A kơpong tơnêi khêi bazan Cư M’gar, kong rĕng tô a mâu kơdum kơphế ngiêt lĕm, pôa Nguyễn Văn Bình krâu rah rêm plâi ki tum vâ krí. Pôa tối ăm ‘nâi, to lâi hơnăm kố pôa tơmâng krâu khât rah mâu plâi ki tum vâ krí, tâ krê tung kơxâk vâ tê ăm khu tơrŭm cheăng rôe kơphế ki dâi lĕm:

‘’Nôkố á ôh tá tê kơphế drêh lơ kơphế pơ’leăng xếo mê tơdjêp ƀă khu tơrŭm cheăng, khu tê mơdró vâ pêt mơjiâng kơphế dâi lĕm. Vâi pơkâ inhên tâ, laga tơ’nôm amê cho yă kơnâ ƀă tơniăn’’.

Ing mâu kơdrum dêi kuăn pơlê pêi chiâk deăng môi tiah pôa Bình, troăng hiu ki kơnâ kơphế pơtối a mâu hngêi kơmăi uâ bro. A Ƀuôn Ma Thuột, Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó Kơphế An Thái hiăng mơjiâng chiâng châ môi hê̆ sinh thái kơphế tâk chu chu tâk . Ing tơdroăng uâ troh pro kơphế hoa tan, pro tíu tê, uâ bro kơdôu kơphế chiâng phon sinh hok ki dâi lĕm, rơvât a xiâm kơphế. Pôa Nguyễn Xuân Lợi, Kăn pơkuâ tối ăm ‘nâi:

‘’Ngin tơtrŏng troh mâu troăng uâ bro trâu ƀă tung mê xuân tối rơdêi hnoăng ki kơnâ dêi tơdjêp, xua ai tơdroăng tơdjêp krá tơniăn mê mơnhông hnoăng vâ mơjiâng tơdroăng ki kơnâ tơmeăm tơdjuôm’’.

Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó môi khu Minudo Farm – Care a bêng Ea Kao, kong pơlê Dak Lak, ing môi kơdrum kŭn pá puât ti tăng troăng prôk, hiăng chiâng môi inâi tung khu kơphế ki kơhiêm; tơmeăm hiăng ai mâ a kong têa Nhuk – môi tung mâu kơchơ mơdró ki pá má môi. Pôa Lê Đình Tư, Kăn pơkuâ kŏng ti tối:

‘’Nôkố ngin tơbleăng kơphế ki dâi lĕm dêi Ƀuôn Ma Thuột tối krê ƀă Việt Nam tối tơdjuôm. Mê cho môi tung mâu tơdroăng ki xiâm vâ mâu ngế rơkê, mâu ngế ki uâ bro, ngế ki ô kơphế hâk vâ kơphế ki dâi lĕm châ xúa, ing mê nin kô tơbleăng châ mâu tơmeăm ki lĕm dêi kơphế Việt Nam troh lâp plâi tơnêi’’.

Tung 7 hơnăm ti tăng troăng xông rơdêi ki dâi lĕm, mơdêk ki kơnâ, tá kuăn pơlê pêi chiâk deăng, khu tê mơdró ƀă khu tơrŭm kơphế a Dak Lak hiăng châ troăng prôk xŏn. Hên mâu khu tê mơdró pơxiâm tăng troăng pêi cheăng kŭn hiăng tê ngi kong têa ê châ tơƀrê uâ bro kơphế trâu troh mâu kơchơ mơdró ki pá. Pôa Hoàng Danh Hữu, Kăn pơkuâ Kŏng ti tơlo liăn pêi chiâk deăng Miss Êđê tối:

‘’Drêng ki dâi lĕ hiăng tơniăn, kơpong pêt krá tơniăn hiăng châ mơnhên ƀă ki kơnâ inâi hiăng mơhnhôk mơngế rôe xúa. mê tơmối xuân hbrâ ăm hdrối tâi tâng kơxô̆ liăn rôe tơmeăm, teăng thế kok tung tơdroăng ki ôh tá tơniăn thế rôe tơmeăm hdrối ƀă tơkôm tơmối ăm liăn kơ’nâi. Drêng ngin ai ki tơ’lêi hlâu mê mê kô ôh tá kơnôm to a kơxô̆ liăn’’.

Tâi tâng kơxô̆ kơphế hơnăm 2024 dêi kong pơlê Dak Lak châ lối 535.000 tâ̆n, pêi lo liăn lối 915 rơtuh dolar, châ lối tơdế tâi tâng kơxô̆ liăn tê ngi kong têa ê tơmeăm dêi kong pơlê. Lâp kong pơlê nôkố ai lối 240 tíu uâ bro kơphế, tung mê 25% hiăng mơ’no tơdroăng cheăng kŏng ngê̆ tiô rơxông nếo. Mơnhên troăng prôk la ngiâ tung Tơdroăng pơkâ Hneăng hôp Đảng ƀô̆ kong pơlê roh má môi, hneăng hơnăm 2025 – 2030 tối rơdêi: ‘’Mơjiâng inâi kơphế Ƀuôn Ma Thuột, mơnhông kơmăi kơmok uâ bro trâu, djâ Dak Lak chiâng tíu troh kơphế lâp plâi tơnêi.’’ Tơdroăng mơnhông kơvâ kơphế tiô troăng krá, ki kơnâ hên hiăng châ kong pơlê pro tơdroăng pêi ki xiâm. Pôa Nguyễn Thiên Văn, Phŏ Kăn nê ngăn Viƀan kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

‘’Mâu kơvâ, mâu râ veăng tung mơjiâng mâu kơpong kơphế châ tiô pơkâ tơtro ƀă tiô pơkâ dêi lâp plâi tơnêi. Má péa, tung tơdroăng ki kơnâ kơvâ dêi kơphế mê tơrŭm ƀă tơdroăng uâ bro. Kơvâ ƀă kơphế gá thế tơdjêp hên ƀă ai mâu pơkâ nếo,tơtro vâ kâi trâng ƀă tơdroăng kal vâ dêi mơngế rôe xúa. Laga tung mê thế rak ki dâi lĕm dêi kơphế kơpong pêt xua gá ai ki xú lĕm, tơdroăng ki phá’’.

Ing kơpong pêt kơphế troh tíu kơ-ốu uâ, ing mơngế kuăn pơlê pêi chiâk deăng troh khu tê mơdró a Dak Lak, pơrá veăng kum tung troăng prôk pơhlêh kơphế ing ‘’tơmeăm hên’’ troh ‘’ki kơnâ’’. Rêm kơxuô kơphế hâi kố cho tơdroăng mơnhên ăm troăng tơmiêt pơhlêh nếo, tâi tâng dế veăng kum mơnhên inâi ăm inâi kơphế Việt  - rơdêi ‘na ki dâi lĕm, krá tơniăn ƀă ki kơnâ./.