Tung pơla ai hên mâu vâi pú hơnăm ối nếo a kong pơlê lăm pêi cheăng a mâu kơpong pêi cheăng ƀă kơmăi kơmok mê ngoh Lý Văn Ngọ, ngế ki pơkuâ ngăn Chi đoân thôn Lục Mùn, cheăm Phúc Ninh, tơring Yên Sơn, kong pơlê Tuyên Quang mê rah xo tơdroăng ki mơnhông cheăng kâ pơxiâm vâ pêi cheăng a dêi cheăm, tơring dêi tơná, ƀă túa pơkâ ki bro tíu pêi tơkŭm. Ngoh rah xo troăng tơmiât kố xua tơdroăng kong prâi tơnêi tơníu ai hlâu tơtro ƀă hdrê loăng pêt ƀă ƀăng tơnêi dêi rơpŏng.

Apoăng pêi pro túa pơkâ kố, ngoh trâm hên xơpá xua ôh tá ai liăn vâ pêt, rak ngăn ƀă krí xo mâu kế tơmeăm. Ƀă tơdroăng mơ-eăm dêi tơná, klêi kơ’nâi hên hơnăm pêi cheăng tơbrêi, rế pêi rế hriâm mâu tơdroăng rơkê plĕng ing ngế ki ê, nôkố, ngoh hiăng ai kơdrum pêt loăng plâi kâ mê cho, na, krui ƀŏng hiăng châ krí plâi tung to lâi hơnăm kố.

“Rêm kơpong pơrá ai ki rơdêi mê nôkố ngăn hlo ki rơdêi dêi tơná nôkố cho mâu tơdroăng ki kơnía dêi tơnêi mê á tơkŭm tung pêt mâu hdrê loăng plâi kâ, prá alâi, pro pơxúa tơƀrê cheăng kâ. Nôkố krui ƀŏng dêi ngoh ki hên cho rak ngăn ƀă hưh cơ,ki hên cho phon êak ro. Pêt tiô troăng hưh cơ mê gá kô tơniăn ƀă mâu ngế ki kâ. Ƀă mâu hdrê loăng plâi nôkố gá hiăng xông kân lĕm krá tơniăn tâ”.

Mơdêk ki kơnía dêi kế tơmeăm, rak tơniăn ăm mâu ngế ki pêt ƀă mâu ngế ki kâ, pêt tiô hưh cơ, pêi chiâk deăng tơrŭm cho môi troăng prôk ki tro ƀă tơdroăng ki pêt mơjiâng kế tơmeăm ing chiâk deăng nôkố. Ôh ti xê to ngoh Ngọ, nôkố ai hên rơtăm hdroâng kuăn ngo a kơpong thôn pơlê xuân hiăng pơxiâm mơjiâng bro mâu túa pơkâ pêt mơjiâng kế tơmeăm krá tơniăn pro pơxúa tơƀrê.

Môi tiah a pơlê Tiến Xa, cheăm Mường Bon, tơring Mai Sơn, kong pơlê Sơn La, rơpŏng ngoh Tạ Văn Nội xuân pêi pro túa pơkâ păn mơnăn ki tơrŭm, păn í peâp, pêt hdrê loăng. Túa păn pơkí dêi rơpŏng ngoh Nội ôh ti xê roê kế kâ ăm mâu í peâp păn, kơdroh liăn hrê roê phon rơvât, xúa mâu kế tơmeăm môi kông, hnông, kơtôu kế tơmeăm tung pêi chiâk deăng, vêh bro, pro chiâng ki kơnía nếo, kơdĭng ‘na liăn ngân bro.

“Môi tiah hơnăm nah rơpŏng á pêi, hrê tung môi hơnăm ăm mơdrăn chĕm kơpôu dâng ƀă lối 200 rơtuh. La drêng á bro oâ, á xo môi to oâ ăm kơpôu kâ dêi rơpŏng. Hơnăm kố,rơpŏng á kô bro châ kơxô̆ liăn roê kế kâ ăm í peâp dêi rơpŏng”.

Ƀă 5 ha hdrê loăng pêt ki hiăng ai hlâu, rơpŏng pêt tơ’nôm 2 ha nhâ, ‘no liăn bro kơdroăng păn 15 to kơpôu ƀă 4 to kơdroăng păn oâ ngâng. Tâi tâng ƀăng tơnêi ai 120 met karê, păn tơrŭm. Rơpŏng păn kơpôu vâ tê hơ’nêh, êak kơpôu châ xúa păn ôa ngâng ƀă oâ ngâng châ xúa ăm tơdroăng ki pêt nhâ, loăng plâi kâ ƀă pro kế kâ ăm kơpôu, xúa tâi tung tơdroăng ki pêt, păn kế tơmeăm, rak vế hyôh kong prâi.

Kố cho môi tung mâu túa pơkâ păn tiô ki vêh tâ tá, ƀă kơxô̆ liăn’no hrê iâ, tơ’lêi tơbleăng pêi pro. Túa pơkâ gá tơtro vâ po rơdâ, rế pơkâ tơleăng mâu tơdroăng ‘na kong prâi, rế mơdêk pêi lo liăn ăm mâu rơpŏng ki păn.

Pôa Lò Văn Bưu, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Mường Bon ăm ‘nâi:

“Klêi kơ’nâi châ ‘nâi tung tơdroăng ki ai khât tung rơpŏng hngêi ngoh Nội pơlê Tiến xa kố, hlo túa pơkâ păn dêi ngoh Nội gá tro khât. Xua tơdjâk troh tá phon rơvât ăm hdrê loăng ƀă kơchâi plâi pôm tŭm túa. Cheăm kô hnê tối ăm vâi krâ nhŏng o kuăn pơlê ‘na pêi pro xúa troăng hơlâ păn oâ ngâng ăm mâu rơpŏng vâ mơnhông cheăng kâ ƀă pêi lo liăn ăm rơpŏng hngêi”.

Pơxiâm vâ pêi cheăng dế cho tơdroăng tơ’noăng châ tơdah xo tơdroăng tơmâng ngăn dêi droh rơtăm hdroâng kuăn ngo. Mâu túa tơmiât tơdroăng tơkêa hiăng ƀă dế veăng kum kơhnâ, hơ’lêh túa tơmiât, ki hlê plĕng dêi kuăn pơlê tung mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối. Mơdêk pơxiâm vâ pêi cheăng ƀă tơ’mot ‘no liăn pêi cheăng ăm hdroâng kuăn ngo ƀă peăng kong ngo xuân cho môi tung mâu tơdroăng ki kal tung Tơdroăng pơkâ Tơnêi têa Mơnhông cheăng kâ rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă peăng kong ngo hơnăm 2021 – 2030.

Vi ƀan hdroâng kuăn ngo hiăng pơkâ tơdroăng kơxô̆ 02, hnê mơhno pêi pro mâu tơdroăng tơkêa ối tung tơdroăng. Tơdroăng pơkâ mê tối nhên: rêm túa pơkâ pơxiâm vâ pêi cheăng tê mơdró, pơxiâm pêi cheăng drêng châ rah xo tŏng kum kô châ xo tơdroăng ki tŏng kum xua mâu túa pơkâ, môi tiah: tŏng kum môi iâ kơxô̆ liăn pêi pro túa pơkâ; tŏng kum tối tơbleăng tơdroăng kal; tŏng kum tơdjêp mâu ngế krê, khu tơrŭm pơkuâ túa pơkâ; châ veăng tung mâu tơdroăng cheăng dêi tơdroăng pơkâ, mơdêk pơxiâm tê mơdró, pơxiâm pêi cheăng kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă peăng kong ngo; tŏng kum mâu kơxô̆ liăn vâ tŏng kum túa pơkâ pơxiâm vâ pêi cheăng, pơxiâm tê mơdró, mơnhông krá tơniăn ƀă po rơdâ, mơdêk tơƀrê ‘no liăn cheăng dêi tơdroăng.

“Ƀă mâu vâi pú hơnăm ối nếo, malối cho mâu vâi pú rơtăm hdroâng kuăn ngo mê vâi ai mâu tơdroăng ki rơhêng vâ ‘na pơxiâm vâ pêi cheăng gá nhên khât. Ƀă tơdroăng ki mê nôkố dế po hlo kơhnâ khât tung môi tơdroăng tơdjuôm ‘na pơxiâm vâ pêi cheăng dêi Việt Nam. Tơdroăng ki xiâm kân má môi dêi pơxiâm vâ pêi cheăng kơpong hdroâng kuăn ngo mê ngin xuân mơ-eăm tŏng kum, mâu khu pơxiâm vâ pêi cheăng, mâu khu droh rơtăm hdroâng kuăn ngo pơxiâm vâ pêi cheăng pơxiâm tê mơdró pêi cheăng kâ, vâ vâi bro chiâng tơdroăng cheăng pêi, bro chiâng pêi lo liăn ăm dêi tơná vâi, vâ kum ăm mơnhông mơdêk kơpong hdroâng kuăn ngo”.