Ô tiên sih Lê Ngọc Báu! Mâu hơnăm achê pơla kố, tơdroăng kong prâi hơ’lêh hiăng tơdjâk kân troh pêi lo tơmeăm khoăng, ki dâi le\m dêi mâu loăng plâi tối tơchuâm [a\ loăng kơphế tối phá xêh. Mơngế pêt kơphế ôh tá ‘nâi pro ti lâi tung rak ngăn kơphế drêng kong prâi hơ’lêh ôh tá ‘nâi tối hdrối. Ki rơhêng vâ tối pơla kố nah kong ai drêng mêi, drêng tô, hlối ai khía pê têi, pro loăng kơphế ôh tá dâi le\m, tiah mê pin thế rak ngăn kơphế môi tiah lâi?
Tie#n sih Lê Ngọc Báu: Hơnăm kố kong prâi ôh tá tơniăn ó khât, kong mêi ôh tá tro rơnó, ai drêng mêi drêng tô hiăng tơdjâk kân troh pêi pêt kơphế. Pơtih mâu roh tơpo reăng apoăng rơnó mêi mê kơphế ôh tá kơ’muăn plâi. Má péa nếo, khía pê têi hiăng tơruih mâu hlá kơphế. Pin ‘nâi hlá cho vâ hrik trếo kơhiâm vâ păn kloăng plâi kơ’nâi ah. Laga hlá tơruih mê reăng kô tơpo iâ [a\ kơ’muăn plâi kô iâ. Mâu kloăng ki hiăng kơ’muăn ôh tá châ păn rak, plâi kô tơruih hên. Xua mê ton xo\n la ngiâ vâi krâ nho\ng o pêi chiâk deăng kal ai mâu túa pêi pro tơdâng tơ’mô. Mê cho kal thế pêt loăng tât khía tâ tá kơdrum kơphế. {a\ mâu túa pêi ki ê nếo tiô á kô châ tơ-[rê hên mê cho pêt loăng plâi kâ tung kơdrum kơphế môi tiah pêt loăng plâi sầu riêng, [ơr, tiêu mê mâu loăng plâi kố gá hlối tât khía [a\ pro sâp rơngiâp ăm loăng kơphế, [a\ tiah mê gá kô rak hlá loăng kơphế ki vâ hrik xo trếo piê kơhiâm.
Hôm. Pơla kố nah kong prâi a Dak Lak ai mâu roh kong hngiú ton, ai mâu tơring ối ai mêi, tơdroăng ki kố tơdjâk troh pêi lo hên lơ iâ, dâi le\m lơ ôh dêi kơphế tung rơnó la ngiâ, [a\ kuăn pơlê kal pro ki klâi vâ kum tơdroăng kố ô tiên sih?
Tie#n sih Lê Ngọc Báu: Mâu roh kong hngiú pơla kố nah ôh tá tơdjâk hên ki klâi troh loăng kơphế, xua hyôh kong prâi dâng 14 – 15 đo# C mê gá tá hâi tơdjâk troh loăng kơphế. Laga mâu roh kong mêi hdrối têt pro reăng tơpo, kơ’muăn plâi iâ [a\ mơni plâi kô tơruih ôh tá troh a rơnó krí xo. Mâu plâi ki kố gá re\ng tum kô tro kơmuâ kâ, xua drêng mê a kơdrum iâ kloăng plâi ki hiăng kêi, mê kơmuâ kô kâ mâu kloăng plâi ki re\ng tum kố. Hyôh hngiú ôh tá tơdjâk hên [a\ ôh tá ai túa ki lâi vâ pro ăm kơdrum kơphế hơtô le\m. Túa pêi pơtân mê ôh tá ai; laga ‘na ton xo\n a mâu kơdrum ai loăng tât tô, ai pêt tơvât loăng plâi ki ê mơni tung kơdrum hyôh tô tung kơdrum kô tô tâ mâu kơdrum ki ôh tá ai loăng tât tô, khía, xua gá kô kơdroh tơdroăng hngiâm kơchoh ôh tá le\m ing ro\ng tơnêi. Xua mê, túa pêi ton xo\n thế pêt tơvât loăng plâi ki ê há.
Tung rơnó tô mê tơdroăng tơmâng hên má môi dêi mơngế pêt kơphế xuân cho têa tôh, tôh têa môi tiah lâi gá tơtro, bê [a\ châ tơ-[rê. Nôkố vâ kơd^ng têa, mê hên kuăn pơlê rah túa tôh chôa ‘lâng, mê cho tôh iâ têa laga tôh hên xôh, túa pêi kố hôm tro há ôh tie#n sih?
Tie#n sih Lê Ngọc Báu: Rêm rôh tôh môi iâ têa, laga tôh hên xôh, mê gá tơtro [a\ tơdroăng tôh kơd^ng têa. Laga [a\ loăng kơphế vâi krâ nho\ng o kal tơtro\ng, bu loăng kơphế tê gá tiah mê, roh tôh têa apoăng pin thế tôh châ lối 300 lit môi xiâm. Pin thế tôh tro rơnó, mê cho drêng hiăng vâ tơpo reăng, reăng tơpo hiăng lối 1 cm, drêng mê pin pơxiâm tôh. Ví tơdroăng ki thâ, re\ng tôh mê reăng kô ôh tá tơpo tâi. Klêi kơ’nâi reăng tơpo, mâu roh tôh má 2, má 3 mê pin kô chiâng tôh iâ têa tâ vâ kơd^ng têa.
Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ ki dế tơmâng tie#n sih Lê Ngọc Báu, kăn pơkuâ xiâm Vie#n khoa hok kih thuât ngăn ‘na pêi chiâk pêt kong Tây Nguyên hnê tối mâu tơdroăng hdrối vâ toh têa ăm loăng kơphế a rơnó mơdrăng. Pơtối mê, ai tối tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng kơphế rôh kố.
Mê, pak^ng ‘na tơdroăng tôh têa, tơdroăng tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng xuân châ hên kuăn pơlê tơmâng vâ ‘nâi ple\ng. Tiah mê tie#n sih tối pơchân ki klâi ăm vâi krâ nho\ng o drêng rơvât phon pơla kố?
Tie#n sih Lê Ngọc Báu: Klêi môi rơnó krí xo, loăng kal vâ hên trếo kơhiâm mê tơdroăng tơ’nôm ăm loăng trếo cho vâ loăng ai ivá kâi tơplâ [ă pơreăng. Môi tiah thăm ai hên kali, ai ivá kum ăm loăng kâi trâng [ă kong tô, tơkâng hlá xuân châ rak vế [ă tơdroăng rơvât phon đạm. Pin rơvât tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng [ă tơdroăng rơvât phon ăm tơnêi [ă môi tơdroăng nếo cho tơku\m [ă rơvât phon xôh a hlá. Xua ki hngiâm kơchoh dêi tơnêi ôh tá ăm phêp loăng châ hrik hên trếo kơhiâm, mê pin thế tơ’mot tơdrêng trếo kơhiâm ăm loăng [ă tơdroăng xôh mâu phon hlá, tơ’mot mâu vi lươ\ng ki tung tơnêi ôh tá bê. Tơnêi kơphế nôkố kơ’nâi hên hơnăm rak ngăn mê gá hiăng chô, oh tá le\m xếo. Ga ai độ pH iâ, mê pin thế tơ’nôm puâ vâ gá mơdêk độ pH môi tiah mê gá kô pro tơ’lêi ăm loăng châ hrik trếo kơhiâm.
Môi tiah tie#n sih nếo tối tơdroăng tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng cho kal ‘nâng. La ki khât gá mâu kuăn pơlê ăm ‘nâi vâi ôh tá rơvât phon ăm loăng kơphế pơla kố, la kơdrum loăng kơphế xuân ngiât le\m. Vâi pro ti mê hôm tro há, tie#n sih hôm ai hnê tối klâi kơ kuăn pơlê drêng rak ngăn kơphế pơla kố vâ châ tơ-[rê?
Tie#n sih Lê Ngọc Báu: ‘Na kih thuât rơvât phon tung tơdroăng hiăng pơkâ, xuân môi tiah tung tơdroăng ki ai khât ngin hlo rơvât phon tung rơnó mơdrăng cho ai pơxúa. Tung tơdroăng dêi Khu xiâm ngăn ‘na pêi chiâk nôkố xuân ai hnê thế rơvât phon ăm kơphế 4 hdroh tung môi hơnăm. Môi hdroh rơvât tung rơnó mơdrăng [ă 3 hdroh rơvât tung rơnó mêi. Tung rơnó mêi rơvât a mâu khế 5,7,9 [ă tung rơnó mơdrăng ki tro rơvât a rôh tôh ki má 2. La thế tơtro\ng phon rơvât a rơnó mơdrăng iâ tâ tâng vâ pơchông rơvât a rơnó mêi. Xua kali rơvât tung rơnó mơdrăng kum ăm loăng mơdêk ki kâi trâng [ă kong tô mơdrăng ó, mơdêk ki kâi hrik têa. La tung rơnó mơdrăng loăng kơphế ôh tá kân to lâi mê ki kal phon kali gá iâ tâ. Đạm xuân kal, lân kal, la kali kal iâ tâ. Vâ tối phon rơvât tung rơnó mơdrăng maluâ gá iâ la kal khât vâ gá ai bê trếo ki tơ’mot tơdrêng ăm loăng kơphế [ă klêi môi rôh rơvât trếo kơhiâm vâ mơ’rêh plâi. Túa pêi cheăng xuân ối ai mâu kơdrum kơphế ôh tá rơvât phon ngiât le\m la vâ ngăn tơchuâm tâng mơ-eăm rơvât phon tung rơnó mơdrăng mơni kô hôm tâ.
Hôm mơnê kơ tie#n sih Lê Ngọc Báu!
Gương prếi A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng
Viết bình luận