Xuân môi tiah mâu hdroâng kuăn ngo ki ê a kơpong Tây Nguyên, sap ing hdrối nah, mơngế M’nông hmâ ai tơdroăng chối báu, pêt alâi, pôm, tung chiâk deăng. Kơpong tơnêi ki châ rah xo vâ pêi chiâk deăng mê ai tíu ‘nâ vâi pro a inúa, a ngo, xua mê, drêng lăm xuâ, krí, đôu dêi tơmeăm, ôh tá chiâng vâ pơto [ă rơxế, thăm nếo ting tông, lơ xoi xuân pá khât. Drêng mê, pong, chêa cho tơmeăm ki tơ’lêi má môi vâ chiân djâ tơmeăm ing chiâk deăng troh a troăng kân, lơ pôu djiân vêh troh a hngêi.

Maluâ ti mê, vâ ai mâu pong, chêa ki krá le\m tơdroăng ki apoăng athế ai phêa, rái ki krá le\m. Tiô tơdroăng ki hmâ ‘nâi dêi pôa Khuyên, rêh ối a pơlê Nà Xược, cheăm Ea Huar, tơring {uôn Đôn, kong pơlê Dak Lak vâ khoh te\n chiâng môi to pong lơ chêa athế pêi ton hâi [ă tơdroăng pêi pro xuân pơrá phá dêi pó, tung mê, tơdroăng ki tăng rah ko phêa, kơlá ki krâ tro hơnăm vâ te\n pong, chêa cho tơdroăng ki kal khât.

‘’Drêng te\n pong, chêa vâi kô rah xo phêa ki ai pâng xo\n [ă hiăng krâ, la krâ kơvâ. Pơtih phêa hiăng châ 1 hơnăm mê nếo chiâng rah ko vâ te\n pong, lơ chêa cho tơdroăng ki tro má môi, tâng krâ luâ râ kô rơ-e\ng [ă tơ’lêi tơđôu. Klêi kơ’nâi ko phêa, hrê rái djâ troh a hngêi pin athế tá 1 pâng ai 2 kơmâ, klêi mê, djâ têng a kong tô, têng ăm i khăng iâ mê nếo pâ, klêa vâ pro tơlêa’’.

Pôa Khuyên, krâ pơlê tối tiah kố, chêa dêi mơngế M’nông ôh tá ‘nâi ga pơxiâm ai ing la lâi nah, pôa bu ‘nâi drêng pôa xiâm 8 troh 9 hơnăm nah pôa hiăng hriâm tiô tơdroăng hnê tối dêi Pôa Hồ vâ hnê ‘măn djâ ăm kuăn pơlê túa te\n pong, te\n chêa. Hmôu pơ tiah mê, xông kân pôa pơtối hnê ăm dêi kuăn cháu túa ki te\n pong, te\n chêa. Ing mê, pong, chêa ôh tá păng lôi tung tơdroăng rêh ối rêm hâi [ă hiăng chiâng ngế pú hmâ [ă pôa xuân môi tiah kuăn pơlê tung pơlê ‘na tơdroăng te\n, xúa pong tá troh a hâi kố. Cheăng te\n pong, te\n chêa mơngế M’nông hmâ rah xo hâi khế ki tơtro vâ pêi. Ti xê hâi khế ki lâi tung hơnăm xuân chiâng vâ te\n pong, te\n chêa, vâi kô te\n pong, te\n chêa a mâu rơnó hdrối vâ lăm xuâ báu, krí tơ-uâ, đôu alâi, lâk pôm. 

‘’Troh a rơnó hbrâ xuâ báu vâi kô te\n pong, te\n chêa. Te\n pong, te\n chêa cho vâ pôu têa, pôu báu [ă xuâ báu. Mơni yâu dâng 10 hâi kô te\n klêi pong, chêa. Roh vâi krâ nah, te\n pong, te\n chêa bu xúa tung rơpo\ng hngêi tê, ôh tá xê vâ tê mơdró ăm vâi ôh. Xua kơbố xuân chiâng vâ te\n ăm dêi rơpo\ng hngêi tơná xúa. Á ‘nâi te\n pong, te\n chêa nôkố kơnôm hriâm ing meh á, troh a rơnó vâ xuâ báu meh á te\n, klêi mê, á pêi [ối, tâng vâ chiâng te\n pong, te\n chêa mê athế hriâm tiô mâu ngế ki kân, ôh tá xê ‘nâi te\n xêh ôh’’.

Pong, chêa ti xê to tơmeăm ki vâ xúa ăm tơdroăng pêi chiâk pêi deăng, mê xuân cho tơmeăm ki ôh tá păng lôi tung mâu roh leh mơd^ng dêi mơngế M’nông. Rêm hdroh pêi pro mâu tơdroăng xối rơkâu xeăng, rơkâu kong mêi apoăng rơnó lo pêi chiâk kuăn pơlê hmâ xúa chêa, pong vâ dâ kế tơmeăm, môi tiah hơ’neh mâm, tơxông, mâu hdrê pêt vâ rơkâu xối khu xeăng. Pong, chêa dêi mơngế M’nông hmâ ai ‘nhông xo\n sap ing 50 troh 60cm, ngâ tơvó, châ ga ku\n, krí ga ku\n tâ ngâ. Tiô pôa Khuyên, krâ pơlê tối, mơngế M’nông ai 3 to, mê cho: chêa, pong, dum; rêm to pơrá ai tơdroăng vâ tâ tơmeăm pơrá phá dêi pó.

‘’Mơngế M’nông kô ai chêa ki krê xêh, ga ai 3 to pơrá phá. Ai pong hrêak cho vâ pôu hdréa [ă pôu têa, klê mê, ai chêa vâ pôu djâ lăm a chiâk, môi tiah tâ tơpăng, kêi kơchâi kong, djâ lăm a têa vâ tâ ká kêt, lăm kơ’nêi kơpôu lơ lăm pôu ngăn rui tung kong, vâi xuân pôu chêa, ga tơ’lêi ‘nâng. Chêa ki ku\n vâi hmâ tếo a kơtếo vâ xuâ báu. Tung mê, pong xi cho pong ki vâi hmâ xúa hên. Pơla hdrối kố nah á xuân te\n pong a hngêi tơdjuôm dêi pơlê vâ vâi rơtăm troh ngăn, hriâm [ối’’.

Hâi kố, maluâ tơdroăng rêh ối chal nếo hiăng ai hên ki hơ’leh, ai hên kế tơmeăm ki xúa vâ teăng mâu pong, chêa, môi tiah kế ki pro [ă chhá, meăm ki le\m tâ, la pong, chêa xuân ối cho tơmeăm ki kal păng ‘nâng tung tơdroăng rêh ối dêi mơngế M’nông. Tâng lơ ai roh châ lăm pôu, pơlê cheăm dêi mơngế M’nông lơ lăm troh  chiâk deăng pin xuân trâm hlo um méa mâu jâ, nôu ki po pong, chêa vâi lăm đôu tơpăng, xế ká lơ kơ’nê kơpôu. Mê cho vâ mơhno tối ‘na túa tơlá, khôi hmâ dêi mơngế M’nông tối krê [ă mâu hdroâng kuăn ngo ki ê a Tây Nguyên xuân ối châ rak vế.

H’Thi Rơya chêh tối

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng