{ă hdroâng mơngế Jarai, kơno têa ti xê to tíu ki vâ xo têa ‘na tơdroăng ôu hum, roh jíu, mê ối cho tíu xiâm mơhno tối tơdroăng ki nếo ai, ki kal vâ châ ‘nâi, châ ple\ng dêi kuăn pơlê. Peăng kơxo, vâi kơdrâi tơku\m lăm hnêng têa, vâi hmâ hơ’muăn tối dêi pó mâu tơdroăng ki ai tung rơpo\ng hngêi, tâ tá tíu vâi rêh ối vâi pêi cheăng kâ ‘na tơdroăng tối tơbleăng ăm mâu ngế ki ê tung rơpo\ng hngêi.

Pôa Rơchăm Hum, ối a pơlê Kép, cheăm Ia Ph^, tơring }ư\ Pah, kong pơlê Gia Lai hiăng tối tơbleăng: mơngế Jarai ai 2 túa, cho têa kơneăng [ă kơno têa. A tơnêi ki achê kong tơbăng, mơngế Jarai hmâ lăm tăng ngăn vâ rah xo kơno têa vâ kleăng têa hnêng ôu hum, roh jíu dêi tâi tâng pơlê. A mâu kơpong kong ngo, vâi rah xo kơnho\ng têa ing thông ngo, kleăng kơneăng [ă phêa, kơlo, kơlá vâ kleăng têa mơ’no ăm kuăn pơlê troh hnêng ôu hum, roh jíu.

Vâ pơtối rak vế túa le\m tro, nếo achê pơla kố, Vi [an hnê ngăn tơring Ia Pa, kong pơlê Gia Lai hiăng tơku\m po t^ng rơkâu kơno têa dêi mơngế Jarai a pơlê Biah (cheăm Ia Tul) kơnôm ai tơdroăng veăng kum dêi kơdrâm kuăn pơlê [ă mâu pơlê ki ối tâ tá. Rơkâu kơno têa cho roh ki pơlê rơtế ai hnoăng vâ pro krúa le\m kơno têa, ‘mâi rơnêu troăng prôk lăm xo têa ăm i tơ’lêi hlâu, vâi droh rơtăm tung pơlê châ xing xoăng tơdroăng cheăng lăm ko phêa, kơlá vâ pro kâng ăm tơdroăng rơkâu xối.

Pôa Rô Ngớt (péang hơ-ếo) trêng têa a mâu ngâ vó [ă tơmeăm hdroăng

T^ng rơkâu mê pro a kơno têa kơtăn pơlê Biah ai dâng 200m. Klêi kơ’nâi mê cho mơd^ng hnêng têa [ă tơmeăm hdroăng pleăng ăm khu xeăng a kơno têa a k^ng kroăng Tul, Tơmeăm hdroăng pleăng rơkâu xối kơneăng têa ai 1 to chu, 2 to í [ă 5 xiâm drôu. A tơbăng tơnêi ki tơbăng vâi pro tơdrá, tâp kâng vâ rơkâu xối xeăng, têa ki vâi hnêng trêng tung 1 to hdro kăng ki kân; pá ro\ng mê cho 5 xiâm drôu, vâi kât a xiâm trâng kơlá ki tâp tung tơnêi. Kuăn pơlê tơku\m prâu on, pôh chu, pôe xo ko chu, t^ng, môi iâ hơ’neh chu [ă klêa ro dâ a kơtum, kơto\n ki kân ‘măn a vó ki kât peăng pá ngiâ ki apoăng. 2 to í klêi kơ’nâi kơdê mê, vâi lui xâk, vâi âp ‘măn achê 2 to xiâm drôu ki pơtăng a mơ’nui. T^ng xối mê ôh tá păng lôi 1 to hơkâ ki kân rơtế [ă kơtum chêng koăng vâ to\n pro pơro tung hâi ki rmê.

Pôa Ksor Neo, ngế ki tô hơkâ kân tung hâi mơd^ng rơkâu xối kơno têa mê, tối ăm ‘nâi: Mơngế Jarai pin hmâ loi ai khu xeăng xuân ai hiâm tuăn môi tiah kuăn mơngế, xuân ai tơdroăng hơniâp ro, phiu niu, hêng hôu, tăm nâ, hâk vâ, mơjo khíu. Pleăng ăm Khu xeăng hên tơmeăm hdroăng [ă tuăn hiâm ki tơdrăng khât, pói châ ai khât kô châ khu xeăng veăng kum [ă kring vế. Xua ti mê, hdrối hâi po rơkâu xối kơno têa mê, tâi pơlê ôh tá khoh ai ngế ki lâi ối a hngêi, mê athế tơku\m kơpuih văng, trâ nhâ drô troăng prôk thôn pơlê, [ă troăng ki prôk troh a kơno têa ăm i krúa le\m. Khu vâi rơtăm lăm tăng ko hdréa, ko phêa vâ hbrâ tơdroăng prâu on, prông ‘nhe\n [ă hên mâu tơdroăng ki ê vâ rơkâu xôi xeăng.

Troh a chôu phut mơd^ng mê, krâ pơlê cho pôa Rơ Ngơt cho ngế ki xiâm vâ rơkâu xối, dâi kơpe\n, xâp ếo kuăn ngo lo tâng ối achê hdro kăng ki kân, ngiâ méa vêh ngăn peăng kơno têa hnối rơkâu xối. Kơtum chêng koăng [ă hơkâ pơxiâm chuât xơtó kum pro rơkong rơkâu xối dêi krâ pơlê tâk kơneăưg troh a khu xeăng. Drêng hiăng klêi rơkâu xối xeăng, kăn rơkâu mê hnêng môi mo\ng têa ‘măn kơpêng ngâ vó ki kân, ki kât apoăng, cho tíu ki ai ‘măn kơto\n, djeăm dâ hên mâu hơ’neh mâm chu, klêi mê, pơxiâm rơkâu xối. Mâu vâi krâ pơxiâm to\n chêng, klê mê, tô hơkâ. Kăn rơkâu rế xối xeăng rế kui 3 hdroh têa bêng a 5 ngâ xiâm drôu ki kât pơtăng dêi pó a trâng mê.

Klêi kơ’nâi rơkâu xối, ngế kăn rơkâu xối ai chuâ tơrêm xiâm drôu môi mo\ng ki kân, hnối hnhó ko\ng xo môi iâ hơ’nêh mâm chu tung kơto\n vâ tâ tung mơnge\n mo\ng. Kăn rơkâu xối prôk djâ troăng ahdrối, 2 pâ ko\ng râng tơmeăm hdroăng mê rơtế [ă mâu ngế ki veăng cheăng, ai tá vâi kơdrâi hơnăm hiăng hên lăm troh a kơno têa kroăng Tul, prôk tiô kơ’nâi cho kuăn pơlê [ă mâu tơmối.

Troh a kơno têa, pôa Rơ Ngớt pơxiâm xối rơkâu, pơtối mê ối ‘nâi ok drôu ing mo\ng [ă mâu tơmeăm hdroăng klêh tung têa kroăng, cho vâ rơkâu pâ Xeăng Têa. Klêi rơkâu xối a têa kroăng, kăn rơkâu xối [ă kuăn pơlê rơtế [ă tơmối vêh a tơnêi ki hiăng văng bâ mê âi vâ pơtối rơkâu xối klêi mê nếo ôu kâ, sôk ro.

Tiô tơdroăng ki hmâ hlo t^ng dêi mơngế Jarai, têa cho tơmeăm khoăng ki kal tung tơdroăng rêh kâ ối. Tâng ôh tá ai têa kô ôh tá ai tơdroăng rêh. Drêng mơjiâng pơlê, mơngế Jarai hmâ lăm tăng tíu ki ai xiâm têa vâ ôu hum, roh jíu [ă vâ pêi chiâk pêi klâng. Rêm pơlê dêi hdroâng Jarai hmâ ai môi to kơno têa krê xêh. Kố xuân cho tíu ki rêm ngế trâm dêi pó klêi kơ’nâi môi hâi pêi cheăng tơbrê tơbrêh, hnê tối, tơbleăng khe\n dêi pó mâu tơdroăng cheăng kâ, rêh ối, tối ‘na tơdroăng ki ro ki khéa hơ’nêng. Pôa Rơ Ngơt ai tối tiah kố: ‘’T^ng rơkâu xối kơno têa dêi hdroâng Jarai hmâ pro apoăng lo hơnăm nếo, lơ a roh kong pơxiâm ai mêi vâ koh mơnê Xeăng Têa, rơkâu pâ Xeăng Têa to\ng kum ăm kuăn pơlê ai ivá mo rơdêi, mêi tro tô ‘ló, pêi cheăng kâ châ tơtêk luâ hên tâ, kế tơmeăm tung pơlê pơrá dâi le\m, ôh tá ai pơreăng châi tamo’’.

Pôa Nay Nan, Kăn pơkuâ hnê ngăn Chi [o# thôn Biah, cheăm Ia Tul, tơring Ia Pa, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi, t^ng rơkâu xối kơno têa athế pêi pro i krip, xua mê, tơdroăng ki hbrâ rơnáu kố châ pêi pro krâu khât. Krâ pơlê tơku\m hôp kuăn pơlê, mơhnhôk rêm rơpo\ng tơlo châ 1 kơ’lo phái lơ 20 rơpâu liăn vâ pế drôu lơ rôe tơmeăm hdroăng. Tung hâi tơku\m rơkâu xói xeăng mê, mâu rơpo\ng ki veăng mơd^ng mê athế pôu djâ drôu xiâm dêi rơpo\ng tơná veăng kum ăm tơdroăng ki ro tơchuôm mê. Pôa Nay Nan ối tối: ‘’Hên hơnăm hdrối mê hía nah, malối hơnăm ki pêi lo hên kế tơmeăm, kuăn pơlê ai tơdroăng pêi châ kâ ối tơniăn, châ hên tơmeăm khoăng, pak^ng pế drôu xiâm, mê kuăn pơlê ối pôh dêi chu, í [ă hên h^n tơmeăm ki ê vâ rơtế hâk ro hâi ki rơkâu xối a kơno têa mê.

Hlá tơbeăng Gia Lai

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng