Tiô Khu xiâm ngăn ‘na pêi chiâk tối, tơnêi pêt kơphế Việt Nam lối 664.000 ha, châ xo kơpêng 1,5 rơtuh ta#n kloăng/hơnăm; kơphế Robusta ai deăng pêt kân rơdâ (93%) ki u ối cho kơphế Arabica. Kơphế Việt Nam châ tê troh 80 to kong têa [ă tung kơpong. Hơnăm 2018, Việt Nam tê ăm kong têa ê châ 1,9 rơtuh ta#n,  kơxo# liăn châ xo 3,5 rơtal dollars Mih, châ 14% tung tâi tâng kơxo# liăn [ă lối 10% kơxo# kloăng kơphế châ tê ăm mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi, ối má 2 kơ’nâi kong têa Brazil.

Mơhé mâu tơmeăm ki châ tê ăm kong têa ê hên tung khu tơmeăm ki pê lo ing chiâk deăng dêi Việt Nam, la ki tâk tơ-[rê pơla hơnăm 2013 - 2017 riên bú châ a kơlo 6,57%/hơnăm. Ki xiâm cho ing tơdroăng tơdjâk ‘na tê kơphế lâp plâi tơnêi, iâ kế tơmeăm ki châ tê hên, kloăng kơphế cho tơmeăm pê lo ing chiâk deăng ki châ tê hên ăm kong têa ê.    

Mâu kăn veăng hôp tơpui tơdroăng mơdêk tơ-[rê kơphế Việt Nam

A rôh tơ’noăng kơphế Việt Nam hơnăm 2019 nếo klêi po, [ă hlối mơhá pri a hâi po leh tơ’noăng ai 25/42 túa kơphế ki châ mơnhên tối kơphế xú le\m. Pôa Trịnh Đức Minh, Kăn xiâm hnê ngăn khu pêt kơphế {uôn Ma Thuột tối tiah kố, mơhé hiăng châ mot tung kong têa ki rôe kơphế xú le\m hrá tâ la tơdroăng mơdêk pêt kơphế kơhiâm xú le\m kố veăng mơdêk châ pơ-ô, pơ-eăng inâi kơphế Việt Nam, pơ-ô ki tơ-[rê pơxúa ăm mơngế ki pêt kơphế.

‘’Viêt Nam pin hrá hvêa prôk mot tung mâu kong têa tê mơdró kơphế xú kơhiâm le\m, mơhé pin prôk kơ’nâi mê pin châ hriâm túa pêi cheăng, ing mê, pin pro ăm kơphế xú kơhiâm le\m châ ‘mot tê tro tiô pơkâ dêi mâu kong têa ki vâ rôe kơphế xú le\m hlo ki tơdrăng [ă rế châ mơhnhôk mơngế pêt mơdêk pêi pêt rak ngăn kơphế krúa le\m xua tâng pêi pêt rak ngăn kơphế krúa le\m kô châ khe\n kơdeăn hên tâ a kơlo kơphế xú kơhiâm le\m. Ing tơdroăng pêi pro djâ troăng ahdrối kô mơdêk ki tơ-[rê dêi kơphế xú kơhiâm le\m Việt Nam châ to môi kơlo nếo’’.

Mâu ngế rơkê kong têa ê hnê tối túa pêi cheăng vâ mơnhông kơphế akố

Tối ‘na túa hmâ pêt rak ngăn kơphế xú kơhiâm le\m dêi mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi tiah kố, vâ mơdêk ki pơxúa tơ-[rê dêi kơphế, Việt Nam kal thế tơmâng khât troh túa pêi krúa ke\m ton tâ cho ki pơxúa dêi kloăng kơphế. Hơhngế tâ nếo cho mơdêk tăng kong têa ki rôe kơphế xú kơhiâm le\m. Pôa Adi Taroepratjeka, Ngế ki rơkê ngăn ‘na kơphế xú le\m lo ing kong têa Indonesia tối tiah kố, Việt Nam ai tu\m ivá vâ mơnhông mơdêk pêt kơphế krúa xú kơhiâm le\m. Laga, pôi tá pro pơhôi tung tơdroăng chêh te\m tem inâi kơphế xú le\m, mê thế ai tơdroăng pơkâ nhên khu luât ‘na pơkâ kơphế xú le\m dêi Khu tơku\m po kơphế xú le\m lâp plâi tơnêi pơkâ [ă châ mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi ki pêt kơphế xú le\m lâp plâi tơnêi mơnhên:

‘’Việt Nam hiăng mơ-eăm vâ mơnhông mơdêk pêi pêt kơphế xú kơhiâm le\m, xua mê, mâu vâi pú pôi tá rơhú, rohăm, ah chiâng kơdê dêi kơphế ki xú le\m. Thế pro tơniăn tiah kố, mâu kloăng kơphế ki te\m tem inâi kơphế xú kơhiâm thế cho kơphế ki xú le\m khât, gá thế ai điâm châm kơpêng 80 [ă ôh tá ai xôi. Mâu vâi pú thế rak ki le\m tơ-[rê dêi kơphế Việt Nam, pôi ta lôi ăm khu ki ‘mêi châ xo inâi kơphế le\m veăng te\m tem a lâp lu, drêng mê gá kô pro tơ’nhiê rôh ki tơru\m cheăng vâ mơnhông mơdêk kơphế xú le\m [ă gá kô chiâng tơdjâk troh tâi tâng rêm ngế tung khu pêi pêt kơphế ki xú le\m kố’’.

Pôa Lê Quốc Doanh, Ngế xiâm pho\ ngăn ‘na chiâk deăng mơnhông thôn pơlê tối tơbleăng a hneăng hôp

Tiô pôa Lê Quốc Doanh, Ngế xiâm pho\ ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê tối, kơphế cho môi tung mâu tơmeăm pêi lo ki xiâm dêi tơnêi têa. Chin phuh [ă mâu kong pơlê hiăng ai hên tơdroăng pơkâ to\ng kum ăm kơvâ cheăng pêt kơphế vâ rế tơ-[rê. Tung la ngiâ, mâu kong pơlê kô pơtối mơdêk xúa ki rơkê khoa hok kih thuât, malối cho kal hnê kih thuât ăm tơrêm khu ki pêt, pêi pro kơtăng tung rak ngăn ‘na pêi pêt kơphế tung kơdrum deăng, mơdêk tơdroăng mơnhên, tơmâng ngăn krâu khât tung têng kơ-óu, uâ mơdiê kơphế vâ xúa châ tê rôh ki tơru\m cheăng kâ [ă mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi.

‘Na tơdroăng mơnhông mơdêk pêt kơphế xú kơhiâm le\m, mâu kong pơlê kal tơmâng khât troh mâu kơpong ki pêt, ‘na hdrê pêt, tơdroăng pêt rak ngăn [ă hía hé. Khu ngăn ‘na kơ-óu, uâ mơliê pro tê mơdró (Khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê) kal thế tí tăng ngăn vâ ‘nâi ple\ng a mâu ngế ki rơkê kong têa ê vâ re\ng châ tơbleăng mơjiâng môi tơdroăng mơdêk pêt kơphế xú le\m Việt Nam.

            Hương Lý chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng