A kơxo má hdrối vâ po T^ng rơkâu xối bo cheăng pơlê, vâi krâ-nho\ng o pơrá tơku\m rơtế [ă krâ pơlê hbrâ mâu tơmeăm hdroăng vâ pleăng xối. Tơmeăm kơlot vâ pleăng ăm khu xeăng châ mâu rơpo\ng hngêi hbrâ dêi tung mê ai phái, plâi, reăng, hơ’nêh mâm [ă drôu xiâm. Ki rơhêng vâ tối, athế ai kơ-[ăn tơxông xua tơná vâi kơdrâi tung rơpo\ng hngêi pêi pro dêi xêh vâ pleăng ăm khu xeăng.

Pôa Che Uyên, krâ pơlê Nà Sược, cheăm Ea Huar, tơring Buôn Đôn, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, ki xiâm dêi T^ng rơkâu xối bo cheăng kố cho pói vâ, pâ tơngah pơlê châ hluăn ing tơdroăng tro pơreăng, tro kong mêi kân, têa lân luô, lơ tro tô mơdrăng khăng khoăng, lơ mâu tơdroăng ôh tá mơhúa ki ê. Drêng pro t^ng ki kố tâi pơlê kô veăng tơrá liăn vâ rôe chu, drôu [ă mâu tơmeăm ki ê mê mâu rơpo\ng pơrá hbrâ dêi xêh.

Ngăn tiô kơ rêm rơpo\ng dah lơ ai xêh kế tơmeăm, vâi kô pleăng dêi mâu tơmeăm hdroăng hên lơ iâ. Pak^ng mê, vâi krâ-nho\ng o xuân hbrâ dêi mâu tơmeăm ki ôh tá chiâng lôi, mê cho on tr^ng, châ pro ing pêt xot klêi hiăng xo tâi têa ga. Pơtối mê, cho prếi ki vâ kât [á a pui ko\ng. Rêm rơpo\ng hngêi hbrâ tơnáu tu\m prế ki vâ kât tơ’mô [ă kơxo# pơ’leăng mâ mơngế ki ai tung rơpo\ng hngêi ki mê, vâ klêi kơ’nâi po T^ng rơkâu xối bo cheăng, vâi kô dâi prế ki kố vâ kât [á drăng ko\ng dêi rêm ngế tung rơpo\ng hngêi.

Tối ‘na tơdroăng ki kal dêi xối rơkâu bo cheăng pơlê, pôa Che Phiên, Krâ pơlê tối ăm ‘nâi:

‘’Kố cho T^ng rơkâu xối ki hiăng ai sap ing chal vâi krâ hdrối nah, châ pơtối rak vế tơdroăng kố, xua cho vâ pơtối rak vế tơdroăng ki pon mơhúa ăm pơlê cheăm, xua mê, ga hiăng châ hnê mơhno, rak ‘măn sap ing chal kố troh a chal ki ê. Ai mâu túa tơlá ki ê, pin chiâng vâ hvât tah lôi, la túa tơlá T^ng rơkâu xối bo cheăng kố ôh tá chiâng lôi. Tung pơlê á kố, tá hâi ai hơnăm ki lâi chiâng lôi tơdroăng T^ng rơkâu xối bo cheăng, hơnăm ki lâi xuân po, hiăng chiâng tơdroăng ki ai păng ‘nâng dế nôkố.

Hdrối nah, drêng ối rêh, pâ á cho môi ngế ki pro pơkuâ xiâm ‘na tơdroăng ki pơkuâ ngăn tơdroăng rơkâu xối bo cheăng. Tâng pơtối châ rak vế ‘na tơdroăng kố, mê pơlê pin xuân trâm hên tơdroăng ki pon mơhúa há, ăm pơlê pin, ăm kuăn cháu pin châ tơniăn le\m. Pin păn kơpôu, păn ro xuân chiâng hngâ hên chiâng khu chiâng kơpuâ’’.

Tơmeăm hdroăng dêi mâu rơpo\ng tơku\m ‘măn a go pơlê, tíu ki châ rah xo vâ pro t^ng, xối xeăng. Akố, krâ pơlê hiăng mơjiâng hbrâ hdrối môi to kâng, môi to ndrơng (kơ-[ăng pleăng xối) vâ pleăng ăm khu xeăng. Drêng mâu rơpo\ng tung pơlê hiăng tơku\m tu\m, krâ pơlê kô hlu\m tơdu\t (kái kơpôu môi tiah rơkong ki tối pơtâng pơxiâm po T^ng rơkâu xối bo cheăng pơlê. Krâ pơlê kô ‘măn mâu tơmeăm hdroăng a kơ-[ăng xối t^ng mê, [ă hnối pơxiâm rơkâu xối xeăng.

