Jâ Phan Thị Dung, ối a thôn 1 cheăm Quảng Tâm, tơring Tuy Đức tối ăm ‘nâi, rơpo\ng jâ pêt 4 hectar pôm ló Nhuk, laga klêi kơ’nâi vâ chê 2 khế pêt mê kơdrum pôm ló jâ tro u\m rêi. Tơdrêng amê tâi tâng kơxo# liăn mung tơnêi, hdrê, pơkeăng xế rak vế, phon rơvât [a\ hâi pêi cheăng troh nôkố hiăng tâk vâ chê 150 rơtuh liăn. Jâ Phan Thị Dung khéa kho tối:

‘’Tung hơnăm kố, rơpo\ng á pêt châ 4 hectar, tâng pơchông [a\ rêm hơnăm á pêt [a\ go#m tơnêi ăm a’ngêi [a\ xôh pơkeăng tung pơla 2 xôh tê mê hiăng châ lâk xo. Hơnăm kố á tơngôu, kong mêi hên ôh tá teăm xế pơkeăng xua mê xuân ôh tá chiâng vâ pơlât, xua á tơngôu mê gá tâ tú hên ‘nâng, kơdrum hngêi tro lu\p tâi, ôh tá kâi pơlât xếo’’.

Hlo sap ing nah vâi krâ pêt pôm ló Nhuk châ liăn rơkâ hên xua mê hơnăm kố ngoh Nguyễn Văn Khải ối a thôn 2 cheăm Dak Buk So, tơring Tuy Đức xuân mung 1 hectar tơnêi vâ pêt. Ngoh Khải tối, rơpo\ng ngoh [a\ hên rơpo\ng kuăn pơlê pêt pôm ló tung cheăm xuân ôh tá ‘nâi pro ki klâi, xua pơrea\ng răng kơxái pôm.

Pơrea\ng kố pơxiâm drêng pêt châ vâ chê 2 khế, drêng kố pôm ló dế ó rơdêi. ‘Na pơrea\ng kố, apoăng xiâm hlo prâp klêi mêi tâ tú re\ng, pro kơxái pôm a xiâm răng ho\n hlâ. Tơdroăng ki hơ’lêh trếo [a\ kơxái a rêi [a\ kơxái, hlá pôm ôh tá châ hrik trếo kơhiâm chiâng pro kơxái pôm chôa ‘lâng răng hlâ. Kơxái ki lâi tro tâ pơrea\ng iâ mê ôh tá hlâ laga xuân ôh tá ai pôm lơ ai la pôm ku\n, ôh tá bê châ.

Ngoh Nguyễn Văn Khải, tối ăm ‘nâi:

‘’Á hlo vâi pêt xuân hên rơnó châ tơ-[rê mê hơnăm kố rơpo\ng ngin pơkâ mung 1 hectar tơnêi vâ pêt pôm ló xua ngin tơmiât pêt pôm ló tơ’lêi hlâu, re\ng châ lâk xo, ôh tá [e\ng ê hơnăm kố ngin rôe kơxái tro kơmeăn, tung pơla 5 hâi mê kơxái u\m tâi xua kơmeăn tâ tú re\ng ‘nâng, drêng mê ngin xôh pơkeăng ôh tá teăm xếo’’.

Tiô mâu kuăn pơlê pêi chiâk deăng pêt pôm ló ki rơkê a tơring Tuy Đức, kong pơlê Dak Nông tối, pôm ló hlâ kơxái mơni xua hên xiâm kối laga ki xiâm xuân cho hdrê. Nôkố kuăn pơlê pêt pôm ló ki hên rôe hdrê ing Lâm Đồng laga tơdroăng pơkuâ ki dâi le\m tá hâi châ pêi pro kơtăng khât.

Pak^ng mê, hên kơpong tơnêi pêt pôm ló đi đo sap 5 – 10 hơnăm kố laga tơdroăng po pông, xôh pơkeăng kơdê pơrea\ng, rơvât phon ăm tơnêi tá hâi châ kuăn pơlê tơtro\ng tro tơdroăng.

Tơdroăng pơrea\ng u ối tung tơnêi ing mâu rơnó pêi hdrối xuân môi tiah tơdroăng ôh tá tu\m mâu trếo vi lươ\ng cho xiâm kối pro pôm ló tro tâ pơrea\ng [a\ pêi lo kơdroh hên môi tiah nôkố./.

(Nhạc cắt)

Pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ dế tơmâng tơdroăng ‘’Tíu ngăn – rak pơlât – loăng pêt’’ xua Kơ koan Rơ’jíu Việt Nam kơpong Tây Nguyên rah chêh, veăng amê ai veăng kum dêi Grup pơkuâ Lộc Trời.

Ô vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ!

Pôm ló Nhuk dế cho hdrê ki pêi lo liăn hên ăm kuăn pơlê pêi chiâk deăng a tơring Tuy Đức. Laga drêng kong prâi pro ôh tá tơniăn, kong mêi hên, mêi ton pro pôm ló tơ’lêi tro mâu kơmeăn kâ ‘nhê. Vâ kum vâi krâ ‘nâi nhên ‘na kih thuât pêt [a\ rak ngăn pôm ló Nhuk, ngin ai roh tơpui tơno [a\ pôa Đoàn Lê Anh, Kăn hnê ngăn khu pơkuâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng tơring Tuy Đức, môi tung mâu ngế hiăng hmâ pêt [a\ ‘nâi túa ki rơkê tung pêt pôm ló Nhuk, pó vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ kô tơmâng.

(Băng phỏng vấn)

Ô pôa, vâi krâ nah hmâ tối pôm ló hâk vâ tơnêi ki nếo, hmo\ng tơnêi ki hmâ, tiah mê ‘na tơnêi nếo hiăng pro chiâng pá ti lâi ăm vâi krâ a tơring pin kố?

Pôa Đoàn Lê Anh: Mê cho môi tung mâu tơdroăng tô tuăn ‘na ko ‘nhê kong xuân môi tiah ti tăng tơnêi nếo vâ pêt pôm ló. Vâ kơdroh tơdroăng mê, ngin rơtế [ă Khu pơkuâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng xuân hiăng pơkâ troăng, pơtâng tối ăm kuăn pơlê thế hơ’lêh pêt mâu loăng plâi ki ê, mê cho pêt môi rơnó pôm ló rơnó kơ’nâi pin thế pêt loăng plâi ki ê vâ kơ’nâi mê môi hơnăm troh péa hơnăm pin vêh pêt nếo pôm ló i tơniăn. {a\ ki kal thế po pông tơnêi ăm hơpok le\m pôi tá ko ‘nhê kong tăng tơnêi pêt pôm ló’’.

Ô pôa, pôm ló ai hên ôa hdrong kâ ‘nhê [a\ tơ’lêi tro pơreăng xông tâ tú, tiah mê pôa hôm chiâng tối mâu pơrea\ng hmâ trâm a pôm ló? Xiâm kối xua ing lâi chiâng ai mâu pơrea\ng kố [a\ túa hbrâ mơdât?

Pôa Đoàn Lê Anh: {a\ mâu pôm ló ki hên cho mâu pơrea\ng, môi tiah: ôa kâ tung dế pôm, u\m kơxái, pơrea\ng u\m kơxái cho râ ó, gá pro lu\p ó kân khât, pơrea\ng châ hlo tung 3 hơnăm kố nah, hơnăm kố cho hơnăm má 3, vâ hbrâ mơdât pơrea\ng kố, ôh tá ăm tơdjâk troh pêi lo pôm ló dêi vâi krâ pêi chiâk deăng.

Peăng khu cheăng mê ngin xuân hiăng po rơdâ pơtâng tối vâ kuăn pơlê, má môi cho rah xo hdrê, hdrê f1 ing mô mê kô kơdroh ‘na pơrea\ng, ki rơhêng vâ tối cho pêi lo [a\ pôm kân dâi le\m há.

‘Na pơrea\ng ôa kâ tung dế pôm tơku\m ki hên a rơnó tô, ôa pâk hrik pôm, kâ tung dế pôm, pro ôh tá chiâng vâ tê pôm. Pơreăng kố hên túa mơdât, má môi pin xúa túa sinh hok mê cho mơdât ôa kâ ‘nhê. Má péa, xúa mâu kơtro pê ôa vâ mâu ôa kơnốu mot [a\ vâi ôh tá chiâng kuăn, mê cho túa pêi ki tơchuâm’’.

Ô pôa, ‘na tơnêi pêt cho kal khât, tiah mê drêng pêt mê kal rah xo mâu tơnêi ki lâi ăm tơtro [a\ pêt pôm ló ô pôa?

Pôa Đoàn Lê Anh: Má môi, kuăn pơlê kal pro hơpok tơnêi [a\ hơ’lêh pêt loăng plâi ki ê klêi kơ’nâi pêt pôm ló, pin ôh tá chiâng ăm hơnăm ki kố pêt pôm ló hơnăm kơ’nâi vêh pêt pôm ló nếo mê chiâng ai tơdroăng pôm ló kô ôh tá le\m, chiâng ai tơdroăng khu ki rôe vâi kô ôh tá vâ rôe, kơdroh yă. Xua mê vâ pro hơpok tơnêi, ngin dế tơru\m [a\ Khu pơkuâ Khoa hok cheăng Kơmăi kơmok vâ po rơdâ túa pro hơpok tơnêi xuân môi tiah ti tăng xiâm kối dêi pôm ló Nhuk. Tơru\m [a\ Tíu xiâm khu tê mơdró, mot tơru\m cheăng [a\ mơnhông mơdêk a Hà Nội po rơdâ tơdroăng ti tăng xiâm kối a pôm ló Tuy Đức.

Hơnăm kố ngin xuân séa ngăn mơnúa a rơpo\ng pôa Nguyễn Duy Sơn a cheăm Quảng Tâm, drêng châ tơ-[rê túa pêi kố mê mơngế xúa kô châ pêt pôm ló tro xiâm kối ing Tuy Đức ing túa pêi hưh cơ.

Ô pôa phon rơvât [a\ loăng plâi tối phá xêh [a\ pôm ló tối tơchuâm cho kal khât, tiah mê tung pơla pêt mê rơvât phon môi tiah lâi tơtro vâ sap ing pêt troh lâk xo pêi lo châ hên?

Pôa Đoàn Lê Anh: {a\ loăng plâi mê hdrê ki lâi xuân kal troh phôn, laga vâ xúa phon tơtro kum pêi lo châ hên [a\ châ tơ-[rê cheăng kâ, kơdroh kơxo# liăn mơ’no mê kuăn pơlê thế xúa tơ’nôm tung tơnêi mâu túa phon hưh cơ. Ki má lối mâu kơtôu, kông hnông, hrái kế tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng a pơlê mê kuăn pơlê thế xôh phon vi sinh, kơdroh rơvât phon ho\a hok, pro tơnêi thăm hơpok le\m châ tơ-[rê tung cheăng kâ. {a\ mâu pôm ló apoăng drêng pêt pin thế po pông go#m tơnêi [a\ rơvât phon, pin kô chiâng rơvât phon lân, phon vi sinh vâ rơvât hdrối, kơ’nâi mê pêt môi khế pin rơvât phon NPK vâ rơvât, klêi kơ’nâi môi khế tơdế, drêng vâ ăm pôm kân mê pin rơvât phon kali.

Ô pôa, drêng châ hlo kơmeăn tung môi kơpong tơnêi dêi kơdrum, pơrea\ng tá hâi tâ tú rơdâ mê vâ mơdât pơrea\ng xông kâ ‘nhê a pôm ló mê kuăn pơlê thế pêi pro tiah lâi ô pôa?

Pôa Đoàn Lê Anh: Má môi, drêng châ hlo pơrea\ng u\m kơxái tung kơdrum pôm ló mê pin thế mơdât tơdrêng vâ ví pôi tá ăm pơrea\ng xông tâ tú, mâu kơpong kơxái răng hlâ pin thế pui tah [a\ hvât lôi u ê, ôh tá ‘măn a kơdrum ah pơrea\ng lơ tơ’lêi tâ tú mê cho túa ki apoăng. Kơ’nâi mê, vâ hbrâ mơdât pơrea\ng xông tâ tú pin kô xúa phon ho\a hok vâ xôh a tơnêi xuân môi tiah a kơxái vâ hbrâ mơdât pơrea\ng ki pro răng hlâ kơxái pôm ló.

Hôm mơnê kô pôa!

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng