Mâu tơdroăng ki châ Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Nông tơmâng khât [ă krếo veăng tơpui tơno tơdroăng ‘’Dak Nông-Rơnó plâi bơr tum’’ má môi, cho vâ ô eăng mơngế ki pêt plâi bơr, [ă ai lối 500 ngế kuăn pơlê ki pêi chiâk, mâu khu mơdró, khu pêi cheăng tơru\m tung kơvâ cheăng kố, vâ pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê ‘nâi nhên mâu tơdroăng ‘na pêt plâi bơr châ tơ-[rê păng ‘nâng.

Pôa Hồ Quang Hoan, ối a thôn 11B, cheăm Dak Blao, tơring Dak Mil tối ăm ‘nâi: Hiăng lối 10 hơnăm pêt tơvât hên hdrê plâi bơr tung 3 ha loăng kơphế, la bú ai 60 xiâm loăng plâi bơr sáp ai plâi hên, tê xuân châ liăn hên, châ xo plâi gá châ chât ta#n rêm hơnăm, kơxo# ki u ối ‘’ai plâi hên la ôh tá ai yă’’. Veăng hôp tơpui tơno ‘’Mơnhông mơdêk plâi bơr tơniăn ton’’ xua Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Nông tơku\m po tung tơdroăng ‘’Dak Nông – Rơnó plâi bơr tum’’, pôa Hồ Quang Hoan tối, ai hên tơdroăng kal tí tăng vâ ‘nâi ple\ng.

‘’Nôkố hlo vâi tê hên hdrê, tâi tâng kuăn pơlê hâi ai troăng hơlâ pơkâ ki klâi ing mâu kơ koan, khu râ pơkuâ cheăng, vâi tí tăng ‘nâi ple\ng xêh tê ôh tá ai pơkâ troăng hơlâ ki klâi ôh. Vâ tối ga tiah mê pơloăng ‘nâng, xua pin pêt la ôh tá ‘nâi tíu tê rôe gá ti lâi. ‘’Mơhúa  xua hlê ple\ng’’ ôh tá pơkâ troăng hơlâ ki klâi ki phá ôh. Tơdroăng kố châ ‘nâi tâng tối môi tiah ai pơkâ pêt mâu hdrê ki lâi vâ châ tê ăm kong têa ê, tơdjêp tăng tíu tê rôe plâi ‘nôi vâ tơniăn’’ .

A mâu hneăng hôp tơpui tơno, po kơchơ tung tơdroăng ‘’Dak Nông-Rơnó plâi bơr tum’’ kố nah, mơngế pêt plâi bơr Dak Nông [ă mâu tơring cheăm achê hiăng châ trâm mâ, tơmâng khu cheăng ‘na khoa hok, mâu ki rơkê má môi ‘na kơvâ pêt loăng plâi, ‘măn, uâ mơdiê plâi bơr ing mâu tíu pêi cheăng hnê, môi tiah ing: Vie#n khoa hok Kih thuât ngăn ‘na chiâk deăng pêi pêt rak ngăn kong Tây Nguyên, Ko\ng ti SAM Agritech, Grup Minh Hưng, Mâu ngế ki rơkê lo ing kong têa New Zealand [ă hên kong têa ki ê. Ing mê, mơngế pêt plâi bơr ‘nâi tơ’nôm mâu hdrê ki tơtro [ă tơrêm kơpong, kih thuât pêt rak ngăn, túa rak ngăn, ‘măn pro uâ mơdiê, tíu tê plâi.

Pôa Nguyễn Văn Hòa, ối a cheăm Dak Ha, tơring Dak Glong ăm ‘nâi, tung mâu hơnăm achê pơla kố, kuăn pơlê pêt plâi bơr hên la ôh tá ai inâi, ôh tá ‘nâi xiâm ki mơjiâng pro, ki pêt [ă ôh tá châ séa mơnhên ngăn plâi hôm le\m mê chiâng pro pá tung tơdroăng vâ tê. Xua mê, drêng veăng hôp tơpui ‘na tơdroăng ‘’Dak Nông – Rơnó plâi bơr tum’’, pôa Hoà púi ngah tung la ngiâ kô ai tíu tê rôe plâi [ơr Dak Nông:

‘’Kơpong á ối ai khu pêt sap ing 13-17 ha bơr. Ngin tô tuăn má môi cho pêt hên loăng plâi bơr, ôh tá ‘nâi pro ti lâi, ti ‘nâi vâ tê plâi bơr mê ulâi? Tơdroăng kố vâ tối ôh tá châ tê, xua ngin pêt lối hên la hâi teăm ai ki klâi vâ mơjiâng inâi.  Tơdroăng tơmâng dêi kăn hnê ngăn kong pơlê tơku\m po hneăng hôp kố pro ăm ngin hmiân tuăn pêt loăng plâi bơr kơpong tơná tơniăn le\m tâ, ai plâi hên le\m, [ă ai môi tơdroăng ki loi khât kơ’nâi mê kô châ xo tơ ‘mot liăn kơdroh iâ ki pá puât.

Rôh kố, Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Nông xuân hiăng ‘măn ăm hneăng hôp ‘’tơdjêp tăng tíu tê rôe plâi bơr [ă mâu tơmeăm ki ê pêi lo ing chiâk deăng‘’ vâ Ko\ng ti (Thi Vi-tha) T.Vita, ối tung Grup veăng tơlo liăn (Thi en thi) T and T  tơbleăng ‘na tơdroăng tê plâi kâ [ă túa tơru\m cheăng [ă kuăn pơlê tung mâu kong pơlê tung lâp tơnêi têa, tơbleăng ‘na kal pêi tro kih thuât [ă ki tơbrê drêng kuăn pơlê veăng pêt plâi bơr [ă mâu hdrê loăng plâi ki ê. Akố, teăng mâ Grup T and T [ă Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Nông hiăng k^ hlá mơ-éa chôu vế tơru\m cheăng pêi tiô pơkâ hdró kơpong pêt loăng plâi [ơr [ă loăng plâi kâ, hlối k^ tơhrâ [ă kơvâ cheăng kong pơlê ‘na tơru\m veăng kum tơku\m tăng tíu tê kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng a kong pơlê.

Pôa Phan Mạnh Hòa, Kăn pho\ pơkuâ Ko\ng ti (Thi Vi-tha) T-Vita tối kô tơru\m, rơtế [ă kuăn pơlê vâ plâi bơr ki kuăn pơlê pêt châ tơ-[rê le\m.

‘’Nôkố mâu hdrê plâi bơr a Dak Nông ki hên cho plâi bơr tung tơnêi têa, ki tê ăm kong têa ê yă oh tá kơnâ la xuân châ tê hên tung tơnêi têa. Xua mê, vâ hnê kuăn pơlê ki pêt plâi bơr hdrê kong ê [ă kơxo# liăn ‘no hên, tơdroăng pêt rak ngăn pá tâ. Lagá, tung la ngiâ 5 troh 10 hơnăm la ngiâ, tơdroăng mơdêk pêt hên vâ tê ăm kong têa ê cho troăng hơlâ mơdêk pêt plâi bơr krá tơniăn. Xua mê, T.Vita kô tối mâu tơdroăng ki pá mê [ă tối ăm ‘nâi xiâm tơdroăng ki kal vâ kuăn pơlê ki pêi pêt hmiân tuăn pêi cheăng. T.Vita kô tơbleăng mâu tơdroăng vâ tê mơdró châ tơ-[rê vâ djâ mâu plâi bơr Dak Nông ai tíu tê tơxâng [ă ki le\m hlối châ tê kơnâ tâ, pro pơxúa ăm kuăn pơlê ki pêt’’.

Tiô khu tơku\m po tối, châ tơ-[rê má môi cho tơdroăng ‘’Dak Nông – Rơnó plâi bơr tum’’ tung mâu hâi hiăng luâ hiăng pro xiâm vâ khu rak ngăn, khu mơdró, kuăn pơlê ki pêi chiâk châ trâm, tơpui tơno ‘na mâu tơdroăng tơru\m cheăng tung mơdêk pêt loăng plâi bơr tơniăn ton. Malối, Ko\ng ti SAM Agritech, kơ koan tơru\m cheăng Chin phuh New Zealand, Vie#n Tí tăng ‘nâi ple\ng ‘na hdrê loăng plâi bơr [ă kế kâ New Zealand hiăng k^ tơhrâ ‘na pêt plâi bơr a kong pơlê Dak Nông. Pôa Lê Trọng Yên – kăn pơkuâ ngăn Khu pêi chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê dêi kong pơlê Dak Nông tối kố cho rôh vâ mâu khu mơdró, mâu ki pêt rơtế ‘no liăn cheăng, pêt plâi bơr Dak Nông chiâng tơmeăm ki ai inâi châ tê tung lâp plâi tơnêi.

 ‘’Tơdroăng k^ tơhrâ dêi Vie#n tí tăng ‘nâi ple\ng ‘na hdrê pêt [ă kế kâ New Zealand mê vâi kum Dak Nông tối ‘na ki chiâng xêh, hyôh kong prâi, tơnêi tíu vâ rah hdrê plâi [ơr tơtro, ai tiô púi vâ dêi mâu tíu ki rôe. Ngin tối hnoăng cheăng dêi khu mơdró tung tơru\m mơdêk pêi lo kế tơmeăm ing chiâk deăng tối tơchoâm [ă plâi bơr tối krê. Xuân ro, Grup Mih Hưng xuân hiăng tơmâng troh tơru\m cheăng ‘na pêt plâi bơr [ă vâi kô mơjiâng pro hngêi kơmăi uâ mơdiê a pơlê kong kân Hồ Chí Minh. Grup veăng tơlo liăn T and T xuân hiăng tơku\m [ă khu tơru\m cheăng [ă kong pơlê, vâi kô po mâu [ăng chiâk deăng kân rơdâ, mơnúa pêt vâ pro kơpong ki pêi lo kế tơmeăm tơniăn ‘na uâ pro [ă tê ăm kong têa ê’’.

Nôkố, kong pơlê Dak Nông ai dâng 2.600 ha plâi [ơr, iâ tâ tâng vâ pơchông [ă 2 kong pơlê achê cho Dak Lak [ă Lâm Đồng. Laga, hlo tơdroăng kuăn pơlê rế po rơdâ kân deăng pêt plâi bơr, bú péa pái hơnăm nếo kong pơlê Dak Nông kô châ 5. 300 ha tro tiô pơkâ. Ing tơdroăng pêi pro ‘’ Dak Nông-Rơnó plâi bơr tum’’, hên tơdroăng ki pá ‘na hdrê, pơkâ kơpong pêi chiâk, kih thuât pêi pêt rak ngăn, krí ‘măn, uâ mơdiê pro [ă tê plâi [ơr hiăng châ po, pro rôh ki nếo ăm loăng plâi [ơr Dak Nông pơxiâm mot tung mâu hơnăm mơnhông mơdêk krá tơniăn.

Quốc Học chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng