Tơdroăng ki rơhêng vâ tối apoăng cho a tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak tơkŭm po leh tơbleăng tê sầu riêng ki apoăng tiô tơdroăng pơkâ kơthô kĭ tơkêa pơla Khu xiâm ngăn chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê Việt Nam ƀă Kŏng ti xiâm ngăn troăng tơkăng kong Sinuâ. Kăn xiâm ngăn chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê - pôa Lê Minh Hoan tối nhên, tơdroăng ki tê tiô troăng ki xiâm sầu riêng ki apoăng châ tơkŭm po cho tơdroăng ki phiu ro tơdjuôm dêi kuăn pơlê kơpong Tây Nam Bộ, Đông Nam Bộ ƀă Tây Nguyên.

Rơtế ƀă rôh tơ’lêi hlâu châ aachê ƀă kơchơ ki kân, kum khu mơdró kâ ƀă kuăn pơlê pêi chiâk deăng châ xo tơdroăng ki liăn tơkâ hên tâ sap ing plâi ki kố, tê ngi kong têa ê tiô troăng ki xiâm xuân pơkâ mơ’no, pơloăng mơnúa ôh tá kŭn. Pôa Lê Minh Hoan tối:

“Tung tơdroăng ki lâp plâi tơnêi hơ’lêh ƀă pêi chiâk deăng ngiât, cheăng kâ tơdjêp nôkố, túa tơmiât “rơtế prôk ƀă dêi rơpó” cho tơdroăng ki pơklât thế. Plâi sầu riêng lơ mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ki lâi “rơhêng vâ lăm troh hngế, pro chiâng kơchơ, mê rêm ngế krê tung tơdroăng ki kơnía dêi kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng kal athế tơdjuôm ivá môi hiâm mơno, tơrŭm vâ rơtế mơnhông tơtêk”.

Klêi kơ’nâi sầu riêng, nếo achê kố Vi ƀan hnê ngăn tơring Krông Năng, kong pơlê Dak Lak hiăng tơkŭm po leh tê plâi mắc ca ngi kong têa tiô troăng tơkăng kong ki xiâm apoăng ngi kong têa Nhuk. Tơdroăng kố po ăm rôh kloăng mắc ca châ tê tiô troăng xiâm dêi Dak Lak ngi mâu kong têa Châu Á ƀă lâp plâi tơnêi. Kơxô̆ mắc-ca tê ngi kong têa Nhuk tiô troăng ki xiâm ai ki hngăm 6 tâ̆n châ pêt a tơring Krông Năng, kong pơlê Dak Lak. Kloăng mắc ca kố hiăng tơkâ luâ hên rôh ki séa ngăn dêi kơ koan pơkuâ ngăn tơdroăng cheăng péa tơnêi têa.

Tơpui a rôh leh, pôa Lưu Văn Khôi, Kăn pơkuâ Khu ngăn cheăng kơmăi kơmok ƀă tê mơdró kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi, tơdroăng ki kloăng mắc-ca châ tê tiô troăng ki xiâm ngi kong têa Nhuk po rôh ăm tâi tâng mâu kế ki ai kloăng kố dêi Dak Lak ngi mâu kong têa Châu Á ƀă lâp plâi tơnêi:

“Kố cho môi tơdroăng ki ai pơxúa kal khât xua Nhuk cho môi kong têa tơrŭm cheăng ki kân tung mâu tơdroăng tơkêa tê mơdró rak tơniăn krê ƀă Việt Nam. Tơdrêng a mê kố xuân cho môi tung mâu kong têa ki roê mắc ca kân má môi tung lâp plâi tơnêi nôkố. Tơdroăng ki tê tiô troăng ki xiâm ƀlêi chiâng ngi kong têa Nhuk kô cho ivá vâ po hên rôh ki tơ’lêi ăm mâu khu mơdró kâ kong pơlê Dak Lak tối tơdjuôm, tơring Krông Năng tối krê châ achê ƀă kơchơ kong têa ê”.

Nôkố, plâi mắc-ca hiăng châ Khu xiâm ngăn chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê mơnhên cho loăng ki ai hên tơdroăng ki kal, rế cho loăng pêt ton hơnăm, rế cho loăng pêt vâ xo loăng. Krê a Krông Năng, tung kơxô̆ 2.300 ha mắc-ca hiăng pêt, ai 1 rơpâu ha dế tung pơla ai plâi, kloăng châ xo a hơnăm 2022 tiô riân lối 1.700 tâ̆n.

Nếo achê pơla kố, a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak, Khu tơrŭm ngăn tiu Việt Nam tơkŭm po Rôh hôp lâp plâi tơnêi ‘na kơvâ kế tơmeăm tiu Việt Nam. Kố cho rôh vâ mâu khu ki pêt, uâ pơliê ƀă tê tiu ngi kong têa ê tối tơbleăng ăm dêi rơpó mâu tơdroăng ki rơkê, tối tơbleăng mâu tơdroăng ki xơpá, tơvâ tơvân, pơkâ mơ’no mâu troăng hơlâ ‘mâi mơnhông vâ mơdêk kơvâ tiu tung lâp plâi tơnêi.

Tung lối 5 hơnăm hdrối nah, kơvâ tiu lâp plâi tơnêi hiăng châ hlo tơdroăng ki mơdêk rơdêi ‘na ƀăng tơnêi pêt tiu dêi Việt Nam. Yă tê châ vâ chê 230 rơpâu liăn tung môi kg tung pơla nôkố hiăng kum lối rơtal dollars ăm kơxô̆ liăn châ xo ing tê ngi kong têa ê dêi lâp tơnêi têa. Tiô jâ Hoàng Thị Liên, Kăn hnê ngăn Khu tơrŭm ngăn tiu Việt Nam, pơkâ thế ki dâi lĕm dêi mâu kơchơ roê xo rế hía rế xơpá. Xua mê, vâ rak tơniăn châ ki kơnía dêi kơvâ kế tơmeăm, mơdêk ki dâi lĕm hiăng chiâng tơdroăng kal pêi pro tơdrêng.

“Đi đo kal tơdroăng ki tơrŭm cheăng krá tơniăn pơla ngế ki pêt, khu ki uâ pơliê dêi Việt Nam pêi cheăng tơrŭm krá tơniăn ƀă mâu ngế ki pêt tơdrêng cho kuăn pơlê pêi chiâk deăng. Vâ pro châ tơdroăng mê môi tiah lâi, pêi pro châ tơdroăng ki rơhêng vâ ăm kơchơ cho to lâi mê tơdroăng ki mê kal khât tơdroăng ki pơklât thế dêi khu mơdró kâ, dêi khu ki uâ pơliê, dêi mâu khu ki tê ngi kong têa ê xua mâu khu ki tê ngi kong têa cho mơngế ki roê mâu kế tơmeăm dêi kuăn pơlê vâ tê ăm kơchơ mê vâi kô kal pơkâ troăng kơchơ mơdró ing mê vâi kô vêh pơkâ troăng ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng. Ki kố môi pâ cho ivá mơ-eăm dêi khu mơdró kâ la xuân kal tơdroăng tơrŭm dêi kuăn pơlê pêi chiâk deăng”.

A rôh hôp, pôa Vũ Bá Phú, ngế xiâm pơkâ mơdêk tê mơdró Khu xiâm ngăn cheăng kơmăi kơmok ƀă tê mơdró ăm ‘nâi, Việt Nam nôkố xuân cho tơnêi têa pêt ƀă tê tiu hên má môi lâp plâi tơnêi. Hơnăm 2022 tơnêi têa pin tê châ 220 rơpâu tâ̆n, châ troh 55% tung tâi tâng kơxô̆ tiu tung lâp plâi tơnêi. Laga, vâ tiu dêi Việt Nam châ tơniăn ivá dêi tơná a kơchơ kong têa ê tiô túa ki krá ton, kơvâ tiu ối trâm hên tơdroăng ki athế pêi:

“Má môi, cho mơdêk ivá tơrŭm tiô pơkâ mâu tơdroăng pơkâ lâp plâi tơnêi malối cho ‘na mâu tơdroăng môi tiah lươ̆ng hóa chât, mâu tơdroăng pơkâ pêt krá tơniăn ‘na cheăng kâ, rêh ối, kong prâi tơnêi tơníu. Má péa, mê cho xúa mâu kơmăi kơmok rak ngăn pêt, tí tăng ƀă tơdjêp tơmối vâ xúa mâu troăng ki mê ăm tơdroăng cheăng marketing. Má pái, cho pơkâ troăng ăm tơdroăng cheăng tung la ngiâ mơjiâng um méa mơdêk tơdroăng ki ai mâ tiô túa ai tung la ngiâ a mâu kơchơ ki xiâm, ai tơdroăng cheăng tung la ngiâ ki nhên ƀă séa ngăn tơƀrê nhên ‘na mơnhông kế tơmeăm nếo tung mâu kơchơ xiâm”.