơkeăng kơdê nhâ  ăm loăng mơnhông tơ-brê. Rôh apoăng, túa pêi cheăng hiăng tơ-brê, po troăng prôk ki nếo ăm mơngế pêt tiu. Tíu xiâm ngăn hnê pêi chiâk kong pơlê Gia Lai hiăng tơrŭm ƀă kŏng ti veăng tơlo liăn ‘no mơjiâng  Trường Thịnh (Kŏng ti OLAM) tơpui tơno ƀă mâu rơpŏng kuăn pơlê vâ tơbleăng tôh pêi ceăng tơrŭm pêt tiu a 2 to cheăm Nam Yang ƀă Hải Yang.

Peăng Kŏng ti OLAM xuân hiăng kĭ tơhrâ rôe, tơmeăm ƀă khu tôh tơrŭm rak tơniăn tiu ki kuăn pơlê pêi mơjiâng. Kơ’nâi 2 hơnăm tơbleăng túa pêi cheăng, kơxô̆ liăn pêi lo dêi kuăn pơlê tâk lối 15% tâng vâ pơchông ƀă hdrối nah. Klêi mơgêi tơdroăng tơkêa bro, mâu tơring cheăm kong pơlê kal thế hnê mơhno kơ koan cheăng tơdroăng mê mơdêk hnê tối ăm mâu ngế ki pêt tiu po rơdâ túa cheăng, veăng rak tơniăn tơnêi pêt tro tiô pơkâ dêi Vi ƀan kong pơlê.

Pôa Đoàn Ngọc Có, Kăn xiâm phŏ ngăn pêi chiâk ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi, nôkố, tâi tâng tơnêi pêt tiu a kong pơlê Gia Lai ai 13 rơpâu 600 ha. Châ xo rơnó kố 3,37 tâ̆n/1 ha. deăng pêt tiu châ rak tơniăn ing kơ’nâi ai hên tiu hlâ rê̆ng, hlâ hrá hơnăm 2017- 2018 ta troh nôkố, a mâu kơpong tơnêi tơtro ƀă pêt tiô troăng rơhlâ krá tơniăn. Tơdroăng tơxâng hâk mơnê cho péa hơnăm hdrối, yă tiu to kơnâ sap 75.000 liăn - 80.000 liăn/1kĭ, la ôh tá ai tơdroăng vâi ‘nhiê tah dêi xiâm tiu hên.

Pôa Đoàn Ngọc Có tối tiah kố, tơdroăng kal tơtrŏng tung ‘no liăn ƀă pơ’lêh troăng rơhlâ pêt tiu hưh cơ hiăng kum kuăn pơlê châ xo tơ’mot liăn  tơniăn:

‘’Deăng pêt tiu hdrối nah hiăng châ pơ’lêh pêt loăng plâi ki ê vâ châ pơxúa hên tâ. tâi tâng deăng pêt tiu ki u ối nôkố châ mơdêk pêt tơniăn, châ pơ’lêh pêi pêt tiô troăng rơhlâ pêi tiô pơkâ, krá tơniăn ƀă xuân kơdroh hên ôa hdrong kâ ’nhiê. Pơtih rĕng hlâ ƀă hrá hlâ, deăng pêt tro pơreăng kâ ‘nhiê ôh tá hên, kơnôm ing mê plâi gá hên tơniăn’’.

Nguyễn Thảo chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng