Lâm Đồng nôkố ai 300 ha ƀăng tơnêi pêi chiâk deăng. Tung mê, ai lối 18.400 ha pêt loăng plâi kâ ki dâi châ 178 rơpâu tâ̆n; lối 68 rơpâu ha kơchâi prá tŭm ƀă ki lĕm châ vâ chê 2,5 rơtuh tâ̆n; ƀă 9.120 ha reăng ki lĕm châ lối 3,5 rơtal rơnâ. Kơvâ pêi chiâk deăng dêi Lâm Đồng châ 46,8% tung pơkâ cheăng kâ dêi kong pơlê, ki hên cho pêt mơjiâng kế tơmeăm.

Tiô pôa Trần Văn Tuận, Kăn pơkuâ hnê mơhnhôk pêi cheăng kong pơlê Lâm Đồng, mâu hơnăm hdrối nah, kơvâ pêi chiâk deăng kong pơlê hiăng mơnhông tiô troăng ki rơkê ƀă châ hên tơdroăng ki kal ‘na túa pơkâ tá tơdroăng ki rơkê plĕng tung pêt mơjiâng. Ki nhên, lâp kong pơlê nôkố ai lối 63 rơpâu ha pêt kế tơmeăm xúa kơmăi kơmok chal nếo nôkố. Ki nhên, lâp kong pơlê ai 376 ha xúa kơmăi kơmok ki rơkê plĕng tung pêt kế tơmeăm kum rak vế tơdâng tơ’mô, tiê ing hngế ‘na tơdroăng ki tôh têa ƀă mâu tơdroăng ki tơtro ‘na hngiâm kơchoh, ki tô hngíu, têa tôh, trếo lĕm ăm loăng pêt ƀă hên ki ê.

Ing mê, mơdêk ki dâi lĕm dêi kế tơmeăm, kơdroh liăn ‘no cheăng, kơdroh tro lŭp xua kong prâi pro hơ’lêh. Tơdroăng ki mơnhông pêi chiâk deăng rơkê, xúa kơmăi kơmok chal nếo đi đo châ kong pơlê ngăn cho môi troăng hơlâ ki xiâm, ki kal tung mơnhông pêi chiâk deăng krá ton.

Pôa Trần Văn Tuận, tối:  “Lâm Đồng cho môi tung mâu kong pơlê pêi chiâk deăng chiâng vâ tối cho mơnhông rĕng ƀă rơdêi tá ki rơdâ ƀă ki hngế ƀă tơdroăng pơkâ tơdjuôm dêi lâp tơnêi têa. Tơdroăng ki xúa pêi chiâk deăng kơmăi kơmok rơxông nếo, pêi chiâk deăng, rơkê kum mơngế ki pêt kế tơmeăm mơjiâng bro hlá mơ-éa a phần mềm điê̆n tưh ƀă mâu tơdroăng pơkâ dêi kong prâi pro hơ’lêh, kong prâi, trếo kơhiâm ƀă loăng pêt. Bro chiâng ivá mơdêk kơlo pêi lo liăn, hơ’lêh tơdroăng rêh ối ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng ƀă ivá hơ’lêh mâu troăng pêi cheăng, rak ngăn, rak vế khu mơdró kâ drêng châ tơdjêp xua Internet”.

Kơnôm ing tơtrŏng mơnhông mơdêk pêi chiâk deăng xua kơmăi kơmok chal nếo, pêi chiâk deăng rơkê sap ing lối 15 hơnăm hdrối nah, troh nôkố, hngêi trăng tơmeăm khoăng xuân môi tiah tơdroăng ki rơkê plĕng ki pêt kế tơmeăm dêi kuăn pơlê, Khu pêi cheăng tơrŭm, khu mơdró kâ dêi kong pơlê Lâm Đồng hiăng mơdêk hên tâng vâ pơchông ƀă tơdroăng pơkâ tơdjuôm tung lâp tơnêi têa. Mơdêk kơlo liăn pêi lo rơtế môi tíu pêi cheăng ƀăng tơnêi pêt kế tơmeăm châ lối 200 rơtuh liăn môi ha tung môi hơnăm.

Pôa Nguyễn Văn Châu, kăn phŏ ngăn chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê kong pơlê Lâm Đồng ăm ‘nâi, maluâ pêi chiâk deăng dêi kong pơlê hiăng mơnhông rơdêi hên tâng pơchông ƀă hdrối la xuân dế trâm hên tơdroăng pơloăng mơnúa, trâm ƀă mâu tơdroăng ki ôh tá tơniăn dêi kong prâi. Tung mê, mơnhông pêi chiâk deăng rơkê cho môi tung mâu troăng hơlâ ki kal vâ kơdroh tơdroăng ki tro lŭp, mơdêk ki dâi lĕm dêi mâu kế tơmeăm ƀă hên ki ê, hmâ ƀă tơdroăng kong prâi pro hơ’lêh, hmâ ƀă tơdroăng tơdjâk xua kong prâi hơ’lêh.

Pôa Nguyễn Văn Châu tối: “Hlo mâu tơdroăng pơloăng mơnúa dêi hyôh kong prâi xuân môi tiah mâu tơdroăng tung pơla mot tơrŭm cheăng ƀă kong têa ê mê tơdroăng ki xúa kơmăi kơmok rơxông nếo, pêi chiâk deăng rơkê cho tơdroăng ki pơkâ thế kơtăng tung hnê mơhno pêi pro mâu hnoăng cheăng dêi kơvâ pêi chiâk deăng. Tơdroăng ki xúa kơmăi kơmok chal nếo ƀă rêm kong pơlê hlo mâu tơdroăng xúa phá tơ-ê dêi pó sap ing pêt, uâ pơliê tá troh tê.

A Lâm Đồng mê ngin hiăng xúa tơdâng tơ’mô tung tâi tâng mâu tơdroăng kố. Pakĭng mơnhông mơdêk pêi chiâk deăng xúa kơmăi kơmok chal nếo ngin ối tơrŭm ƀă mơnhông ôm hyô pêi chiâk deăng, tơrŭm ƀă mơđah tơbleăng mơjiâng inâi mê pêi chiâk deăng dêi Lâm Đồng hiăng ai tơdroăng ki mơnhông rơdêi”.

Vâ pêi chiâk deăng dêi kong pơlê tơtro ƀă hyôh kong prâi, Khu pơkuâ ngăn Đảng Lâm Đồng hiăng pơkâ kơxô̆ 05 ‘na mơdêk pêi chiâk deăng tung tâi tâng, krá tơniăn ƀă rơkê plĕng tiô chal nếo nôkố sap hơnăm 2016 – 2020 ƀă troăng tơmiât troh hơnăm 2025. Rơtế ƀă mê, Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê Lâm Đồng xuân pơlâ kơxô̆ 740 ƀă troăng hơlâ tŏng kum 50% kơxô̆ liăn xúa khoa hok kong ngê̆ nếo, 3% liăn laih mung ƀă mâu tơdroăng tơkêa pơxiâm vâ pêi chiâk deăng rơkê a kong pơlê.

Ƀă mâu tơdroăng ki kơjo kum kố, loi tơngah pêi chiâk deăng rơkê dêi kong pơlê Lâm Đồng kô pơtối mơnhông rơdêi tung la ngiâ, hmâ ƀă mâu tơdroăng ki hyôh kong prâi môi tiah dế nôkố.

Rơkê pêi chiâk deăng  xúa kơmăi kơmok dêi Lâm Đồng

Tơdroăng nếo tối mê âi ăm hlo pêi chiâk deăng xua kơmăi ki dâi lĕm, pêi chiâk deăng rơkê plĕng dêi Lâm Đồng hiăng pêi hlo hên ki tơƀrê, pơxúa, ôh tá xê to hmâ ƀă hyôh kong prâi mê ối mơdêk ki tơƀrê cheăng kâ ăm kuăn pơlê ƀă khu mơdró. Tiah mê, tơdroăng pêi chiâk ƀă tơdroăng xúa kơmăi rơkê kih thuât tung mơnhông pêi chiâk deăng xúa kơmăi ki dâi lĕm, pêi chiâk rơkê plĕng nôkố dêi tơnêi têa pin môi tiah lâi, vâ tơdroăng pêi chiâk hmâ ƀă hyôh kong prâi hơ’lêh mê kuăn pơlê ki pêi chiâk ƀă mâu khu mơdró ‘na pêi chiâk deăng kal thế pêi pro ki klâi. Tơpui tơno kơ’nâi kố ƀă pôa Hoàng Văn Hồng, Ngế phŏ pơkuâ tíu xiâm hnê mơhnhôk chiâk deăng Tơnêi têa kô tối tơdroăng mê.