Ki ahdrối tâ, krâ pơlê pik, bliu mơheăm chu ki tơvât [ă drôu xiâm, klêi mê, chi 3 hni kliâm chu, xúa a môi to rơnhúa tâp a ngâ vó. Môi iâ hmê [ă hơ’nêh ki kơko hiăng hrê, hơ’lâk môi iâ mơheăm chu vâ ‘măn tâ tá tuăn vó. Kuăn pơlê xuân pơtối pleăng dêi mâu tơmeăm kơlot xua rơpo\ng tơná pêi mơjiâng, hiăng hbhrâ pro hdrối mê. Drêng hiăng klêi, krâ pơlê pơxiâm rơkâu xối tiah kố:

‘’Ơ xeăng têa kroăng, xeăng têa long, xeăng ngo, xeăng kong. Ô mơhúa dêi nôu pâ, jâ pôa ki ối a kong xeăng. Rơkâu ăm pó khu xeăng kring vế ngăn pơlê ngin, to\ng kum ăm rêm ngế kuăn pơlê ngin ai ivá mo le\m, châ hluăn ing tơdroăng xâu xía, châ hluăn ing tơdroăng tro pơreăng, châi tamo. Rơkâu ăm mêi tro, tô ‘ló, khía le\m, kế tơmeăm chiâng dâi rơbê rơbuâ, ăm báu phái pêng hnôu pêng hneăm, ăm mâu prá alâi kơtóu hên. Păn kơpôu kơpôu chiâng khu, păn ro, chu í chiâng kơpuâ pêng păm tung plông, rêm rơpo\ng hngêi hơniâp ro, ai tơdroăng niân kro’’.

Rêm ngế kô ối tâ tá loăng kâng vâ rơkâu xối xeăng. Klêi mê, rêm ngế teăng dêi rơpo\ng hngêi kô châ krếo thế ôu drôu xiâm. Vâi bu nhe\m tê, klêi mê, chuâ drôu tung plôi khăng djâ vêh a hngêi. Klêi kơ’nâi krâ pơlê rơkâu xối xeăng [ă mâu rơpo\ng hngêi veăng ngăn a bo cheăng, vâi kô djâ tâi tâng tơmeăm hdroăng mê vêh dêi a hngêi, tơkéa vâ tối, xo tơmeăm kơlot dêi xeăng ăm.

Vâi djâ drôu ki hơ’lâk [ă mơheăm chu ki nếo pleăng xối pik a kông, kơchôk hngêi lơ péa kân dêi hngêi tơná. Tơdroăng mê cho vâ troh tah, mơdât tơdroăng ki ôh tá mơhúa troh [ă dêi rơpo\ng hngêi tơná. Ngế ki hên hơnăm, vâi krâ xo prế ki hiăng klêi rơkâu xối xeăng, tâm tung drôu ki hiăng tơvât [ă mơheăm chu, kât [á drăng ko\ng ăm tơrêm ngế. Jâ U Thuyn, ối a cheăm Ea Huar, tơring Buôn Đôn, kong pơlê Dak Lak tối tiah kố:

‘’Drêng veăng rơkâu xối xeăng mê ngin xuân ai veăng xối há, tâi pơlê veăng xôi tu\m têk. Tơdroăng ki pơtối rak vế tơdroăng ki xối kố ga cho tro ‘nâng, xua ga hiăng châ hnê ‘măn ăm sap ing chal vâi krâ nah tá troh nôkố mê pin athế pơtối rak vế ga, troh a rơxông kuăn cháu pin xuân athế hnê tối ‘măn chôu ăm vâi.

Klêi kơ’nâi rơkâu xối xeăng, ngế krâ tung rơpo\ng hngêi kât prế [á drăng ko\ng rêm ngế tiô kơ ngế ki ai hơnăm hên tâ troh a mâu ngế hơnăm ki iâ tâ tung rơpo\ng, klêi mê kât tâi tâng prế a pui ko\ng mâu kuăn ‘ne\ng cháu chái, mê cho túa tơlá dêi hdroâng M’nông ngin. Tơdroăng kố cho vâ rak vế ăm rơpo\ng hngêi ôh tá tro tâ pơreăng, châi tamo. Ngế ki lâi xuân ai ivá mo le\m’’.

Mơgêi tơdroăng pro t^ng dêi rơpo\ng hngêi, rêm ngế kô pơxiâm xah hêi, rơtế châ kâ ôu mâu tơmeăm ki tơná hiăng djâ pleăng ăm khu xeăng mê âi. Vâi ‘ne\ng châ kâ kơ-[ăn pro [ă ‘nhiăn, tơxông, kâ hơ’nêh mâm chu, ro mâu vâi ki kân ôu drôu. Tung pơla mê ai to\n chêng tơgôu koăng, mâu vâi droh rơtăm, vâi hnu\m xuân veăng rơngêi ting ting, kơhnhon xuâng ton châ plâ hâi, drêng drôu xiâm hiăng xêa, vâi krâ-nho\ng o hiăng pou, vâi hdrêng hiăng koi achê kơnoh on vâi nếo pơtê.

Jâ H’Camry Rya, Kăn pơkuâ pơlê Jang Pông, cheăm Ea Huar, tơring {uôn Đôn, kong pơlê Dak Lak tối ‘na T^ng rơkâu xối bo cheăng pơlê tơná tiah kố:

‘’Tiô túa tơlá dêi mơngế M’nông a kố, rêm hơnăm xuân hmâ po T^ng rơkâu xối bo cheăng pơlê. Krâ pơlê [ă kăn pơlê tơu\m po djâ vâi krâ-nho\ng o tung pơlê veăng pêi pro. Rêm hơnăm, Vi [an cheăm xuân hiăng veăng kum ‘na liăn ngân xuân môi tiah ‘na tơdroăng hnê mơhnhôk pơtối rak vế ‘na túa tơlá kố. Kố cho túa tơlá kal athế châ rak vế, ‘măn râng ton la ngiâ, ga kal athế châ tơku\m po rêm hơnăm vâ mơhnhôk ăm hiâm mơno kuăn pơlê tơru\m tơrôa, kơhnâ tung pêi chiâk pêi deăng, pêi cheăng kâ rế hía rế lo hên báu phái prá alâi, tơdroăng rêh kâ ối niân nok’’.

H’Thi Rya chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng