16 hơnăm hdrối mê hía nah, pôa Trịnh Tấn Vinh, ối a cheăm Bảo Thuận, kong pơlê Lâm Đồng hiăng kơhnâ khât tung tơdroăng pêi mơjiâng kơphế tiô túa ki xúa mâu phon nhâ, hlá loăng. A tơnêi ki pêt 1 ha kơphế dêi rơpŏng pôa, pôa Vinh xuân ối troăng nhâ, pro tơnêi thăm rế dâi lĕm ing tơdroăng ăm nhâ pôm prế kong ki chiâng xêh a ‘nâi, tâ tá xiâm loăng kơphế, ƀă ôh tá dâi mâu pơkeăng, phon pơkeăng. Klêi kơ’nâi mơnúa pêi tiah mê ăm hlo, rêm hơnăm ing túa pêi pêt, rak ngăn dêi kơdrum kơphế trối mê pôa châ krí xo dêi 3 tâ̆n kơphế ki dâi lĕm. Vâ pro ăm plâi, ăm kloăng kơphế thăm rế kơnâ, pôa Trịnh Tấn Vinh hiăng mơjiâng khu mơdró kâ, uâ mơdi kơphế tung kơdrum, tung mê, ai tá têng, kơ-óu, uâ, mơdi, pro hên ngế tơmối ing tíu ê ngun rơhêng vâ rôe. Pôa Trịnh Tấn Vinh tối ăm ngin ‘nâi:

“Á rơhêng vâ mơhno rơdâ túa pêi pêt, rak ngăn hdrê loăng kơphế ki xúa phon hlá nhâ, ai kơdrum chiâk deăng ki krúa, ing mê, vâ vâi krâ-nhŏng o hlo ki kơnía ga. Xua ing tơdroăng ki ti mê, á hiăng veăng mơhriâm hên ki po lâm hnê ‘na túa mơdâ pêt, rak ngăn hdrê loăng kơphế, khu ki hnê ôh tá xê to tung tơnêi têa mê ai ta kong têa vâi ê, vâ ‘nâi nhên, cho môi ngế pêi chiâk pêi deăng, môi ngế pêi cheăng tung khu mơdró kâ trối á, á la lâi xuân pói rơhêng vâ châ mơhriâm, vâ tơmâng ƀă hnê tối dêi mâu tơdroăng ki rơkê hlê plĕng tơná ăm vâi krâ-nhŏng o ki pêi chiâk deăng ki ê”.

Klêi kơ’nâi mot ƀă Dak Nông, mê kong pơlê Lâm Đồng dế nôkố ai tơnêi chiâk deăng kân má môi tung lâp tơnêi têa, ai lối 327.000ha. Ing tơnêi chiâk deăng pêi kơphế kân, hên tiah kố, mê hiăng ai túa cheăng pêi pêt, rak ngăn ki dâi lĕm, ai tíu ki tơrŭm tê rôe, khu ki hmâ pêi pêt rak ngăn kơphế mê xuân hên tâk troh 29.400 rơpŏng ki veăng. Tiô pôa Trần Mai Bình - Kăn hnê ngăn Khu pêi cheăng tơrŭm Hoa Linh Coffee tối, tâi tâng kuăn pơlê ƀă khu ngăn ‘na pêi cheăng tơrŭm mê pơrá ngăn tơdroăng ki mơ’no liăn cheăng ga hên, trâu rơdâ, thăm mơdêk ki dâi lĕm dêi kế tơmeăm, malối cho kơphế, cho ki xiâm vâ tê mơdró kơphế châ tơtêk hên tâ nếo:

“Khu ngăn ‘na pêi cheăng tơrŭm hiăng mơ’no liăn rôe kơmăi kơmok, hnối hnê tối ‘na tơdroăng xúa, dâi kơmăi kơmok ăm kuăn pơlê, vâ têng, uâ, mơdi kơphế. Nôkố, tung Khu ngăn ‘na pêi cheăng tơrŭm ngin ai tâi tâng 8 ngế pêi cheăng ki păng ‘nâng ƀă 23 ngế ki tơrŭm cheăng, ƀăng tơnêi pêt kơphế ai 80 ha, tung mê, ai 12 ha deăng kơphế ki hmâ xúa to phon hlá nhâ. ‘Na hnoăng cheăng pêi ton a la ngiâ, á hlo túa ki choi, rơvât phon ƀă hlá nhâ ga tơniăn tâ, plâi ga xuân dâi lĕm tâ, tê châ kơnâ há, dâi lĕm ăm ivá dêi kuăn pơlê ki mơdâ pêt, po văng nhâ, rak ngăn dêi loăng kơphế”.

Vâ vêh mơnhên ki kơnía luâ tâ kơ mê nếo ki dâi lĕm, kơnâ, inâi dêi kơphế kong pơlê, mê kong pơlê Lâm Đồng hiăng mơjiâng 6 kơpong ki pêt kơphế dâi lĕm, cho cheăng chiâk deăng ki xúa kŏng ngê̆ chal nếo, ƀă tơnêi tíu rơdâ vâ chê 2.300 ha. Khu kơmăi tôh têa ki kơdĭng, cho tôh tiô túa hbri hbríu trối inôa a kơxo má, rơvât phon xuân tiô túa nếo, tâ phon tung troăng têa tôh, kơdê oâ hdrong, pơreăng xuân tiô túa nếo, ing mê, hiăng veăng gum thăm tơ’lêi hlâu tơdroăng ki xía mâu tơmeăm khoăng, kơdroh kơxô̆ liăn ki mơ’no pêi pêt, rak ngăn loăng kơphế tung kơdrum deăng, chiâk deăng.

Rơtế ƀă mâu tơdroăng cheăng ki mê, ai vâ chê 119.000ha kơphế hiăng châ hbru hlá mơ-eá vêh mơnhên, cho hlá chư̆ng nhâ̆n ki mơdâ pêt, pêi chiâk pêi deăng krá tơniăn, trối VietGAP, 4C, UTZ ƀă hên hĕng mâu túa ki ê. Tơdroăng ki rak vế tro tiô tơdroăng pơkâ kố cho ki xiâm vâ gum ăm kloăng kơphế dêi Lâm Đồng châ tơtro ƀă tơdroăng pói rơhêng vâ dêi mâu hngêi kơchơ ki seá ngăn rơhí rơhó ‘na kloăng kơphế, ing mê, thăm mơdêk ki kơnía git ƀă kring vế tơniăn ăm tơdroăng vâ tăng mơnhên xiâm kối ki mơdâ pêt kơphế. Pôa Trần Nhật Quang, Kăn pơkuâ ngăn Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó kơphế Là Việt tối ăm ngin ‘nâi tiah kố, drêng châ pêi pro lĕm ro ‘na kih thuât, túa cheăm, mê kơpong ki pêt kơphế 327.000 ha dêi Lâm Đồng kô châ pro mơngun hên vâi kuăn pơlê rơhêng vâ troh tí tăng rôe, maluâ ƀă mâu kong têa ki séa mơnhên ngăn ‘na plâi kơphế ki kơtăng trối kong têa Nhuk, Alơmăng, Mih ƀă hên mâu kong têa ki ê:

“Ngin hlo tiah kố, hdrê kơphế ki pêt mơjiâng a kong pơlê Lâm Đồng tâng vâ tối ga xuân vâ tơdâng ƀă mâu kơpong ki pêt kơphế ki châ ô eăng ƀă lâp plâi tơnêi. Kơphế Lâm Đồng tiô á tơmiât, ôh tá êa châ tê hên, xua ga dâi lĕm, ki xú pơ-ou lĕm mê vâ mê ôh xuân ai mâu ngế ki tăng rôe ga ah. Tơdroăng hơ’muăn tối kố, xuân hiăng po mơjiâng chiâng tơdroăng ki pin hiăng ai kơchâi ƀă reăng, châ mơ’no tê hên tung plâ 20 hơnăm hdrối mê hía nah. Rêm ngế xuân lăm troh vâ tí tăng rôe kloăng kơphế pin ah”.

Ƀă tơdroăng ki dâi lĕm dêi kơphế mê, châ hên kuăn pơlê loi tơngah, ga ai túa ki krê xêh, pơla hdrối mê hía nah, Khu xiâm ngăn na Tuăn ngôa rơkê-cheăng tung Khu xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ hiăng pơtroh inâi, mơhno tối tíu ki pêt mơjiâng tơmeăm dêi “Lâm Đồng” ăm péa hdrê pêt kơphế Robusta ƀă Arabica ƀă tơmeăm ki xúa kơphế kloăng, kơphế ki kơ-óu, kơphế tơoăng dêi kong pơlê Lâm Đồng. Pôa Lê Huy Anh-Phŏ Kăn hnê ngăn ‘na Tuăn ngôa rơkê, cheăng tung Khu xiâm ngăn ‘na Khoa hok ƀă Kŏng ngê̆ tối tiah kố, kô pơtối cho roh ki tơ’lêi hlâu vâ kong pơlê Lâm Đồng pơtối mơnhông dêi inâi, thăm mơdêk ki kơnâ dêi kloăng kơphế, thăm mơnhông ki tơdjêp pơla mơdâ pêt, rak ngăn-krí xo-uâ mơdi-tê mơ’no kơphế krá tơniăn vâ kơphế Lâm Đồng châ tê mơ’no hên a mâu kơchơ tung lâp plâi tơnêi, kal athế ai hiâm mơno pói rơhêng vâ  ki kân khât, hnối rak vế tro tiô tơdroăng pơkâ ki kơtăng tung rak ngăn hdrê loăng, po văng nhâ, troh a ai plâi châ krí, tê mơ’no:

“Tơdroăng ki rak vế, pêi pro mê cho athế tơtro ƀă ki dâi lĕm khât, mơnhên, rơhí rơhó, tro tiô hlá mơ-eá hnê tối, ôh tá chiâng ti ai khu ngế ki pơkuâ, hnê ngăn ki rơkê ‘na cheăng pêi pêt kơphế. Pin athế tơmiât troh tơdroăng ki veăng cheăng dêi lâp plâi tơnêi, tung tơnêi têa, ƀă lâp plâi tơnêi, pro ti lâi vâ kế tơmeăm ki pin pêi mơjiâng mê, châ thăm mơdêk tơdroăng ki dâi lĕm khât, tơxâng ƀă tơdroăng ki khŏm châ tê dêi kơphế tung lâp plâi tơnêi. Pin athế ai hiâm mơno pói rơhêng vâ, athế kơdo mơ-eăm hên tâ nếo. Mâu troăng hơlâ ki pêi pro mê, ki ahdrối tâ, pin athế pro pơhlêh dê tơná, pro nếo dêi tơná tung tuăn tơmiât túa pêi cheăng, meluâ tung kơvâ pêi pêt, rak ngăn, krí xo, mơ’no tê kơphế, vâ ga, pơtối pá 10 hơnăm la ngiâ ah nếo, drêng tối troh kơphế Lâm Đồng mâu ngế pin kô hlo nhên, kố cho môi kơphế ki cho păng ‘nâng, tro tiô tơdroăng ki tơxâng vâ dêi mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi”.

Klêi kơ’nâi tơ’mot 3 kong pơlê, kong pơlê Lâm Đồng hiăng chiâng kong pơlê ki ối má môi tung kơxô̆ ƀăng chiâk deăng, ki hên dêi plâi, kloăng kơphố. Ƀă mâu túa cheăng ki po rơdâ tơdjêp troh mâu tơdroăng cheăng ki mơdâ pêt, rak ngăn krá tơniăn, thăm mơdêk ki dâi khât ƀă ‘na ki pro thăm rế hên chiâng kế tơmeăm ôu, tơmeăm kâ ing kơphế, mê sap ing nôkố troh a la ngiâ, kơphế Lâm Đồng dế vâ mơhno, hdró mơnhên ki loi tơngah dêi tơná tung lơgât kơphế dêi lâp plâi tơnêi.