Xuân môi tiah mâu hdroâng kuăn ngo Rơđế, Mạ, Rơteăng [ă hên mâu hdroâng kuăn ngo ki ê a Tây Nguyên, mơngế M’nông hdrối nah hmâ chối báu a chiâk, alâi, prá pêt tung deăng. Xua tâ tá pơlê to kong kế, ngo ngối prôk lăm drăng lâi xuân to eâ rơtoh, troăng prôk lăm troh a chiâk a deăng xuân trâm hên pá puât, athế mot tung eâ rơtoh, tung ilá, nhâ loăng mê ôh tá chiâng pơto chơ kế tơmeăm [ă kuăn kiâ, rơxế, tơná kuăn mơngế athế pôu, xoi, ting tông, piăng, tung mê, pong cho kế ki vâ tâ kế tơmeăm pôu a ro\ng ki tơ’lêi má môi vâ xo dêi tơmeăm klêi xuâ, lâk, krí xo ing chiâk deăng.

Tiô pôa Điểu Mrưng, ối a pơlê Dak Rmoan, cheăm Dak Rmoan, pơlê kong krâm Gia Nghĩa tối, pong dêi hdroâng M’nông hiăng ai sap ing ton nah. Bu ‘nâi sap ing tơx^n nah pôa hiăng châ dêi pâ hnê tối ‘na túa te\n pong.

Klêi mê, pôa ối tiô dêi nôu, mâu vâi nâ pôu pong lăm tăng đôu tơpăng tung kong, lăm kêi kơchâi beăp, lăm ko hơpôe kong. Hmôu pơ [ối tiah mê, drêng pôa hiăng xông rơtăm pôa hnê tối ăm kuăn muăn, cháu cháu tung rơpo\ng ‘nâi te\n pong. Ing mê, um méa pong hiăng chiâng tơmeăm ki hmâ đi đo tung tuăn ngôa, [ă tơdroăng rêh kâ ối [ă xuân cho pú hmâ ki ối [ă pôa xuân môi tuih mâu kuăn pơlê tung pơlê cheăm tá troh hâi kố.

Pong cho tơmeăm ki ai xúa, tơ’lêi ăm tơdroăng pêi chiâk deăng rêm hâi dế mơngế M’nông

Pak^ng mê, pong xuân cho tơmeăm ki ôh tá păng lôi tung mâu hâi leh mơd^ng dêi hdroâng M’nông. Rêm roh rơkâu xối xeăng mơhúa báu, t^ng rơkâu apoăng rơnó mêi, mơd^ng ki ai kơdrâm mơngế tung pơlê pơla, vâi hmâ pôu pong ‘măn a tíu ki rơkâu xối xeăng, vâ pleăng mâu tơmeăm hdroăng, môi tiah hơ’nêh pôh, nhiăn prông, mâu pôm, alâi, plâi ki mơjiâng vâ pro tơmeăm hdroăng ăm khu xeăng.

Ti xê to tiah mê, pong ối cho tơmeăm ki vâ pro pơro mâ ngăn, mơhno tối tơmeăm ki le\m ing kơpeăng ko\ng mơjiâng pro ki rơkê, ki hloh hlê dêi mâu vâi kơnốu M’nông hdrối vâ xo on veăng, mơjiâng tơdroăng rêh ối tung rơpo\ng hngêi.

Pak^ng mê, pong ối cho tơmeăm ki vâ mơhno túa cheăng ki kơhnâ, kơdo mơ-eăm dêi mơngế vâi droh, vâi kơdrâi hiăng mot tung tơdroăng chêh pro [ai hơdruê, [ai thơ, mot tung tơdroăng ki rơngê rơngối Ot Ndrong dêi hdroâng M’nông.

Vâ teăn pro môi to pong, athế ton hâi [ă te\n, pêi hên mâu tơdroăng cheăng pơrá phá dêi pó. Sap ing mot tung kong lăm ko phêa, tăng rái tá troh a hâi ki têng tô, pâ, klêa, kiê tơlêa ki jế vâ teăn tá troh a hâi ki hiăng klêi môi to pong xuân athế ton châ 2 troh 3 pơla măng t^ng.

Teăn pong nếo

Vâ mơjiâng pong ki ai rơneăm, mơngế ki teăn athế teă\n pơtâ mâu tơlêa ki hiăng tâm tung mâu chhá loăng kong, lơ hơ’lêh ro\ng tơlêa vâ khoh chiâng ai hên mơngiơk pơrá phá dêi pó. Kơxái ki vâ pôu vâi pro ing hên khu rái ki ku\n, tea\n chúa, te\n vế ki pơtâ dêi pó ăm i xi vâ kơxái pôu pong ki tâ kế hngăm i krá. Pá ko kơxái ki pôu athế teăn kân tâ, peăng mơ’nui kơxái xuân athế kân tâ vâ ga tơ’lêi, hnối ôh tá tro châi kơxah drêng pôu mâu tơmeăm khoăng ki hngăm.

Pơtâk pong vâi hmâ pro [ă loăng ki rơpâ (vâi hmâ pro [ă loăng plâi hmo\n). Vâi xúa 4 to loăng hdrôi ki pro [ă kơlá hiăng krâ, kât krá râng 4 víu ăm cheâng pong i krá râng tá pơtâk pong vâ drêng ‘măn pong a’nâi, pong kô kâi trâng.

{ă mâu ngế ki teăn tá hâi teăm rơkê to lâi, vâi pêi pơrá phá dêi pó, ngế ki teăn xuân chiâng dâi túa ki hiăng teăn pro ăm hdrối, vâi pro [ă kơlá, phêa kum ăm mơngế ki nếo pơtâp teăn vâ kô tơ’lêi hlâu tung tơdroăng teăn. Ki rơhêng vâ tối, tung pơla teăn pong, ngế ki teăn athế xúa môi to hơkê ki kuăn (kân dâng 1-2 cm, xo\n dâng 15 cm), he\n [ă môi to trum ki kân, la ko ga ‘nhíu, vâ pong, lơ pro mơjế mâu tơlêa phêa, rái tung pơla teăn.

Hmâ hlo, pong, chêa dêi mơngế M’nông xo\n dâng 50 – 60 cm, a ngâ pong tơvó, châ pong vâ hiâ i iâ, kơdó krí ga kuăn tâ ngâ [ă kân kuăn ngăn tiô kơ ngế ki teăn pro. Rêm túa pong, túa chêa xuân ai mơngế xúa, [ă xúa vâ pêi pro mâu tơdroăng ki pơrá dêi pó.

Môi tiah pong hrêk ki vâi tâ hdréa, kêi kơchâi kong, tơdế châ pong vâi hmâ teăn preăng, ai hên pơlôu kân dâng 3-4 cm. Pong xi, vâi teăn xi tâi tâng (ai tíu ‘nâ tối cho châng, ró, hruân, ai kơlâp [ă ai túa ki ôh tá ai kơlâp klâp), mơngế M’nông hmâ xúa vâ tâ báu, alâi, prá, vâ mâu tơmeăm tâ tung mê ôh tá tro klêh tung pơla pôu djiân a hngêi.

Nôkố, tơdroăng rêh kâ ối hiăng ai hên ki hơ’lêh, troăng prôk lăm tơ’lêi hlâu, kuăn pơlê hiăng ai hên mâu rơxế, tơmeăm ki vâ chơ, pơto kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng. Laga, tâng ai kơbố ki toh chôu lăm pôu ngăn a mâu thôn pơlê dêi mơngế M’nông, pin xuân ối hlo mâu vâi krâ ki ối kơhnâ khât tung tơdroăng hnê túa teăn pong, chêa ăm kuăn cháu, lơ hlo mâu vâi jâ nôu, mâu nâ o pôu pong lăm tăng hdréa, kêi kơchâi tung, tăng đôu tơpăng …

{ă tơdroăng ki pơtối rak vế túa teăn tơmeăm dêi roh vâi krâ nah, mơngế M’nông xuân pói rơhêng vâ [ă loi tơngah, maluâ hiăng ai tơdroăng rêh ối niân nok, ai hơ’lêh hên tung rêh kâ ối, la pong, chêa xuân cho tơmeăm ki hmâ, ki xúa rêm hâi [ă hdroâng mơngế M’nông.

Y Krăk chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng