Mâu hâi ki kố, a drô troăng kân kơxô̆ 14,  troăng kân Hồ Chí Minh, troăng kân kơxô̆ 14C ƀă mâu troăng kân kơxô̆ 682, 683 ƀă troăng prôk tơdjêp troh mâu cheăm Dak Sak, Đức Lập, Thuận An, Dak Mil..., dêi kong pơlê Lâm Đồng, rêm khu rơxế tu tuh chơ pêng plâi kơphế ki nếo krí ing chiâk deăng prếo vêh a pơlê. Ngoh Y A Rôn, ối a ƀon Bu Dak, cheăm Thuận An, vê rơxế tu tuh chơ kơphế ing chiâk a thôn 9, cheăm Dak Lao tối ăm ngin ‘nâi, rơpŏng ngoh ai 2 ha deăng kơphế. Tơdroăng ki pơto chơ kế tơmeăm troh a hngêi, chơ mâu ngế pêi cheăng troh a chiâk pơrá ƀă rơxế tu tuh. ‘Nâi nhên mâu khu rơxế tu tuh kố ôh tá tơniăn mê rêm hdroh kơtâu drô troăng, ngoh pơrá ngăn nhên dêi rơxế.

“Rơpŏng á đi đo ngăn nhên dêi rơxế tu tuh ahdrối vâ lo lăm, trối kơhăm rơxế, lôp, keng, tĕm tŭm mâu chhá – cho kế ki eăng kơnhéa vâ a kơmăng séa on kô rĕng hlo, ‘nâi kơnó, ƀă hnối krâ dêi pul on tơniăn vâ séa bâ a kơmăng. Drêng pơto kơphế troh a hngêi, ngin ôh tá hdrâ kơxâk kơphế lối pêng hơ’gok hơ’gâ a’ngêi, ôh tá pơto hên mơngế; đi đo pơchân ngế vê rơxế mê athế rak vế tơniăn Luât prôk troăng athế ngăn i nhên, pêi pro tiô luât, prôk tro dêi troăng tơná gum ăm rơxế tu tuh, ôh tá tơbriât troăng ƀă rơxế ki ê, ing mê, vâ tơniăn ăm tơdroăng ki prôk lăm vâ pêi cheăng kâ”.

Ngoh Nguyễn Văn Khánh, ối a thôn Xuân Lộc 1, cheăm Dak Sak, kong pơlê Lâm Đồng (hdrối nah cho cheăm Dak Sak, tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông ton nah), xuân ai  2 ha kơphế ki tơdjêp ƀă cheăm Long Sơn, kơtăn hngêi ai 15 km ƀă hnối pơto dêi kơphế, kế tơmeăm, phon, hdrê, xuân pơto ƀă rơxế tu tuh. Ngoh ai tối tiah kố, méluâ rơxế tu tuh kố ga ôh tá tơ’mô mâu rơxế ki kân, la tâng pin hbrâ rơnáu, rak vế tro tiô luât ga xuân châ pơxúa há. Ai lối 15 hơnăm hiăng hmâ pêi chiâk deăng ƀă vê rơxế tu tuh pơto kế tơmeăm ing chiâk deăng, ngoh tá hâi chói trâm tơdroăng ki xía vâ:

“Troăng prôk troh a chiâk hngêi á mê kơto rơxế ô tô bán tải ôh tá chiâng kơtâu, xua troăng ‘mêi ‘mâk ƀă tâng ai kong mêi, ga hliâk, rơxế kreăng, mê athế xúa rơxế tu tuh mê prôk ga chía tơ’lêi tâ. Á hmâ prôk a mâu troăng thôn pơlê, kơtâu têi krâ kơvâ, tâ tung rơmok ai dâng 30 troh 40 kơxâk kơphế ƀă ôh tá pơto kuăn mơngế. Mơngế pêi chiâk deăng krí dêi kơphế ăm vâi kơto rơxế hon đa. Prôk kơtâu tung pơlê mê pin athế rế kơtâu rế athế ví kuăn mơngế, chơ to tơniăn ga tro”.

Kong pơlê Dak Nông ton nah ai dâng 143.000 ha kơphế, tung mê, 131.000 ha dế tê mơdró, rêm hơnăm ai dâng 1,65 rơtuh tâ̆n kơphế drêh, tơdroăng ki pơto chơ ƀă rơxế tu tuh ga kơtâu hên a rơnó krí kơphế ing mê, hiăng pro hâ ho hên ăm tơdroăng ki rak vế tơniăn drô troăng prôk.

Tiô Ƀơrô kăn sat gak ngăn troăng prôk kong an kong pơlê Lâm Đồng tối ăm ‘nâi, a mâu cheăm, bêng ối tung kong pơlê Dak Nông ton nah ai 13 rơpâu 502 toăng rơxế tu tuh, rơxế pơchoh chiâk hiăng bro hlá mơ-éa, la păng ‘nâng ối hên tâ kơ mê xua ga, hên rơpŏng ki ôh tá vâ chêh bro dêi hlá mơ-éa. Thiê̆u tă Trần Đình Tín, Phŏ Kăn hnê ngăn Khu kăn sat gak ngăn troăng prôk kơxô̆ 4 Đức Lập, tối ăm ngin ‘nâi klêi kơ’nâi tơ’mot mâu cheăm bêng, kong pơlê, khu kố hiăng gak ngăn vâ chê 100 km troăng kân kơxô̆ 14, troăng kân kơxô̆ 14C rơtế ƀă lối hrĭng km troăng kân, troăng ki kơtâu troh a cheăm. Vâ pôi ta ai tơdroăng xía vâ ‘na rơxế kơtâu drô troăng prôk, xua rơxế tu tuh, pakĭng tơdroăng ki lăm pơtrui, mê khu kố dế thăm mơdêk tơdroăng hnê tối vâ vâi krâ-nhŏng o chêh bro hlá mơ-éa, tĕm chhá ki eăng kơnhéa, bâ eăng vâ vâi ki ê rĕng châ kơnó, châ hlo, klêi mê rêm khế, rêm hơnăm xuân séa mơnhên ngăn dêi rơxế.

“Ngin hiăng tơrŭm ƀă khu râ, kơvâ cheăng, kŏng an ƀă mâu cheăm hnê tối ăm kuăn pơlê rak vế tơniăn drêng kơtâu rơxế drô troăng prôk. Hnê tối ăm vâi krâ-nhŏng o tung pơto chơ kế tơmeăm, malối chơ kơxâk kơphế tơniăn, ôh tá chơ lối hên, hơ’gok a’ngêi luâ râ, ôh tá ăm mơngế kơto pá pêng kơxâk kơphế a’ngêi, ah kô tơ’lêi tro trâm xâu xía. Hnê tối tŭm têk mâu tíu ki hâng pro rơxế tu tuh athế rak vế tro tiô luât, tro tiô kih thuât drêng tê rơxế, athế tĕm kế ki kơnhéa, eăng bâ, ai tŭm on séa, kơhăm, lôp ki krá lĕm. Đi đo ăm khu lêng lăm séa mơnhên ngăn tơdroăng prôk lăm drô troăng vâ teăm hlo, ‘nâi, hnê tối kuăn pơlê vê rơxế tro troăng dêi tơná, ing mê, vâ kơdroh tơdroăng ki tro tơklâm, xía vâ drô troăng prôk”.

Ƀă tơdroăng ki kal tung pêi chiâk pêi deăng dêi kuăn pơlê a Tây Nguyên, rơxế tu tuh xuân ối cho rơxế ki chơ kế tơmeăm, maluâ tung rêm roh krí kơphế. Xua ti mê, tơdrêng ƀă tơdroăng ‘mâi rơnêu ăm rơxế i krá, mê khu xiâm ngăn kan sat gak ngăn troăng prôk, khu kăn hnê nguăn dế thăm mơdêk tơdroăng hnê tối, thăm mơdêk túa kih thuât ƀă pơkuâ ngăn. Pôa Phan Bá Tịnh, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Thuận An, cho cheăm ki pêt hên kơphế dêi tơring Dak Mil hdrối nah tối ăm ‘nâi, cheăm hiăng mơjiâng 20 khu ki pơkuâ ngăn, kring vế tơniăn tơdroăng rêh ối, cheăng kâ. Mâu khu ki kố ai hnoăng cheăng kring vế, gak ngăn tơdroăng rêh ối tơniăn, tối tơbleăng troăng hơlâ ƀă tŏng gum vâi krâ-nhŏng o pơto dêi kơphế tơniăn lĕm.

“Cheăm hiăng pơkuâ ngăn mâu khu râ, mâu lêng, kŏng an, hnê mơhnhôk vâi krâ-nhŏng o kuăn pơlê chơ kơphế pro ti lâi vâ ga tơniăn tung pơto chơ kế tơmeăm, ôh tá ăm kuăn pơlê chơ kơxâk kơphế lối hên ó tung rơmok, chơ lối hên kơ pro ôh tá tơniăn drô troăng prôk. Khu râ, kơvâ cheăng hiăng tŏng veăng gum rak ăm kơphế a chiâk a deăng dêi kuăn pơlê tung plâ hơnăm 2025-2026 vâ ga tơniăn. Xua to lâi hơnăm achê pơla kố, yă kơphế to kơnâ mê athế kring vế, gak ngăn i tơniăn, ôh tá ăm tro vâi tong, ôh tá tro lŭp tung rơnó krí kơphế”.

Mâu tơdroăng ki kơdo mơ-eăm dêi khu râ, kơvâ cheăng ƀă mâu kăn hnê ngăn dêi mâu cheăm a kong pơlê Lâm Đồng, ing mê, dế veăng gum kơdroh tơdroăng ki lơ tro trâm xía vâ ing rơxế tu tuh, mâu rơxế ki ê, mê cho pro ti lâi vâ mâu rơxế tu tuh châ kơtâu tơniăn a mâu troăng kơpong chiâk deăng, pơlê pơla, gum ăm vâi krâ-nhŏng o a rơnó krí plâi kơphế ki tơniăn lĕm, hơniâp ro.