Bú râng to phôn, mơhé ôh tá troh a kơdrum chiâk, pôa Lê Trương Thận, ối a buôn Tắc Mnga, cheăm Ea Ning, kong pơlê Dak Lak xuân tơ’lêi ngăn dêi tâi tâng mâu măi klŏng toh têa, rơvât phon ăm vâ chê 2 ha tơnêi. Tiô pôa Thận, sap ing nah troh nôkố, toh têa cho tơdroăng ki tâi liăn tâi hnoăng ivá ƀă hâi toh, la ƀă khu tơmeăm ki tiê ing hơngế, tŭm tơdroăng xuân hiăng pro ‘măn hdrối. Kơnôm ai kơmăi kloh toh mê, têa ki toh kơdroh dâng 30%, hnoăng mơhá mơngế pêi hiăng kơdroh tơdế.

“Nôkố kŏng ngê̆ hiăng mơnhông tơƀrê mê a hiăng ‘nâi, hriâm tơ’nôm. Nôkố, môi xiâm mê toh dâng môi chôu klêi mê cài đặt ăm kơmăi tơpâ xêh vâ toh a xiâm ki koo troh xiâm ki ê. Tiah mê, ƀă 2ha mê bú kal toh 2 hâi hiăng klêi, tơná a bú tiê to dêi a kơmăi ki ăm gá toh xêh ối dêi a hngêi tê ôh tá êa lăm troh a tíu ki ‘măn kơmăi”.

Ôh ti xê to ăm to kơmăi tôh xêh têa, hên rơpŏng kuăn pơlê dế xúa kŏng ngê̆ xô̆ vâ pro tơdrăng mâu tơmeăm. Pôa Nguyễn Công Điềm, ối a cheăm Ea Knuếc, kong pơlê Dak Lak, cho ngế tung Khu pêi cheăng tơrŭm Pêi chiâk krúa Krông Pač, hiăng xúa tung pêt sầu riêng tiô pơkâ VietGAP ing hên hơnăm kố. Tung 2 ha loăng sầu riêng dêi rơpŏng pôa Điềm, rêm loăng xuân châ krâ mah QR vâ tăng ‘nâi tâi tâng mâu tơdroăng tung pơla pêi, sap ing rak ngăn, rơvât phon, chêh tung kơmăi rơpŏng pêi troh krí plâi. Pôa Nguyễn Công Điềm tối tiah kố, ƀă tơdroăng ing veăng rơtế, kơjo kum dêi mâu kăn ƀă mâu kơvâ cheăng, kuăn pơlê hiăng ‘nâi hbrâ tâ tung tơdroăng xúa ki rơkê khoa hok kih thuât ƀă pơ’lêh kơxô̆ tung pêi chiâk.

“Pơxiâm pêi cheăng pơ’lêh kơxô̆ mê kuăn pơlê xuân dế hlối pêi hlối hriâm. Má môi pin thế pêi pro  tro tiô pơkâ ‘na mâu trếo ki mơdât ôh tá ăm xúa tung pêi chiâk, thế  chêh ‘măn i nâi rơpŏng hngêi  vâ ai mâu kơxô̆ ki chêh ‘măn rak ta troh rơnó krí ”.

Rơtế ƀă kuăn pơlê pêi chiâk a Dak Lak ối ai mâu khu mơdró ƀă tơmeăm ki chiâng hrik xo, tuăn ngôa rơkê kuăn pơlê hriê̆n pro ƀă tơdroăng chêh ‘măn tung kơmăi ‘na tơnêi. Môi tiah a cheăm Ea Knuếc, tung tơdroăng “Hvêa prôk rơtế ƀă kuăn pơlê”, mâu tíu pêi cheăng hiăng pêi mâu túa ‘na xúa kŏng ngê̆  số hóa, xúa mâu kơmăi ki rơkê.

Ƀă tơmeăm vê hdró ngăn vâ ‘nâi trếo hơhiâm ki rơkê dêi Kŏng ti Pêi cheăng tiô rơnó  Kong ngê̆ Pêi chiâk Enfarm, mơhé bú to ƀă phôn râng kŏng la kô chiâng tối nhên tơdrêng 7 tơdroăng pơkâ ki kal dêi tơnêi, mê cho; đạm, lân, kali, ki hngiâm kơchoh, pH,  ki vâ djâ ‘mot on tơhrik ƀă ’mot ki tô hngíu. Kơxô̆ ki chêh ‘măn kơ’nâi mê drêng vế hdró kô châ pơtroh tơdrêng ăm kơmăi ki rak ngăn, ing mê kih sư ngăn ‘na  pêi chiâk kô tơbleăng pâ thế ‘na kŏng thưk rơvât phon tơtro. Teăng mâ kong ti ăm ‘nâi: Kong ngê̆ mơnhên xo túa ngăn tơdrêng a kơdrum kơdroh hâi chôu tơkô ing péa pá hâi chu ối péa pái phŭt.

“ ’Mâi hơ’lêh trếo kơhiâm a tung tơnêi; loăng ki pêt tung pơla mê loăng kal trếo kơhiâm ki klâi vâ rak tơná ‘mâi hơ’lêh ăm tơtro; tơbleăng pơkâ ‘no liăn rôe phon ăm tơtro ƀă tơdroăng kal vâ dêi loăng pêt. Pin tah môi iâ ăm krâ kơvâ, ôh tá lôi, xuân ôh tá rơlối, kô krá kak ƀă tơniăn kô ai plâi châ xo hên a mơ’nui rơnó”.

Mâu ứng dụng dêi phôn râng kŏng xuân dế chiâng tơmeăm ki hlo hên veăng kơjo kum kuăn pơlê tung tơdroăng rak ngăn loăng plâi. Ưdng dụng 2NÔNG dêi Kong ti veăng tơlo liăn pro phon Têa châu têa kơxăng Cà Mau pêi cheăng môi tiah “kơjo kum tung pêi pêt kơxô̆”, tơ’kŭm AI vâ tối ăm ‘nâi ai hdrong, kuăn pơlê kô xup a hlá lơ xup a kông loăng vâ tuăn ngôa rơkê kuăn mơngế hriĕn pro tối ăm ‘nâi, klêi mê hnê ăm pin túa kơdế ôa hdrong. Ứng dụng ki mê nôkố kô châ ‘nâi ai 22 túa hdrong kâ ‘nhiê a 4 túa loăng ki pêt, cho kơphế, tiu, sầu riêng, báu ƀă 8 tơdroăng ki xiâm ăm ‘nâi ôh tá ai trếo kơhiâm a tiu ƀă kơphế. Viê̆n Khoa hok kih thuât Chiâk deăng loăng kong Tây Nguyên hiăng khến kơdeăn tối AI tối nhên tro ứng dụng châ lối 96%. teăng mâ kăn hnê ngăn Kŏng ti veăng Tơlo liăn pro phon Têa châu Cà Mau tối:

“Ứng dụng Kơjo kum ngăn tung pêi chiâk ôh tá êa ăm liăn. Kuăn pơlê kô xúa Smartphone tải ứng dụng  klêi mê chêh inâi. A ứng dụng mê ai chêh AI tối ăm ‘nâi ai hdrong kâ ‘nhiê ƀă tơdroăng pêi pro tiô kih thuât. Tung mê, pơkâ kih thuât kô châ tơkŭm xua mâu ngế rơkê tung kong ti, tíu xiâm tí tăng ‘nâi plĕng, tơkŭm ƀă mâu tíu pêi cheăng xiâm, hngêi trung ƀă mâu hlá mơ-éa chêh ing Tíu xiâm ngăn pêi chêk hnê, tơkŭm klêi mê tối tơbleăng ăm kuăn pơlê vâ rĕng hlê”.

Drêng mâu tơdroăng mê châ po ngăn teăm tơdrêng, tơdroăng pêi châ pơ’lêh ƀă kuăn pơlê châ kơjo kum tro tiô kal vâ, tơdrơng xúa pơ’lêh kơxô̆ a tung pêi chêak deăng kô kum mâu rơpŏng kuăn pơlê mơdêk ivá pêi cheăng, kơdroh ki lup ƀă po rơdât rôh vâ châ achê ƀă kơchô mơdró tâ.

Ô vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ! Tơdroăng pơhlêh kŏng ngê̆ dế chôa ‘lâng mot tung tơdroăng rêh ối pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng a Dak Lak. Laga, vâ pơhlêh xúa kŏng ngê̆ păng ‘nâng chiâng xiâm rêi krá tơniăn, hnoăng dêi khu mơhnhôk pêi chiâk deăng cho kal khât. Vâ hlê plĕng hên tâ mê nếo hnoăng dêi mơhnhôk kuăn pơlê pêi chiâk deăng tung tơdroăng pơhlêh xúa kŏng ngê̆ tung kơvâ pêi chiâk deăng, pôa Đinh Văn Đang, Kăn pơkuâ Tíu xiâm Mơhnhôk pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Lak tối nhên tâ. Pó vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ rơtế tơmâng.

-Ô pôa, tung pơla kố nah Tíu xiâm mơhnhôk pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Lak hiăng tơmâng ƀă veăng môi tiah lâi ƀă tơdroăng pơhlêh xúa kŏng ngê̆ tung kơvâ pêi chiâk deăng?

Pôa Đinh Văn Đang: Tíu xiâm mơhnhôk pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Lak tung pơla kố nah tơmâng hên khât troh tơdroăng pơhlêh xúa kŏng ngê̆ tung pêi chiâk deăng. Ngin hiăng tơrŭm ƀă mâu tíu cheăng, mâu kŏng ti, khi tê mơdró tung kơvâ pơhlêh xúa kŏng ngê̆ pêi chiâk deăng mơjiâng mâu troăng pêi mơđah tơbleăng, ki rơhêng vâ tối cho ‘’râng kŏng hnê cheăng pêi’’ vâ tŏng gum kuăn pơlê pêi chiâk deăng chôa ‘lâng achê mâu kơvâ nếo, xúa tuăn ngôa rơkê, kŏng ngê̆ AI tung pêt mơjiâng pêi chiâk deăng.

Pơtih cho xúa kŏng ngê̆ ENFARM  vâ mơnhên ki hngiêm kơchoh xuân môi tiah kơlo trếo piê kơhiêm dêi loăng plâi, ing mê pơkâ mơ’no mâu tơdroăng pơchân inhên vâ kuăn pơlê pơkâ tơdroăng pêi pêt tơtro ăm kơdrum loăng plâi dêi tơná. Troăng pêi pêt kơphế rơkê kâi trâng ƀă kong prâi, troăng pêt báu kơdroh mơ’no trếo hngêi nhĕng, mâu troăng pêt loăng plâi sâu riêng tiô troăng hưh cơ ƀă apoăng hiăng djâ châ tơƀrê kân. Ing mê pơtâng tối vâ mơdêk hlê plĕng ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng tung lâp kong pơlê.

-Klêi kơ’nâi pêi pro troăng pêi châ tơƀrê, Tíu xiâm hiăng ai mâu troăng pêi ki klâi vâ hnê pơtâp, po rơdâ ƀă tŏng gum kuăn pơlê pơtối châ hriâm kŏng ngê̆ tơ’lêi hlâu, ô pôa?

Pôa Đinh Văn Đang: Klêi kơ’nâi mâu troăng pêi hiăng châ mơjiâng châ tơƀrê mê Tíu xiâm mơhnhôk pêi chiâk deăng hiăng hbrâ mơjiâng pơkâ pêi vâ tơkŭm po mâu lâm hnê pơtâp, lăm ngăn, hriâm tâp, po rơdâ troăng pêi. Tung pơla kố nah hiăng tơkŭm po hên lâm hnê pơtâp, hnê mơjiâng xuân môi tiah pơtâng tối vâ tŏng gum kuăn pơlê pêi chiâk deăng châ achê khoa hok kih thuât tung tơdroăng xúa mâu kŏng ngê̆ nếo, pơhlêh xúa kŏng ngê̆ pêi chiâk deăng vâ mơdêk châ tơƀrê pêt mơjiâng châ tơƀrê troăng pêi hiăng châ pêi pro.

-Tung la ngiâ. Tíu xiâm mơhnhôk pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Lak kô tơkŭm mâu hnoăng cheăng xiâm ki lâi vâ pơtối mơdêk pơhlêh xúa kŏng ngê̆ tung pêi chiâk deăng ƀă gum kuăn pơlê mơdêk châ tơƀrê pêt mơjiâng tơmeăm, ô pôa?

Pôa Đinh Văn Đang: Tung la ngiâ mê Tíu xiâm mơhnhôk pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Lak pơtối pêi pro mâu hnoăng cheăng ki xiâm, tung mê: Môi cho mơjiâng mâu troăng pêi mơđah tơbleăng, hnê mâu ki rơkê khoa hok kih thuât. Má péa cho kô tơkŭm po hnê pơtâp, pơtâng tối, po rơdâ mâu troăng pêi. Má pái cho tŏng gum kuăn pơlê pêi chiâk deăng mơdêk hlê plĕng, tơdjêp mâu kŏng y, mâu ngế cheăng khoa hok, mâu ngế tê mơdró vâ mơjiâng mâu kơpong pêt ƀă mơjiâng tiô troăng ki kơnâ kơvâ tơmeăm.

Tíu xiâm mơhnhôk pêi chiâk deăng kô ai hnoăng tíu xiâm vâ tơdjêp pơla pŭn Hngêi: Tơnêi têa, kuăn pơlê pêi chiâk deăng, ngế cheăng khoa hok ƀă khu tê mơdró, vâ ing mê gum tŏng gum kuăn pơlê pêi chiâk deăng trâm mâ mâu ngế cheăng khoa hok, mâu khu tê mơdró xuân môi tiah mâu tíu cheăng ki ê vâ mơjiâng mâu kơpong pêt tơmeăm tiô troăng ki kơnâ kơvâ tơmeăm khoăng.

Pơtối tơbleăng, mơnhên troăng prôk la ngiâ ăm kong pơlê xuân cho ăm kơvâ vâ tŏng gum kuăn pơlê pêi chiâk deăng tung tơdroăng pơtâng tối, mơdêk hlê plĕng, hrâ tơmeăm khoăng ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng mâu tơdroăng ki rơkê ‘na pêt ƀă rak ngăn mâu loăng plâi ki xiâm a kong pơlê.

-Ê, mơnê kơ pôa!