-Ô pôa, ki hdrối pâ phep pôa ăm ‘nâi tơdroăng ki pá tơdjuôm dêi tơdroăng pêi chiâk dêi tơnêi têa pin nôkố môi tiah lâi?

Pôa Hoàng Văn Hồng: Ki hdrối, vâ tối cho kơvâ pêi chiâk nôkố pin dế mơdêk tơniăn la xuân dế vâ hlo ki pơloăng mơnúa kân, pá puât kân. ‘Na pêi chiâk  ivá pêi chiâk gá tro, tơmeăm pêi lo hên túa ƀă kơxô̆ ki ai tiô púi vâ rôe xúa tung tơnêi têa ƀă tê ăm kong têa ê. Laga, ƀă tơdroăng mơnhông mơdêk môi tiah nôkố ai hnoăng kân, mê cho kuăn pơlê ki pêi chiâk, khu mơdró pêi pro tơmeăm ai mâu hơnăm pêi lo rơlối hên tơmeăm, tơmeăm pê lo tro chu kơdroh yă.

Tơdroăng mê ăm hlo, tơdroăng tơkŭm pêi lo tơmeăm dêi pin hâi tro tơdroăng. Tơdroăng ki rơlối xua tơmeăm pêi lo luâ kơ tíu tơkăng kong tơnêi têa hâi ai hên, ki hên to tê ăm tung tơnêi têa. Tâng tơkŭm pêi lo tro tơdroăng, ki tơƀrê dêi tơmeăm pơlê châ mơnhên tối tiô pơkâ tê ăm kong têa ê mê tơdroăng pêi lo tơmeăm dêi pin nế tơƀrê, ôh tá ai tơdroăng ki rơlối tơmeăm, thế pêi pro mâu tơdroăng tăng tíu tê rôe.

-Tiah mê, kuăn pơlê thế pro ti lâi vâ rak tơniăn tơƀrê tung pêi chiâk, kơdroh mâu tơdroăng xía vâ, ôh tá pơxúa môi tiah pôa nếo tối?

Pôa Hoàng Văn Hồng:  Vâ chiâng pêi tơdroăng mê, tơdroăng pêi chiâk deăng pêi lo tơmeăm dêi kuăn pơlê, Khu pêi cheăng tơrŭm, khu mơdró kal thế riân nhên hdrối, pơkâ tơdroăng vâ pêi, pêi ki klâi ƀă tê ăm kơbố. Ki apoăng thế tơleăng mơnhên tơdroăng ngế ki lâi rôe tơmeăm pin pêi lo ƀă mâu ngế ki rôe  tơƀrê ti lâi kô thế pêi pro.

Má péa nếo, tung tơkŭm pêi chiâk thế pêi tiô mah kơxô̆ kơpong pêt, thế mơhno tơbleăng xiâm rêi pêi pro, ai chêh nhên tung pơla pêi pro, krí xo, têng,  uâ pơliê pro ƀă hên ki ê...  vâ ai tiô púi vâ dêi mơngế rôe xúa. Má péa nếo, thế mơdêk tơƀrê tung pêi pêt, pin thế tơmâng xo ‘măn iâ vâ xúa mâu kơmăi kơmok rơkê plĕng nếo, kơmăi kơmok ki rơkê plĕng, kŏng ngê̆  dâi lĕm xúa tung pêi chiâk deăng.

Kô chiâng mơdêk rơkê plĕng xuá kŏng ngê̆ lơ chêh inâi mâu lâm hriâm dêi mâu tíu pêi cheăng, kơ koan ing xiâm tơnêi têa troh kong pơlê vâ ‘nâi mâu tơdroăng ƀă tơkŭm pêi chiâk deăng, pêi pro tơmeăm. Má pái, thế tơrŭm pêi hên ki xiâm cho thế rơtế ƀă kih thuâ̆t, vâ tơdâng tơ’mô ‘na ki lĕm, pêi lo hên, tơniăn vâ tê ăm khu mơdró rôe vâ tê ăm kong têa ê. Tâng pin pêi pêt iâ, utâi iâ, utá iâ mơhé vâ dâi lĕm la ôh tá tŭm mê xuân ôh tá ai ngế vâ rôe. Xua mê, thế tơkŭm chiâng mâu tôh tơrŭm cheăng, mơjiâng mâu Khu pêi cheăng tơrŭm vâ tơkŭm pêi pro.

Klêi mê xuân tơrŭm ƀă mâu khu mơdró, xua mâu khu mơdró nôkố xuân ai kơmăi kơmok dêi tơná vâ kum tơdroăng pêi cheăng tơtro ƀă tơmeăm dêi pin.

- Ô pôa, hlo mâu tơdroăng tơdjâk ‘mêi xua hyôh kong prâi hơ’lêh, kuăn pơlê pêi chiâk ƀă khu mơdró kal thế  pro ti lâi vâ hmâ ?

Pôa Hoàng Văn Hồng: Môi tiah pin hiăng ‘nâi tung hơnăm hdrối tơdroăng pơ’lêh hyôh kong prâi hiăng hlo kong hngíu ó a peăng kơnhŏng, têa lân lu a kơpong tơdế tơnêi têa, têa xăng po lân mot a peăng hdroh tơnêi têa, klêi mê kong tô mơdrăng a kơpong tơdế tơnêi têa Tây Nguyên. Sap mâu tơdroăng mê kuăn pơlê xuân hlo ki rơdêi nốkố pin thế pêi pro hâi teăng krá tơniăn troh ki mơdêk hyôh ‘mêi ing hngêi nhĕng, chiâng ai tơdroăng hyôh kong prâi hơ’lêh ‘mêi ƀă tơdjâk troh pêi chiâk deăng.

Ing mê, vâ tơkŭm pêi pro hbrâ ƀă hyôh kong prâi hơ’lêh tung tâi tâng mâu túa pêi cheăng kâ pin kal tơmâng troh tơdroăng pêi tơniăn, kơdroh hyôh ‘mêi mơ’no ing hngêi nhĕng, môi tiah pêt báu, păn mơnăn, păn chu, păn kơpôu ro...

Pin thế pêi pro tro pơkâ kih thuât môi tiah ôh tá rơvât phon vâ mơdêk pêi lo tơmeăm. Tâng phon lối hên chiâng rơlối tơdjâk troh mơ’no hyôh ‘mêi dêi hngêi nhĕng. Lơ tung pơla pêi pro pin ôh tá vâ rak vế tro tiô pơkâ tôh têa hdrối mê xuân pro rế tâk ki mơ’no hyôh ‘mêi ing hngêi nhĕng. Akố, vâ tối tung pêi chiâk deăng xuân môi tiah mâu kơvâ cheăng ki ê xuân kal rak vế pêi pro tro mâu pơkâ kih thuât vâ kơdroh mơ’no hyôh ‘mêi ăm tro má môi.

Má péa , tung pêi chiâk vâ hmâ ƀă hyôh kong prâi pơ’lêh mê pin kal xúa khoa hok kih thuât. A pơtih môi tiah ai mâu kơpong pro tơnêi prêi ôh tá pơxúa  chiâng ai pơxúa môi tiah Ninh Thuận, ing kơpong tơnêi prêi rơbông la chiâng pêt tơpăng kân măng tây ƀă hlo tơƀrê. Lơ mâu kơpong khăng kho pin pêt tung hngêi nhĕng, hngêi pro ƀă hlâm, xúa kơmăi tôh têa ki ăm gá lo xêh môi tiah kong mêi lơ tôh têa ăm lo kơtó.

Tâng pin hriăn vâ pêi chiâk krá tơniăn xúa kơmăi ki dâi lĕm mê kô chiâng hbrâ ví ƀă tơdroăng hyôh kong prâi hơ’lêh, hlối pêi lo tơmeăm châ tơƀrê hên, hlối lĕm hlối pơxúa tơƀrê há.

-Hôm, mơnê kơ pôa!