Rơtế [ă chêng koăng sôk ro, vâi krâ nho\ng o [uôn Kon Hring [ă tơmối ki achê hngế sôk ro tung tơdroăng ki xoâng leh mơd^ng kâ báu nếo (mơd^ng Jô Ju). Hdrối kố nah loăng kâng ki xo\n tâp a dế hngêi hôp tơdjuôm, [ă ai tu\m kế tơmeăm tiô khôi túa ton nah mê cho drôu xiâm, ko chu, hơ’nêh mâm, krâ pơlê A Sơn (Pê Sương) cho ngế ki xối:

‘’Ơ Xeăng Ngo, Xeăng Têa, Xeăng Tơnêi, Xeăng Kong, Xeăng Loăng! Hâi kố pơlê ngin tơku\m po t^ng kâ báu nếo, pâ khu Xeăng vêh rơtế akố vâ hmâng tơdroăng ki rơkâu pâ dêi ngin. Hơnăm kố, pâ mâu Xeăng to\ng kum ăm pơlê ai hên tơdroăng hơniâp le\m. Pâ khu Xeăng kum ăm rêm ngế ngin tung pơlê ai ivá rơdêi, rêm rơpo\ng tơru\m, pâ nhuo#m, kum dêi rơpó, kuăn ‘ne#ng, cháu chái re#ng kân, loi nguăn nôu pâ, hriâm tâp rơkê ple\ng vâ xo ah hmôi kum pơxúa ăm dêi tơná, ăm pơlê, rơkâu kơ rêm ngế, rêm rơpo\ng pêi cheăng kâ pon mơhúa, ai tơdroăng rêh ối phâi tơtô, hơniâp ro’’.

Kơdrâm kuăn pơlê veăng mot tung t^ng kâ báu nếo

Rơkong rơkâu dêi krâ pơlê tung mê ai hên tíu ki châ tơku\m, pơtâ [ă mâu [ai to\n chêng, tơgôu koăng [ă hơdruê xoâng dêi mâu droh rơtăm. Peăng leh ki xiâm cho achê [ă tơdroăng rêh ối, la xuân cho tơtro [ă tơdroăng hmâ trâm hlo dêi kuăn pơlê tiah hmâ.

Mâu tơmeăm hdroăng ăm Xeăng

Klêi kơ’nâi leh ki xiâm, tâi tâng kuăn pơlê Kon Hring [ă tơmối rơtế tơdjuôm tơdroăng ki sôk ro a xiâm drôu, kâ mâu kế kâ ki tiô khôi hmâ vâi krâ nah, [ă hơniâp ro tung tơdroăng ki mơhno mơjiâng túa le\m tro Tây Nguyên. Mơđah tơbleăng mâu [ai hơdruê ki hơniâp ro, mâu vâi rơtăm, vâi droh mơhno tối ivá ki ó rơdêi, tuăn hiâm khên tơnôu dêi tơná a ngiâ khu ki ‘mêi. Mâu vâi droh têm rơpiât, rơmuăn le\m tung mâu [ai kơhnhon xuâng tiô khôi vâi krâ roh nah, xuân ai drêng ‘nâ mơdêi, [e#ng [eăn ngăn tiô kơ tơrêm kơ [ai xuâng. Mâu vâi krâ ki hiăng hên hơnăm hơdruê, rơngêi tơdroăng ki hơniâp ro, têa klo\ng put, rêi têng nêng pro ăm kuăn pơlê [ă tơmối ngăn sôk ro khât. {ă vâi hdrêng, mâu tơdroăng ki xah hêi tiô khôi túa vâi krâ nah hơniâp ro, tâ to rơkong tơpui tó, hơniâp ro [ă hên tơdroăng ki ê.

Veăng hơniâp ro ôu drôu xiâm

Tung tơdroăng ki leh mơd^ng, pôa A Nit (Pê Sem), kăn pơkuâ [uôn Kon Hring tối, t^ng kâ báu nếo cho rôh vâ rêm ngế sôk ro, klêi kơ’nâi pêi cheăng châ tơ-[rê. Mơd^ng hơnăm kố ti hơniâp ro to lâi, tâng xua hơnăm hdrối nah, kong tô mơdrăng khăng khoăng mâu tơmeăm pêt ôh tá dâi. Pôa A Nit ăm ‘nâi, xua kong prâi ôh tá tơniăn mê mơd^ng hơnăm kố po ôh tá kân [ă môi tiah mâu hơnăm hdrối:

‘’Hơnăm hdrối nah kong tô mơdrăng ton, mê kế tơmeăm pêi lo ôh tá châ hên, thăm nếo ai rơpo\ng ôh tá xo môi xâk báu, kơphế xuân chu kơdroh ki dâi le\m, bu dâng 2/3 hơnăm hdrối. Xua mê, apoăng vâi krâ nho\ng o tơmiât ôh tá vâ tơku\m po mơd^ng kâ báu nếo tung hơnăm kố. La châ khu kăn pơkuâ cheăm mơhnhôk ngin pơtối rak vế khôi túa le\m tro hdroâng kuăn ngo, pôi tá pơtê. Mê thế pro ku\n xo xuân hôm. {ă trâm mâ kuăn pơlê râ tơring, mâu kăn xuân mơhnhôk athế rak vế khôi túa le\m tro hdroâng kuăn ngo dêi pâ pôa chôu ‘măn ăm, athế mơ-eăm tơku\m po, hơnăm kố pá mê ngin pro ku\n, hơnăm la ngiâ tâng châ hên kế tơmeăm mê pin tơku\m po kân tâ’’.

Xah têa klo\ng put

Khe#n cho kâ ku\n tâ tâng pơchông [ă rêm hơnăm, la t^ng kâ báu nếo hơnăm kố, vâi krâ nho\ng o xuân hiăng hbrâ tơnáu 60 xiâm drôu, vâ chê 2 tă hơ’nêh chu, tá hâi riân mâu kế tơmeăm ki tiô khôi túa vâi krâ nah tung kong, a klâng, a chiâk môi tiah mâm kơnái, mâm krêi, tơpăng chôu, xua mâu droh rơtăm ki rơkê lăm tăng. Tơdroăng cheăng kâ chiâng vâ kơd^ng, la khôi túa le\m tro, hơdruê xoâng khôi hmâ ton nah rế hía châ ô eăng. Ngoh A Kiên, hnê ngăn khu tôu chêng koăng [uôn Kon Hring, ăm ‘nâi:

‘’Vâ tơdroăng ki tơku\m po châ tơniăn le\m, ngin hiăng hriâm tâp sap ing 1 măng t^ng kố. Môi tiah hâi hnah, ngin tâp sap ing 1 chôu kơxê. Á hlo t^ng kâ báu nếo hơnăm nếo kố châ tơku\m po nhên tâ rêm hơnăm, mê ngin athế mơđah hơdruê mâu [ai ki hơniâp ro tâ vâ hơnăm nếo ai hên tơdroăng ki le\m ro tâ há’’.

Xuâng tôu hơkâ

{ă hên hơnăm kố, t^ng kâ báu nếo ôh ti xê cho tơdroăng ki phá xêh dêi mâu ngế Rơteăng, mê hiăng chiâng mơd^ng tơdjuôm dêi tâi tâng vâi krâ nho\ng o [uôn Kon Hring, tá mâu ngế Xuăn xuân môi tiah mâu hdroâng kuăn ngo. Jâ Nguyễn Thị Đào (Mẹ Tú), cho ngế ki veăng pế pơchên mâu hmê, kơchâi kâ, ăm ‘nâi:

‘’Nôkố ‘’chiâk alâi pêi amê’’, ‘’kâ plâi ki lâi, mơdâ plâi ki mê’’, pin rêh ối alâi pin athế tiô khôi túa ki mê. Pơlê, cheăm kố ôh ti xê to dêi kơbố, mê dêi tâi tâng kuăn pơlê Kon Hring. Drêng hbrâ ăm rôh tơku\m po kố á hiăng tối tơbleăng ăm vâi krâ nho\ng o, tá Xuăn lơ hdroâng kuăn ngo, mâu ngế ki tiô khôp lơ ôh tá tiô khôp, pơrá rơtế veăng tung rôh mơd^ng kố’’.

Xah hêi xuâng

Mơd^ng tiô khôi túa ton nah kâ báu nếo dêi vâi krâ nho\ng o pơlê  Kon Hring châ tơku\m po apoăng hơnăm néo [ă hiăng châ pơtối rak vế sap ing hơnăm 1994 nah troh nôkố. Mơd^ng kố rế hía rế tơ’mot hên kuăn pơlê, vâi krâ nho\ng o tung pơlê achê, hơngế [ă tơmối troh tơdjuôm tơdroăng ki sôk ro, xua kố gá ai pơxúa khât, tơru\m [ă pơlê pơla, rơkâu pâ ăm hơnăm nếo ai ivá rơdêi, pêi cheăng châ pon mơhúa, pơlê, cheăm phâi tơtô. Pôa A Chá (Pê Choar), kăn pơkuâ chi [o# [uôn Kon Hring, cheăm Ea Hđing, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Daklak, ăm ‘nâi:

‘’Klêi kơ’nâi poê xo dêi kế tơmeăm mê vâi kra nho\ng o tơku\m dêi rơpó tơpui tơno, mê ah pế drôu xiâm, pế kế kâ, krếo thế vâi krâ nho\ng o tung pơlê troh xối pleăng kơ Xeăng, cho mơnê mâu khu xeăng hiăng to\ng kum ăm rơnó pêi tơmeăm châ pon mơhúa, pêi cheăng mơnhông mơdêk, ai ivá rơdêi. Klêi mê, cho rôh khôp pâ mâu khu xeăng lo hơnăm nếo pêi cheăng kâ châ tơ-[rê tâ nếo, kế tơmeăm châ hên tâ, [ă ăm pơlê, cheăm kuăn cháu ivá rơdêi loi nguăn’’.

Xuâng ro

Xah hêi ro

Kuăn pơlê rơtế ôu kâ

Tâ tá t^ng kâ báu nếo

Tung tơdroăng ki sôk ro rơnó hơngui, idrâp chêng koăng sôk ro tung hiâm mơno kuăn mơngế, [uôn Kon Hring mot tung rơnó mơd^ng, tơru\m, mơjiâng pơlê, cheăm rế hía rế kro mơdro\ng.

Phạm Minh Huệ chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng