VOV4.Sêdang - Mơngế K’ho mơjo khât dêi kloăng báu, kloăng alâi [ă hên mâu hdrê pêt ki ê a tơnêi tíu ki le\m dâi kố. Vâi krâ-nho\ng o hmâ loi dêi tiah kố, rêm tơmeăm, hdrê pêt mê pơrá ai tơdjâk troh khu xeăng. Môi tiah, báu ga xuân ai xeăng báu, alâi xuân ai xeăng alâi pơkuâ rak ngăn vâ kơ ai plâi, ai pôm ăm dêi tơná rơpo\ng hngêi. Xua ti mê, T^ng ôu kâ pơxiâm lo lăm pêi chiâk deăng kuăn pơlê hmâ tơku\m po rêm hơnăm vâ mâu xeăng to\ng kum ăm mâu rơpo\ng, pro pơxúa ăm rơnó ki châ xo dêi tơmeăm khoăng.

Ton roh nah, drêng tơdroăng rêh kâ ối tá hâi teăm tơniăn, hâi kố rêh ối akố, kơxo ah rêh ối a tíu ki ê, mơngế K’ho hmâ tí tăng rah xo ăm dêi tơná kơpong tơnêi ki tơbăng le\m, achê têa plông, iâ loăng pơlái vâ lo lăm ko treăm loăng pêi chiâk pêi deăng. Ai ngế ki trâ văng nhâ, ai ngế ki po pông tơnêi, la ki ahdrối tâ cho krâ pơlê, mơngế ki châ loi nhoa#m tung pơlê pơla. Drêng kơpong tơnêi chiâk mê hiăng châ rơpo\ng hngêi rah xo, vâi kô pơxiâm po mơd^ng vâ muih treăm, po văng nhâ hbrâ ăm rơnó pêi pêt, môi tiah: pêt mâu tơ-uâ, plôi, báu, alâi [ă hên mâu hdrê ki ê.

Krâ pơlê teăng mâ kuăn pơlê pâ rơkâu xeăng to\ng kum ăm tơnêi kơpong kố, rêm kloăng hdrê mê drêng mơdâ pêt ah ôh tá tro chêm, hơkái, to kâ ‘nhê, xeăng hơ-ui ăm chiâng ai kong mêi vâ mâu hdrê ki kơ’neh tung tơnêi, tung klôh mê chiâng dâi le\m.

Hdrối vâ mơdâ pêt mâu hdrê mê, mơngế K’ho hbrâ rơnáu ó khât, vâi kô mơdâ kloăng tơ-uâ, kloăng plôi hmo\ng rêi hbú rơmôe vâ ngăn kơpong ki kố hôm le\m lơ ôh, drêng tơ-uâ, plôi hiăng hbú hlá [ă chiâng dâi le\m mê vâi kô krí xo rơmôe tơ-uâ, rơmuâ plôi vâ pơchên kơchâi kâ a hâi t^ng ôu kâ hdrối vâ chối hbáu, mơdâ alâi. Klêi kơ’nâi hiăng châ rah xo tơnêi i dâi le\m vâ mơdâ pêt kế tơmeăm, vâi krâ-nho\ng o kô po mơd^ng nếo, mê cho mơd^ng po văng nhâ ăm báu, alâi. Drêng báu hiăng xôk a chiâk, alâi hiăng pơxiâm ai hnông vâi kô hbrâ ăm rơnó ki vâ xo dêi tơmeăm. Rơnó xuâ báu, hnôa alâi cho rơnó ki kal má môi dêi mơngế K’ho.

T^ng kâ báu nếo dêi mơngế K’ho

Vâ mâu hdrê ki mơdâ pêt a chiâk deăng mê, kuăn pơlê ngăn tơdroăng ki kal ahdrối tâ cho hbrâ rơnáu tơnêi. Pôa Long Đinh Ha Brong, ối a thôn Dà Mpao, cheăm Dà Dờng, tơring Lâm Hà, kong pơlê Lâm Đồng tối ăm ‘nâi: Rơnó pêi chiâk deăng dêi mơngế K’ho hiăng pơxiâm sap ing apoăng khế 3 rêm hơnăm, klêi mê, kô hbrâ po t^ng ôu kâ po văng nhâ ăm chiâk deăng. Kế kâ ki vâ xúa tung mâu tơdroăng tung t^ng ki mê cho kơ’neh kloăng [ă mâu t^ng ki mê cho mâu tơmeăm ki pêt tung chiâk deăng, môi tiah: kơchâi tơ-uâ, plôi, tiăn; kế kâ mê xuân ai drêng ‘nâ  cho í, peâp, la ki hên tâ cho vâ inâi ai tơmeăm kâ, ki xiâm cho vâ rơnó mơdâ pêt mê kô tơngah châ xo dêi hên kế tơmeăm a rơnó kơ’nâi ah dêi rơpo\ng hngêi [ă tung pơlê.

“Vâi krâ pin roh nah hmâ tơku\m lo lăm chối báu apoăng khế 3 rêm hơnăm, klêi mê, troh a rơnó tui nhâ, khuah nhâ a chiâk deăng vâ hbrâ rơnáu ăm báu xôk kô tơku\m po t^ng ôu kâ po văng nhâ ăm tơmeăm pêt, hbrâ ăm rơnó krí xo dêi tơmeăm [ă hên ki ê. Kế kâ ki hmâ tơku\m po tung 2 tơdroăng t^ng kố cho í [ă peâp, la ki hên tâ cho tơmeăm ki tơná pêi mơjiâng”.

Klêi kơ’nâi hiăng po 2 tơdroăng mơd^ng mê, vâi krâ tung pơlê hmâ gak ngăn dêi chiâk deăng tơná, ôh tá ăm mâu chêm chok kơnái kơnot, hơkái lo kâ ‘nhê tơmeăm tung chiâk deăng, hbrâ ăm rơnó krí xo dêi tơmeăm. Nôkố, tung pêi chiâk pêi deăng, ai xúa kơmăi kơmok, vâi krâ-nho\ng o hdroâng K’ho hmâ pêi cheăng kâ rơkê tâ, hiăng ‘nâi xúa khoa hok kih thuât tung pêi chiâk pêi deăng, pro pơxúa ăm tơdroăng cheăng kâ.

Maluâ tơdroăng pêi chiâk deăng rế hía thăm rế mơnhông mơdêk hên tâ, la mâu khôi túa ki le\m tro tung pêi chiâk deăng roh nah dêi mơngế K’ho xuân ôh tá chiâng piu. Pôa Long Đinh Ha Brong tối tiah kố: Nôkố, a mâu pơlê cheăm khôi túa kố xuân ối châ rak vế [ă tơdroăng ki vâ hnê tối ăm kuăn muăn cháu cháu rak vế [ă pơtối mơdêk mâu hnoăng cheăng dêi jâ pôa hiăng hnê ‘măn ăm sap ing chal vâi krâ nah.

“Jâ pôa pin roh nah hmâ pơto pơtih, báu a chiâk deăng athế pôu djiân vêh a hnôu, tiah mê, nếo phâi tơtô ton la ngiâ. Pơtih rơpo\ng châ xo dêi 100, 200 pong báu, alâi mê athế rơkâu xối xeăng, vâ mơnê kơ xeăng hiăng kum rak ngăn kế tơmeăm. Tâng rơpo\ng dah ai xêh kế tơmeăm, mê vâi pôh kâ kơpôu, pôh kâ chu, pôh kâ í, pro ti lâi khoh ai kế tơmeăm ga hiăng, hơniâp ro [ă dêi pó ga hiăng. Nôkố, vâi krâ-nho\ng o pin ôh tá pôh kâ kơpôu xếo, bu tơku\m po ôu kâ iâ tê vâ mơnê kơ xeăng, ki vâ tối cho athế ‘nâi kơd^ng. Mê cho khôi túa ki le\m tro, ai pơxúa ăm jâ pôa pin roh nah, pin athế chôu vế”.

Drêng rơnó tô mơdrăng hiăng troh a lâp pơlê dêi hdroâng K’ho, ối kơpong peăng hdroh Tây Nguyên xuân cho drêng rêm rơpo\ng hngêi hiăng hbrâ rơnáu vâ po mơd^ng kâ báu nếo. Ing mâu kế tơmeăm ki hiăng châ krí xo tung plâ rơnó, plâ hơnăm mê, rêm rơpo\ng hngêi kô tơku\m po ôu kâ, leh mơd^ng dêi a hngêi trăng tơná, lơ veăng tơlo tơchôam ing hên rơpo\ng hngêi, po roh ôu kâ, tơdjuôm. T^ng kâ báu nếo cho vâ tơpui tơno ‘na tơdroăng ki môi hơnăm pêi cheăng kâ ga ti lâi, hnối hbrâ rơnáu mâu tơdroăng cheăng tung rơnó la ngiâ.

Klêi kơ’nâi t^ng ôu kâ mê kô thăm mơdêk tơru\m tơrôa tung pơlê cheăm. Tơdrêng amê, mâu ngế hơnăm hiăng krâ tung rơpo\ng hngêi, lơ krâ pơlê athế hnê tối dêi kuăn cháu, pơlê athế rak vế tro tiô khôi hmâ dêi hdroâng kuăn ngo tơná.

Lơ Mu K’Yến chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng