Tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi mơngế Rơteăng, rêm hdroh ai nho\ng o, tơmối lăm pôu ôm a hngêi, hmâ tâng tối: ‘’Ô nâ, ô ngoh! Rơpo\ng á hâk phiu păng ‘nâng nâ (ngoh) hiăng troh pôu ôm a hngêi á kố. Rơpo\ng á mơjo nâ (ngoh) khât yoh, kâ hmê kơhâi dế kố hngêi á ti ai ki klâi, bú ai to môi to í reăng xong, môi xiâm drôu xêa bluôk, pâ nâ (ngoh) híu xah ối ôm hêi a hngêi á kâ hmê ti ai kơchâi nhâ, drôu xeâ bluôk mê tê!’’.

Tiô khôi hmâ dêi Rơteăng, drêng ai nho\ng o troh pôu a hngêi, kăn rơpo\ng hmâ krếo djâ nho\ngo o kâ hmê tơdjuôm [ă rơpo\ng

Rơkong tơpui malối ga tiah mê, la châ khât ga phá tâ mâu tơdroăng ki klâi ki hiăng tơpui tối mê âi. ‘’Môi to í reăng xong’’, mê cho í hmong kân, ‘’môi vó drôu xiâm xêa bluôk’’ mê cho môi xiâm drôu ki kân xăng ngeăm le\m dêi rơpo\ng hngêi.

Hơ'nêh kơnái cho mâm ki kơhiâm vâ pôh pơchên ăm nho\ng o kâ

Pôa A Nuă, mơngế Rơteăng a pơlê Ea Mao, cheăm Ea Yiêng, tơring Krông Pă], kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố, hdroâng kuăn ngo ngin akố sap ing chal vâi krâ nah hmâ mơ’nhôp dêi châ tung trâm mâ, tơpui kâ [ă vâi krâ-nho\ng o, xua mê, tơdroăng rêh kâ ối dêi kuăn pơlê ôh tá ai pơkrip klâi, ôh tá êa tơpui tối ti kố ti mê, la châ khât păng ‘nâng ga ai tơdroăng ki ‘ló mơnê nhuo#m khât.

Drêng ai vâi krâ-nho\ng o ing hơngế troh, kăn rơpo\ng hngêi têk dêi drôu xiâm vâ ăm vâi krâ-nho\ng o châ ôu

Ing tuăn hiâm ki mơjo pâ dêi pó păng ‘nâng, drêng ai nho\ng o troh pôu ôm a hngêi, kăn rơpo\ng hngêi hmâ krếo djâ nho\ng o, tơmối lếo mê pơtê pơto tung hngêi, veăng kâ hmê ăm i sôk ro [ă rơpo\ng hngêi.

‘’Nho\ng o, hdroâng hdrê hiăng ton hâi drêng lăm pôu, châ trâm dêi pó cho mơjo pâ dêi pó khât. Drêng troh chôu kâ hmê tung rơpo\ng hngêi, tung rơpo\ng hngêi ai kơchâi mâm ki klâi kô têk ăm nho\ng o châ kâ kế ki mê ha. Túa ki tơdah, khe\n krếo ối kâ hmê dêi hdroâng ngin akố phá tâ [ă mâu hdroâng ki ê drăng tíu, malối tung hngêi ai kơchâi, mâm, kế ki kố ki mê, la ôh tá la lâi tối a ngiâ nho\ng o dêi tơná ai kế ki mê. Maluâ ti mê, tuăn hiâm pâ dêi pó cho kal má môi. Tung hngêi rơpo\ng ai kơchâi, mâm chăm ki kơhiâm, ki tơviah kăn rơpo\ng hngêi pơrá têk ‘no ăm nho\ng o kâ phâi, kâ kơhiâm xuân môi tiah mâu ngế tung rơpo\ng hngêi ki mê châ kâ há’’.

Ngoh A Đu\h, mơngế chêh tơdrá hơdruê, ối a pơlê Kon Trang Mnang, cheăm Đăk La, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum cho ngế ki ‘nâi nhên, rơhí rơhó khôi túa le\m tro dêi mâu hdroâng kuăn ngo peăng kơnho\ng Tây Nguyên, tối tiah kố: Tung pơlê pơla dêi mơngế Rơteăng, vâi krâ-nho\ng o vâi rêh ối ‘nâi mơ’nhôp dêi châ ó khât, la xuân rơkê hlế kơ tơmối, hbrâ vâ koh tơdah nho\ng o, tơmối lếo drêng vâi troh pôu a hngêi. Ai rơpo\ng ki ‘nâ, tung hngêi vâi tí xê kơtiê, vâi ai hên kế tơmeăm, la vâi ôh tá la lâi pơ-ô pơ-eăng dêi rơpo\ng hngêi tơná ai kế tơmeăm ki kố, khoăng ki tá ôh.

‘’Á pơtih vâi krâ ai tối tiah kố: Hâi kố, ngoh troh a hngêi á, sôk ro ‘nâng châ trâm êh ngoh, la drôu xiâm á kố ôh tá xăng le\m, xâu ngoh ôh tá chiâng ôu. Kăn rơpo\ng hngêi ôh tá la lâi tối, rơpo\ng ai drôu xiâm ki xăng le\m, la vâi mơ’nhôp dêi châ tối drôu ki mê ôh tá xăng le\m. Rơkong tơpui tối ki mơ’nhôp kố hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh ton nah troh nôkố. Vâi tối tiah mê, cho ki xiâm vâ tơmối troh a hngêi châ xah hêi, ôu kâ hơniâp ro, châ ôu drôu xiâm, [ă drôu xiâm ki mê xăng le\m lơ ôh tơmâng to nho\ng o, vâi tơmối ah ki tối. Laga, tơná kăn rơpo\ng hngêi ‘nâi dêi drôu xiâm ki lếo ăm nho\ng o, lơ tơmối ôu mê cho drôu xiâm ki xăng le\m má môi’’.

Pôa A Chông, krâ pơlê Đăk Klong, cheăm Đăk Hring, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum ai tối tiah kố: Tơdroăng ki tơmiât, hmâ loi dêi mơngế Rơteăng, tâng ai nho\ng o, lơ tơmối lếo troh ôm hêi a hngêi, tâng kâ hmê ôh tá châ phâi, ôu drôu ôh tá châ pôu mê kăn rơpo\ng hngêi mê tá hâi teăm krâu khât tung tơdah suâ tơmối, ah ing tơná kăn rơpo\ng hngêi mê nếo tơmiât dêi tơná ai xôi [ă nho\ng o lơ [ă tơmối ki troh ôm hêi a hngêi tơná mê.

‘’Roh vâi krâ nah, nho\ng o tung pơlê ngin hmâ tơdah xuâ, ăm nho\ng o kâ hmê [ă tơpăng pơlái, hlá pôm loăng (kơchâi mo\n), lơ kơchâi châu, kló priât kong. Maluâ ôh tá ai hơ’nêh mâm chăm, ká kết hên tiah chal nếo nôkố la xuân ôh tá păng lôi hơ’nêh mâm kơnái kong. Hơ’nêh mâm kơnái châ ngăn cho tơmeăm ki kơhiâm vâ ăm nho\ng o, lơ tơmối kâ. Tung hơpiâp on ối ai kế kâ kơhiâm ki lâi mê kăn rơpo\ng hngêi xuân ‘no dêi tâi tâng vâ tơdah nho\ng o, tơmối i kâ, mê cho hiâm mơno ki tơdrăng hơpâng khât. Tơdroăng ki mơ’no kế tơmeăm kâ ăm nho\ng o, tơmối kâ mê ti xê to vâ ăm vâi châ kâ kơhiâm, kâ phâi mê ối cho vâ mơhno tuăn mơno ki mơjo pâ dêi pó khât păng ‘nâng, hâk suâ kơ nho\ng o, kơ tơmối lếo ki troh pôu dêi a hngêi tơná’’.

Pôa A Chông ối tối tiah kố, drêng ai tơmối lếo, nho\ng o ing hơngế lăm pôu rơpo\ng hngêi dêi hdroâng hdrê tung pơlê, mê vâi krâ-nho\ng o hdroâng hdrê xuân troh a hngêi ki mê vâ krếo djâ tơmối mê troh dêi a hngêi tơná. Maluâ ai tơdroăng ki lâi ‘lo, ngế tơmối mê ôh tá khoh châ troh tơrêm hngêi rơpo\ng nho\ng o ki ê tung pơlê, mê nho\ng o tung pơlê xuân djâ dêi hmê, kơchâi, mâm chăm ki tơná ai chiân troh a hngêi ki ngế tơmối dế ối, vâ veăng têk dêi hmê kơchâi ăm tơmối i ôu kâ. Maluâ ngế tơmối, lơ nho\ng o ki troh pôu mê kâ hên lơ iâ, chơ to hiăng híu tế kâ, tế ôu, tơkéa vâ tối, rơpo\ng ki veăng têk dêi hmê kơchâi drôu mê hiăng ai hiâm tuăn le\m [ă tơmối ki troh ôm hêi mê.

‘’Túa ki tơdah tơmối lếo, nho\ng o ing hơngế, pơrá châ vâi krâ-nho\ng o achê hơngế mơjo pâ, xua ngin tơdah [ă tuăn mơno ki tơdrăng [ă krâu khât. Maluâ tá ai kế ki klâi hên la tơdah tơdrăng [ă tuăn hiâm. Túa ki tơru\m, trâm tơpui tơno, krếo djâ kâ hmê tiah mê tiô á cho ‘ló mơnê nhuo#m, xua ngế kăn rơpo\ng hngêi mê ‘nâi mơ’nhôp dêi châ, ôh tá pơkrip mơnhôm. Tâng vâ tối, tâi tâng vâi krâ-nho\ng o tung pơlê ngin ôh tá vâ, thăm nếo tăm nâ khât [ă mâu ngế tơpui lối pơto, lối mơdêk, pơkrip dêi châ, lơ hmâ tơpui hêak pơloi dêi tơná kro, ai kế ki kố ki mê. Á xuân ối chôu vế rơkong hnê pơchân dêi chal vâi krâ roh nah hmâ tối, pin athế mơnê nhuo#m kơ nho\ng o, tơmối lếo, pú hmâ. Tâng pin mơnê nhuo#m kơ vâi tơkéa pin nhuo#m pâ dêi châ tơná. Mê cho rơkong pơchân tối dêi vâi krâ roh nah ga kơnía git ó păng ‘nâng’’.

Châ khât păng ‘nâng ga, kăn rơpo\ng hngêi tơdah tơmối lếo, nho\ng o, krếo djâ kâ hmê [ă tơdroăng mơ’nhôp dêi châ ti xê rơpo\ng hngêi ki mê kơtiê xahpá, vâi cho rơpo\ng hngêi ki ai tu\m têk hmê kơchâi, mâm chăm kơhiâm, drôu xăng. Akố, kăn rơpo\ng hngêi đi đo ‘nâi mơ’nhôp dêi châ, ôh tá pơkrip mơnhôm dêi mâu tơmeăm ki tơná ai, tơná kro, la tung hiâm tuăn vâi đi đo tơdrăng pói rơhêng vâ châ ăm tơmối lếo, nho\ng o châ kâ phâi phok, tu\m têk [ă krâu khât tung tơdah suâ, tơpui tơno kâ ro rih.

Tơdroăng ki ‘nâi mơ’nhôp dêi châ tung trâm mâ, tơpui tơno, krếo djâ tơmối lếo, nho\ng o kâ hmê kơchâi tung pơlê pơla dêi mơngế Rơteăng cho túa pêi pro ki le\m tro, cho vâ pơtối mơhno hnê tơdjâ ăm vâi rơxông chal nếo [ă la ngiâ kố hía ah i hriâm tâp, pêi pro [ối. Túa ki le\m tro mê xuân hiăng ai sap ing chal vâi krâ ton t^n nah a mâu pơlê cheăm dêi Tây Nguyên. Ing mê, kum ăm vâi krâ-nho\ng o châ ai tuăn mơno mơjo pâ dêi mâu ngế nho\ng o ki rêh ối tâ tá, mơjiâng tơdroăng tơhmâ,  chói tơtrâm, tơpui tơno, achê a te\n [ă tơru\m tơrôa tung pơlê pơla, ing mê thăm rế ai tuăn mơno hơ-ui mơjo, hâk mơnê, tuăn pâ krá kâk tâ nếo tung pơla nho\ng o, rơpo\ng hngêi, hdroâng hdrê, pơlê pơla tung kong tơring. 

Nhat Lisa chêh [ă tơplôu tơbleăng