Maluâ pơlê kong kơdrâm kong ngo tung mâu hâi ki kố ai kong mêi kân la tơdroăng cheăng pêt kơchâi a Tíu pêt kơchâi ngiât dêi pôa Mai Văn Khẩn, a Thái Phiên, bêng 12, pơlê kong kơdrâm Đà Lạt, kong pơlê Lâm Đồng xuân dế ối hlo pêi cheăng tiah hmâ. Tung kơpong hngêi lêm [ă nhe\ng rơdâ 4ha, mâu ‘noăng kơchâi châ rak ngăn nhên [ă troăng kơmăi tôh têa, ki chiâng tôh xêh.

Kơtăn kố ai 10 hơnăm, hlo pêt tiô túa ki ton ôh tá hlo ai pơxúa tơ-[rê mê ối tro vâi hjip yă, pôa Khẩn khên tơnôu mung liăn ing hngêi rak liăn, hơ’lêh pêt kơchâi tiô túa pêt mơjiâng tro (VietGAP). Klêi kơ’nâi kơhnâ rak ngăn, hriâm [ối ki rơkê ple\ng [ă ‘no liăn pro mâu kế tơmeăm, mê kơchâi krúa dêi pôa hiăng rế hía rế hiăng ai tíu tê tơniăn tung kơchơ mơdró. Pôa Mai Văn Khẩn, tối:

‘’Pêi tiô troăng VietGAP gá pro kơdroh ki tơbrê ăm ivá châ chăn dêi pơlê pơla. Hiăng tơniăn ah mê vâi nếo loi tơngah á pin. Drêng á pêi hiăng chiâng mê liăn tơkâ gá hên tâ tâng vâ pơchông [ă pêt mâu kơchâi ki ôh tá tơniăn. Nôkố, kơchâi hiăng châ tê a mâu siêu th^ a Hà Nội, pơlê kong kân Hồ Chí Minh [ă Đà Nẵng’’.

Tơdroăng ki xúa pơkâ VietGAP tung pêi pro ai pơxúa ăm tá kuăn pơlê ki roê [ă ngế ki tê. Tiô pôa Nguyễn Văn Lục, kăn rak ngăn ki dâi le\m kế tơmeăm pêi lo ing chiâk, loăng pơlái [ă ká xi xo\ng Lâm Đồng tối, vâ kế tơmeăm châ tro tiô pơkâ VietGAP kal athế xúa tro pơkâ pêt mơjiâng krá tơniăn:

‘’Mâu tíu cheăng rơhêng vâ hbru ăm hlá mơ-éa mơnhên tro pơkâ dêi kơchâi krúa VietGAP mê tâi tâng mâu ngế ki pêi cheăng xuân môi tiah ngế ki pơkuâ dêi tíu ki pêt mơjiâng athế châ hnê hriâm [ă pêt tro VietGAP vâ ‘nâi tâi tâng mâu tơdroăng pơkâ tung mê. {ă túa pơkâ pêi xuân môi tiah túa pêi vâ rak tơniăn pêi pro tro mâu túa pơkâ ‘na tơniăn kế kâ tiô pơkâ VietGAP. {ă pin athế chêh xo, ai hlá mơ-éa chêh vâ ‘nâi hâi khế kơtăn dêi pơreăng xôh kơdê oâ hdrong xuân môi tiah hâi khế kơtăn vâ rơvât phon. {ă tung pơla pui xo mê athế rak tơniăn pôi tá ‘măn mâu kơchâi kố a tơnêi’’.

Châ nho\ng o pơ-eăng, inâi ki vâ roê rế hía rế hên mê pôa Mai Văn Khẩn pơkâ mơjiâng Khu pêi cheăng tơru\m ‘na pêi chiâk deăng Tân Tiến, krếo thế tơ’nôm 15 ngế cheăng rơtế pêi [ă. Nôkố, rêm hâi, Khu pêi cheăng tơru\m kố tê ăm tíu mơdró kâ dâng 3 ta#n kơchâi, plâi pôm. Tiô pôa Khẩn, pak^ng ki pơxúa cho kế tơmeăm ai xiâm kối, ngế ki pêt hlo hnoăng cheăng dêi tơná [ă kế tơmeăm ki tơná pêt mơjiâng mê tơdroăng ki pêt kơchâi tiô pơkâ VietGAP xuân cho ‘’mơ-éa ăm pêi’’ vâ kế tơmeăm kố châ tê tơniăn tung kơchơ:

‘’Tơdroăng ki xơpá kân má môi cho ai mâu vâi krâ nho\ng o tơmiât tiah kố pêi gá pá puât khât, athế chêh ‘mot tung mơ-éa lơ athế pêi pro tro tâi tâng mâu túa pơkâ tung troăng pơkâ VietGAP pơkâ mơ’no, khe#n cho túa pơkâ. Drêng á tá hâi pêi mê á hlo gá xơpá. La drêng á pêi mê á hlo ôh tá xơpá. Xua pin ‘no dêi hnoăng vâ kơhnâ pêi tiô túa pơkâ vâ pêi mê kế tơmeăm dêi tơná ai kơnía, pêi pro ai pơxúa ăm tơná ki kơnía ‘na liăn xo’’.

Tiô pơkâ, kơpong pêt kơchâi krúa tơniăn dêi Lâm Đồng tơku\m hên a Đà Lạt [ă 3 kơpong ki achê cho tơring Lạc Dương, Đơn Dương [ă Đức Trọng, [ă tâi tâng tơnêi pêt rơdâ 500 ha, vâ chê 80% tâi tâng tơnêi pêt kơchâi tung kong pơlê. La tơdroăng ki tơxâng vâ tối troh nôkố, mâu túa pêt kơchâi krúa tiô pơkâ VietGAP môi tiah kuăn pơlê Mai Văn Khẩn hâi teăm hên. Tơpui tơto [ă pôa Lại Thế Hưng, kih sư ngăn ‘na chiâk deăng dêi kong pơlê ‘na mâu tơdroăng ki xahpá xuan môi tiah mâu troăng hơlâ kơdroh xahpá ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk, mơdêk kơvâ pêt kơchâi krúa tiô troăng hơlâ tơniăn rế mơnhông tơ-[rê.

- Ô pôa, troh nôkố, tơdroăng pêt kơchâi tiô pơkâ krúa dêi Đà Lạt - Lâm Đồng hiăng châ xúa môi tiah lâi?

Pôa Lại Thế Hưng: Tơdroăng pêi pro tiô pơkâ VietGAP, GlobalGAP, MetroGAP mê mâu hơnăm hdrối nah [ă kuăn pơlê Lâm Đồng ai hên ko\ng ti, kơdrum deăng [ă kuăn pơlê ki pêi chiâk veăng. Ing mê bro tơniăn tíu tê mâu kơchâi ki chêh inai hdrối vâ rôe mê cho mâu kơpho#, siêu thị. Kố cho môi troăng hơlâ pêi pêt kơchâi krúa Lâm Đồng thế pêi. Xua pin châ chê mâu kơchâi ki krúa le\m [ă yă tê xuân tơniăn kơnâ hên tâ há.

La klêi riân ngăn dêi Khu rak ngăn kơchâi plâi pôm Lâm Đồng, troh nôkố, kơxo# tơnêi ki ki châ mơnhên chiâng pêt, tơnêi pêt kơchâi plâi pôm Lâm Đồng ối iâ, bú to lâi hr^ng xiâm tê. Kố cho tơdroăng pá tung rak ngăn kơchâi plâi pôm. Mơhé klêi séa ngăn kơxo# ki rơlối [ă mâu kơchâi plâi pôm dêi Lâm Đồng vâ tối gá tơniăn tâng vâ pơchông [ă mâu kơpong ki ê.

-Ô pôa, tiah mê ki lâi xahpá [ă ki lâi pro pá tung pêi pêt kơchâi krúa tiô pơkâ tơniăn a pơlê kong kơdrâm kố?

Pôa Lại Thế Hưng: Ai to lâi ki pá [ă mâu kuăn pơlê ki pêt, má môi thế ai kơxo# liăn vâ pêi pro tơdroăng mê. Nôkố xuân ăm mâu tơdroăng tơkêa to\ng kum la gá iâ tê. Má péa, tơdroăng chêh ‘măn, kuăn pơlê chêh ‘măn. Chêh ‘măn xiâm pêi pêt, ing tơdroăng tăng hdrê, troh phân rơvât, trếo pơkeăng... tá troh tâi tâng mâu tơdroăng pêt rak ngăn, thế ai chêh ‘măn hdró tung hlá mơ-éa pêi pêt. Kố cho tơdroăng ki pá kân má môi ôh tá xê to [ă kuăn pơlê Lâm Đồng mê tá kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa xuân tô tuăn tơdroăng kố. Dreng chêh inâi VietGAP mê thế chêh nhên tơrêm túa tơmeăm. Pơtih, tung kơdrum dêi ngoh pêt hơpê lu\m mê ngoh bú chêh inâi a loăng pêt rơpê lu\m, tâng rơnó kơ’nâi pêt bó xôi ngoh thế chêh a loăng mê pêt kơhâi bó xôi nếo. Vâi xahpá mê kuăn pơlê thăm rế oh tá hên pro ti mê.

-Tơdroăng kố, tiô pôa thế pro ti lâi vâ rế ai tơ’nôm deăng pêt kơchâi krúa le#m?

Pôa Lại Thế Hưng: Ngin xuân hlo tiah kố bú kal ai môi tơdroăng hơ’leh môi tiah lâi ăm gá tơtro [ă mâu pơkâ VietGAP vâ ăm gá tơtro. Pin thế tơru\m [ă mâu khu rơpo\ng vâ mơjiâng mâu tôh tơru\m cheăng. Drêng ai mâu ki mê kum kuăn pơlê pêi pro vâi kơdroh iâ tơdroăng chêh ‘măn mê pin po rơdâ tơdroăng mơnhên VietGAP ăm hên tâ tơmeăm. Xua drêng vâi pêi tiô pơkâ VietGAP  thế ai tíu vâ rôe ăm tơmeăm pêi tiô  VietGAP, thế ai mâu ko\ng ti, ai kơdrum deăng ai vệ tinh [ă mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki pêi pêt tiô pơkâ VietGAP vâ tơniăn tơmeăm ki pê vâ châ tê ăm mâu ngế vâ rôe. Tiah mê, pin nếo tơniăn [ă mơnhông mơdêk. Nôkố ai hên kuăn pơlê klêi pêi cheăng tiô pơkâ  VietGAP, mê ko\ng ti ki mê ôh tá ai tơmeăm vâ k^ tơhrâ [ă mâu siêu thị xua vâi oh tá châ rah mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki pêi pêt kơchâi krúa tiô pơkâ ôh tá ai kơchâi vâ tê. Xua mê, tơdroăng kố cho tíu ki tơdjêp pơla kuăn pơlê, mâu khu mơdró [ă tơdroăng mơnhên tiô pơkâ  VietGAP ki sap ing nah pêi pá puât, ôh tá châ po rơdâ.

A tơmiât ki kố kal thế ai mâu khu mơdró thế po rơdâ, môi tiah khu pêi cheăng tơru\m ki kân môi tiah Anh Đào, Phong Thuý, mâu khu pêi cheăng tơru\m ki nếo vâi thế po rơdâ mơjiâng mâu kơmăi vệ tinh mâu ngế veăng ngăn [ă kuăn pơlê ki pêi pêt pá gong mê nếo kâi vâ pêi cheăng tiô pơkâ  VietGAP ăm tro tâ. Ngin xuân dế pơtối hriâm, mơhnhôk kuăn pơlê veăng pêi pêt tiô pơkâ VietGAP.

-Hôm mơnê kơ pôa!

Hà Quang Sáng chêh

Katarina Nga - Gương tơplôu [ă tơbleăng