Tiô hdroâng mơngế M’nông hmâ loi dêi, rơkâu xối kơpôu cho tơdroăng t^ng ki kal [ă ôh tá păng lôi tung on veăng, rơpo\ng hngêi drêng ai păn kơpôu. Xua kơpôu ôh tá xê to kum ivá pêi chiâk pêi deăng, tơmeăm ki hdroăng ăm khu xeăng, tâng păn hên kơpôu cho vâ mơnhên tối rơpon\g ki mê kro mơdro\ng.

Rơkâu xối kơpôu athế pro a kơxêi măng, klêi kơ’nâi khu kơpôu hiăng châ poăng vêh tu\m tung kơdroăng. Bu kal rơpo\ng ki ai kơpôu, ôh tá tối hên lơ iâ, vâi pơrá xối kơpôu, ngế ki xối mê cho kăn rơpo\ng hngêi.

Jâ Me Njran, ối a cheăm Ea Huar, tơring {uôn Đôn, kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố:

‘’Rơpo\ng á, á cho mơngế ki rơkâu xối. Tơdroăng xối t^ng kơpôu kố hiăng ai sap ing ton t^n nah. Tơdroăng rơkâu xối ki xiâm cho vâ ăm khu kơpôu dêi rơpo\ng hngêi ôh tá tro tâ pơreăng, rế hía khu kơpôu rế chiâng hngâ hên’’.

Ahdrối vâ pro rơkâu xối kơpôu, kăn rơpo\ng hngêi hbrâ mâu tơmeăm hdroăng ki kal môi tiah plôi, hmê (cho hmê ki nếo pế), lơ í lơ chu (ngăn tiô rơpo\ng ai to lâi to kơpôu kô tăng rah tơmeăm hdroăng xuân môi tiah mê há), ki vâ iâ, ai môi xiâm drôu, môi mo\ng phái, on tr^ng. A kơxêi măng, klêi kơ’nâi khu kơpôu hiăng châ poăng mot tung kơdroăng, vâi kât dêi kơpôu a tơrêm to trăng, kăn rơpo\ng hngêi pơxiâm rơkâu xối.

Rơkâu xối kơpôu ai 2 tơdroăng. Ki apoăng vâi krâ xối dêi tung hngêi. Drêng xiâm drôu hiăng châ bêng pêng têa, kăn rơpo\ng hngêi (ngế kơnốu lơ kơdrâi xuân hôm) kô trêng drôu pêng plôi khăng, klêi mê, trêng a mo\ng meăm ki ku\n. Kăn rơpo\ng hngêi xo mơheăm ki hdroăng (í lơ chu) tơvât tơchuâm tung mo\ng drôu, klêi mê kô pơxiâm xối xeăng.

Xối rơkâu tung hngêi cho vâ tối pơtâng ăm khu xeăng ‘nâi rơpo\ng hngêi dế rơkâu xối ăm kơpôu, pói vâ khu xeăng chu lăm ngăn, to\ng kum. Pôa pâ Nchrim, ối a cheăm Ea Huar, tơring Buôn Đôn, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

‘’Vâ hbrâ ăm tơdroăng rơkâu xối kơpôu mê sap ing chal vâi krâ hdrối nah, peăng kơxo athế xối xeăng báu, kơxê xối kơpôu. Tâng rơpo\ng hngêi ki kơtiê xơpá, mê vâi rơkâu xối bu kal ai xiâm drôu [ă í. Tâng pin ôh tá rơkâu xối kơpôu kô ôh tá chiâng, ga kô tơ’lêi tro tâ pơreăng, ôh tá hngâ hên. Ki xiâm dêi tơdroăng rơkâu xối kơpôu cho vâ hbrâ ví pơreăng tâ tú, khu kơpôu rế hía rế hngâ hên’’.

Klêi kơ’nâi rơkâu xối xeăng, kăn rơpo\ng hngêi kô lăm troh a kơdroăng vâ rơkâu xối xeăng. Mâu tơmeăm ki hdroăng châ ‘măn a bo kơdroăng. Vâi ai pleăng môi iâ hmê [ă hơ’nêh mâm ‘măn a ro\ng dêi mâu kơpôu.

Klêi mê, kăn rơpo\ng hngêi tâng ối achê kơpôu ki ploh dêi rơpo\ng tơná hnối pơxiâm rơkâu xối. Rơkong rơkâu xối cho vâ pói vâ khu xeăng to\ng kum ăm khu kơpôu dêi rơpo\ng tơná châ hluăn ing tơdroăng tâ pơreăng, kơpôu lăm rêi nhâ a kơpong hơngế ôh tá tro pah po, ôh tá hblâk tro ilá, meăm, ôh tá mot tung xo\ng, ôh tá tro tâ pơreăng, rế hía rế hngâ kuăn hên.

Kơ’nâi kố cho rơkong ki rơkâu xối dêi Pâ Chrim:

‘’Pói vâ khu xeăng to\ng kum ăm rơpo\ng ngin. Ngin bu ai kơpôu ki kố mê ga cho kal ăm rơpo\ng ngin. Pói vâ xeăng kum ăm kơpôu ngin châ hluăn ing pơreăng, ôh tá tro hblâk mot tung kơnó vâi, hluăn ing tơdroăng tro klâm loăng, hluăn ing tơdroăng klêh tung têa, ôh tá kâ báu prá alâi kuăn pơlê, ôh tá châu ‘nhê mâu tơmeăm pêt dêi kuăn pơlê’’.

Klêi kơ’nâi rơkâu xối tiah mê, kăn rơpo\ng hngêi kô pơcháu plôi khăng ăm ngế ki hmâ lăm kơ’nê kơpôu rêm hâi, ăm ngế ki mê ôu drôu hdrối. Ngế ki hmâ lăm kơ’nêi kơpôu mê kâ i phâi, ôu tâi drôu, mê khu kơpôu kô châ phâi, châ rơdêi.

Klêi mê, kăn rơpo\ng hngêi mot tung hơpiâp on, trêng mo\ng drôu ki hiăng tơvât [ă mơheăm ki hiăng xối, rơtế ai môi iâ hmê pa k^ng kơnoh on vâ xối xeăng. Vâi krâ-nho\ng o hmâ loi dêi tiah kố, kơnoh on cho tíu ki râng tơtô ăm on veăng, rơpo\ng hngêi, maluâ pro rơkâu xối ki klâi vâi pơrá mơnê kơ kơnoh on.

Drêng hiăng pro klêi mâu tơdroăng rơkâu xối xeăng, rêm ngế kô ôu kâ. Ki apoăng cho ngế ki xối xeăng, hmâ hlo cho kăn rơpo\ng hngêi râng triăng drôu hdrối, klêi mê cho ng-ế ki kơ’nêi kơpôu, ngế kơdrâi ki ai hơnăm hên má môi tung rơpo\ng hngêi, mâu nho\ng o [ă rêm ngế ki ai mâ amê. Vâi rơtế ôu kâ, tơpui tơno, hơniâp ro tá troh a măng dế.

H’Thi Rya chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng