VOV4.Sêdang - Tơdroăng rak vế, chôu ‘măn [ă pơtối mơdêk ki kơnía git dêi rơngê ting ting, kơhnhon xuâng ti xê to kơnía khât ăm tơdroăng hnê mơhno, tối tơbleăng túa le\m tro dêi kuăn pơlê kơpong kong ngo mê ối cho ki xiâm vâ pơtối mơnhông ‘na mơhno túa le\m tro, tơ’mot tơmối ôm hyô tiô troăng prôk ki krá ton.

Tiô jâ Nguyễn Thị Hải Nhung, Kăn xiâm ngăn kơpong hdroâng kuăn ngo, ối tung Khu xiâm ngăn mơhno túa le\m tro, tơ’noăng ivá, ôm hyô, nôkố tơdroăng ki trâm mâ, tơru\m ‘na mơhno túa le\m tro pơla mâu kơpong, hdroâng kuăn ngo rế hía rế vâ hía lôi. Xua mê, mơhno túa le\m tro kơpong hdroâng kuăn ngo dế mơni kô trâm tơdroăng ki pơloăng mơnúa. Tơdroăng ki tăng hlo mâu troăng prôk tơtro vâ rak vế [ă mơdêk mâu [ai hdruê, rơngê, ting ting tiô khôi túa ton nah tung hneăng ki kố cho tơdroăng ki kal khât [ă kal pêi pro tơdrêng.

Môi tung mâu troăng hơlâ ki xiâm má môi ki jâ Nguyễn Thị Hải Nhung tối cho tơdroăng ki po mâu lâm hnê mâu [ai hơdruê, rơngê, ting ting tiô tơdrá chal vâi krâ nah ăm hdroâng kuăn ngo:

‘’Tung pơla hdrối nah mê Khu xiâm ngăn mơhno túa le\m tro, pơtâp ivá, ôm hyô xuân hiăng tơru\m [ă mâu kong pơlê ai hên hdroâng kuăn ngo vâ po lâm hnê ‘na mơhno túa le\m tro ki ôh tá kâi piu ‘na rơngê, ting ting ăm kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo [ă kơjo kum mâu hdroâng kuăn ngo ki ai pơ’leăng mâ mơngế pá xôp 10 rơpâu ngế. Tung 5 hơnăm hdrối nah, mê Khu xiâm hiăng tơku\m po châ lối 20 lâm. Xua ing mâu lâm ki hnê mê, cho mâu vâi krâ ki rơkê hnê ăm mâu rơxông hơnăm ối nếo cho kuăn ‘ne\ng vâi vâ rak vế khôi túa le\m tro ăm hdroâng kuăn ngo tơná. Xua mê, mâu túa pơkâ cho mâu tơdroăng ki châ tơdah má môi’’.

Túa kơhnhon xuâng dêi hdroâng kuăn ngo

Cho kong pơlê peăng kong ngo tơkăng kong, kong pơlê Lạng Sơn ai 7 to hdroâng kuăn ngo rêh ối, ki hên cho mơngế Tày, Nùng. Tơdroăng ki rak vế mơdêk mâu túa ki kơnía ‘na mơhno túa le\m tro hdroâng kuăn no tối tơdjuôm [ă mơhno túa le\m tro hdroâng kuăn ngo Tày – Nùng tối krê, malối cho mâu tơdrá hơdruê Sli, Lượn, hơdruê Then đi đo châ kong pơlê pêi pro. Tiô pôa Phan Văn Hòa, kăn pho\ ngăn Mơhno túa le\m tro, pơtâp ivá [ă ôm hyô, lâp kong pơlê ai lối 1.000 kâu lăk [o# hơdruê Then, Sli, Lượn tá mâu hơdruê Páo Dung dêi mơngế Dao. Xua mê, hnoăng cheăng rak vế [ă mơdêk mâu [ai hơdruê, rơngê, tơdroăng xuâng a kong pơlê kố đi đo châ ngăn nhuo#m. Xua ing tơdroăng ki hnê tối kơhnâ dêi rêm khu pơkuâ tung rak vế mơhno túa le\m tro hdroâng kuăn mê ki rơkê ple\ng dêi kuăn pơlê rế hía rế hlo mơdêk khât:

‘’Ngin mơjiâng mâu kâu lak [o# tiô túa ki hên [ă hnê mơhno Tíu xiâm mơhno túa le\m tro nge# thua#t dêi kong pơlê mâu cheăm, mâu tơring vâ mơhnhôk vâi krâ nho\ng o veăng tung mâu tơdroăng rơngê, ting ting, kơxuâng ăm tơmối ôm hyô. Ngin rơhêng vâ tơbleăng tơdroăng cheăng kố troh ăm tơmối tung tơnêi têa [ă tơmối kong têa ê ‘nâi troh khôi túa le\m tro pơlê Lạng [ă hdroâng kuăn ngo Tày, Nùng mê ai Then, Sli, Lượn [ă mâu [ai hơdruê ki ê nếo môi tiah Páo Dung dêi mơngế Dao, dêi mơngế Mông ‘na hơdruê, rơngê vâ ing mê mơnhông mơdêk ôm hyô tiô túa ki krá ton’’.

Pak^ng tơdroăng ki rak vế mâu túa hơdruê, rơngê, nôkố kơhnhon xuâng tung tơdroăng rêh ối dêi hdroâng kuăn ngo xuân châ hên kong pơlê tơmâng rak vế. Tiô pôa Sầm Văn Dừn a tơring Sơn Dương, kong pơlê Tuyên Quang, túa kơhnhon xuâng dêi mơngế Cao Lan ai mâ apoăng cho vâ pơkâ tơleăng tơdroăng ki rơhêng vâ loi t^ng, dêi hdroâng kuăn ngo. Kơ’nâi mê, cho tơdroăng rêh ối mơnhông, mâu túa kơhnhon xuâng ôh tá hmâ xếo tung tơdroăng ki loi t^ng mê gá bu cho tơdroăng ki xah hêi tê, tơru\m pơlê pơla, rak vế [ă mơdêk khôi túa le\m tro [ă tơdroăng ki veăng kơhnâ dêi vâi kơdrâi.

Xua tiô túa tơmiât dêi mơngế Cao Lan ton nah, bu kơnốu tê nếo chiâng kơhnhon xuâng, kơdrâi ôh tá chiâng kơhnhon xuâng. Vâ rak vế mâu túa xuâng tiô khôi hmâ, nôkố vâi kơdrâi Cao Lan châ veăng tung tơdroăng kố rế hía rế hên:

‘’Hdrối nah kơhnhon xuâng cho mâu vâi kơnốu, ki xiâm dêi xuâng mê  cho kơhnhon xuâng mơd^ng dêi hdroâng kuăn ngo Cao Lan, vâi kơdrâi bu lăm ngăn tê. Mê nôkố, mâu vâi kơdrâi hiăng chiâng kơhnhon xuâng rơtế ăm hơniâp ro tâ, ăm le\m tâ há. Vâi kơdrâi nôkố ai khu hơdruê xuâng mê xuân ai hên ngế veăng ngăn’’.

Tiô Pho\ yăo sư, tie#n sih Bùi Hoài Sơn, Vie#n trưởng, Vie#n Mơhno túa le\m tro Nge# thua#t Tơnêi têa Việt Nam, nôkố, rơtế [ă tơdroăng ki po hên lâm hnê ‘na mơhno túa le\m tro hdroâng kuăn ngo, tơtro [ă mâu [ai hơdruê, túa kơhnhon xuâng tung tơdroăng cheăng ôm hyô mê hnoăng cheăng tí tăng, rak vế, in pro, mâu hlá mơ-éa rêm kong pơlê tíu pêi cheăng kal châ tơmâng ngăn pêi pro. Xua kố, kô cho tíu ‘măn rak mơhno túa le\m tro xo ah hmôi ăm rêm hdroâng kuăn ngo:

‘’Rêm hơnăm, mê Vie#n xuân ai môi tơdroăng mơnhông mơhno túa le\m tro, tung tơdroăng kố mê Vie#n hiăng pêi pro tơdroăng ki séa ngăn, tí tăng, quay xo, hrik xo [ă ‘măn rak tâi tâng mâu kế tơmeăm kố tung tíu ‘măn rak hlá mơ-éa dêi Vie#n. Tơdroăng cheăng kố gá kal khât tâng pin ôh tá ai mâu túa rak vế mê kô trâm hên tơdroăng xơpá drêng rơhêng vâ rak vế [ă mơnhông mâu kế tơmeăm ki kơnía ‘na mơhno túa le\m tro kố. Xua mê, drêng pin ai hlá mơ-éa tung ko\ng mê pin kô pro chiâng mâu troăng hơlâ tơtro [ă rêm túa rêm hdroâng kuăn ngo [ă rêm kơpong’’.

Tơdroăng ki mơdêk rơdêi tâ nếo hnoăng cheăng mâu hơdruê rơngê, ting ting, tơdroăng kơhnhon xuâng tối krê, mâu kế tơmeăm mơhno túa le\m tro ki ôh tá chiâng lôi tối tơdjuôm đi đo cho tơdroăng ki xơpá. Pak^ng mâu ivá mơ-eăm, kho\m ‘’hnê ăm’’ dêi mâu ngế rơkê mê kal mơdêk tâ nếo tơdroăng ki tơmâng ngăn, hnê mơhno kơhnâ, re\ng, tơdrêng dêi mâu khu râ, kơvâ cheăng [ă tơdroăng ki tơdjuôm ivá dêi pơlê pơla vâ pêi pro tơdâng tơ’mô  mâu troăng hơlâ môi tiah: Mơdêk hnoăng cheăng rak ngăn Tơnêi têa; mơdêk rơdêi hnoăng cheăng hnê tối, mơđah tơbleăng; ăm tơdroăng ki kal rak vế, ‘mâi mơnhông [ă mơdêk mâu [ai hơdruê, rơngê, túa kơhnhon xuâng tiô túa nge# thua#t khôi hmâ tung tơdroăng ki hnê tung mâu hngêi trung kal kí, mâu lâm hnê hriâm kăn [o#, tơdroăng ki hriâm pa kong dêi mâu hngêi trung hriâm. Tơdrêng amê hnối chêh pro [ă mơ’no tê hlá mơ-éa ‘na mâu túa hơdruê rơngê, kơhnhon xuâng dêi mâu hdroâng kuăn ngo vâ tối tơbleăng [ă rak vế hlá mơ-éa, hnê tối ăm rơxông xo ah hmôi.

VOV 4

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng